Digitized by the Internet Archive

in 2010 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/chronicafratrummOObern

2_

_V4?uf.

jpi*f (yyynJ^n^OMUCOi4e^>^*^Ot'*'
^wirm**^ n .vtr,tM fur^ ^I***»*.\

' UV nOUj .JjU pMffU^ VV*^| 'WM^»*^ Tfj_

'' .ucT.ii'1 mi»:.HvZttOvic picrAuU ■

y.k**<v V^ fr^ 0**i •«* "♦Ai/f£|;'

mtvW<Hv^«hirTrf^«^vii^ i5**««<?_
;a4» f^L- ^^cflP^ d^t^UA*^ ^^^
iMiCt*^ f>^**i »*^i^^ -z^^rmu^

fTUemftuMt» ix^iJh»*) fJ^p^K^iwii^
p.utif . ^ ctH »#rA co^ o^^tt ^uthclp r*c

fkfce j^otuKxuk- . Itrmfturcoft*^^ ^XT

iTHf. uj<i«b.i#iMi i<«« vtlwu bofu: pyotc

.fttrW^."rr»i»tt' txfy\r9ty^nkr.r vc^viU
f**-«*»i fiy^i< J^vt^v %s^kJtMr-.^ rfc^
WjC fm*. t4c/c*tn*C- -v (fitvfit -^fjviier C-l^^-vtaJf.
^rv^* fMMn^ iV()ic>^' .v(**«^ ^^•vtWup

Av4A*-^r*^t*uj^ fr«i*^«tjnlir*u-»itn?t

li^ 1**«*;, Vj frrr* i.WiX.»***' ****^icye ♦♦*♦
Hvttv*. ppHiM-Vkt.^pcicivi^iviirijV'^'^
♦**mciijf »fftjrfv .lbKi**»«-cWi(rfr*f-
-r^i»ii*:i/r<p- «riAf f**^ m**fm»Kv
^*r^^.:/7icyui ►♦^^lJTno i»^vUttf fii^
.yjt»**^. .fc*«- m^i«> c^t*uKrn«f«Wr
-rfmrtii '*i*c itiT »v«HC-^4*- -♦'•v«^vf ^^
rlAV4>to fcriicf i*naj TfTi*:- r.:*ji*ic rii

^pvr v*iir K/-Arp»^ ffIZ«,*v««»ii*U^
fc»*t«tu^ rvv il .^ut.i*f -^U*j- «cyuLu
f;*<viii jl^ »iel4»Hn^ uf»^ rfTj bcitifr^
etfn iH'tt-»*»ii>f^fit.-^p4AKycl^f^

-m ^»»«- ■ ~<Kaj.5 J.:^t2itrAl.,i*~pW»ti!Zrt^

U«t*W" f*>'.^»Ui*^ <\ u«?liu.t<- U f^f
■(i^ mvn <T»rs.tc j?of»t4LVi»r'- nc»i

»to

•»i» .i*r. I >r^» H tt »»l .4»«C f***Jt*i.^f***CT

"^fhiU^i^f V*''***' ic|^A|7itiJi.rpc*it

Ktf mm:cn.»»t» . ^ ni»n Cit i nrt<ii fi*
'ft*.»«rMi.rAn^ rn.^iAjA tx» rK»:piA ^*»»y*^
f^tiun ^icWurwc tjffrrvi. )i4*iu^ ♦rt(2y'^
^rv(»cn^i «r» r*t*^tt.rfL4- rpr^. ^.t»T A^

"^ttt». i»ri*:. VnJu<lL'jgiAnif;4t»J ».»n> f'***^
- |:ttir»v».uc^rwq^»t*AfkMivv-«>*|ii^
nS"*) Ubr'-M rvatii.<Uftu>mijt*lHJ***
,,T^:<tv ^1*5**^ H€-(tift,ie^ n.L*H -' f7*-«r-

^

ROMA • KnOT. DVNMt

Vak 47

B. Bernardini Aquilani

Chronica fratrum mi-

norum observantiae.

Ex codice autographo primum

edidit fr. Leonardus

Lemmens

O. F. M.

<r .. -^^^S

^f ,VTUS l«0^

ROMAE

Typis Sallustianis

MCMII

Sumptibus Postulationis Generalis.

LECTORI

. B. Bernavdinum Aiiuihtinon fulssc .s((ncfuni rclif/io.suni, c.ri-
mi)(m conciomdorcm ac i)r((e.sulem fi(lcli(i.simum dudum conM((t.
Exeunte jam (juarfo a su(( mortc ccntenario (diud addcrc licct
encomium : heatus I^ernardinus modo c.rimio mcritus est de historitf
fratrum minoriim.

1*. Hicronijnuis (loluhoric/t (). F. J/., ((ucfor infcr .scrijifon.y
rerum Palae.stincnsium noti.ssimus, in hihti(dhcc(( n((fi<))iafi Xc^fjfo-
litan(( Chronicam fratrum miiionim observaiitiae dctc.rif, (ju((m
hcatus circa 14^0 comjnisuif, nohi.s(/uc iff((m ( ruff/aiididit amicc
indicavitj (j[U(Kf lihcnfcr suhirimus .spcr((nfc.s fon , uf clironica jwr
quatuor fcrc saccufa oldirioni daf(( Ik ni(/nc c.rci/ilafur cf hisfori((c
ufilitatcm m((jorcm ((ffcr((f.

/u(.i'it (jU(Kjuc I>cus, iif fificr Jiic cuffuin fn afi in dii s adauf/caf,
uf i/hsi honorcs sujtrcmi in fcrra iiio.r affrifnio iifur.

Bomae, cal. m((ji tiK)'2.'

V\\. Li^oxAKDrs Li:.mmi:ns

ORI). FR. MIN.

TABULA MATERIAE

pni/.
Lectoki V

Introductk). 5J 1. — Vita 15. IkM-iiardiiii Aquilani xi

S 2. — De scriptis B. Bernardini .wiii

i; 8. — I)e materia et utilitate ehrnnicae xxxii

Pkoia)(;i:s 1

Cap. 1. — Incipit tr.ictatus. Et primo de quibusdain bonis tratribus, qui vo-

luerunt se separare, ut possent regulain melius obsorvare, sed

tamen tacere non potuerunt ;!

» 2. — De fratre Paulutio de Fulgineo, qui observantiam familiae in or-

dine inehoavit (i

» .). — Quomodo tamilia tavente divina gratia in Italia coepit augeri. '•

» i. — Quoinodo lineretici expulsi fuerunt de civitate 1'erusii et vcri
fratres beati Francisci exaltati et im^iincntati in iiumero et d«'vo-
tione il.".7li 12

» 5. — De ami)liHlioii(' tninilia»' quaiilum ad provincins ct ioca <liver.sa. 1 I

» (j. — De quibusdaiii priinis et principalioribus fratribus ad tamiliam re-

ceptis, quorum vita et doctrina tota christianila-s illuminatn est. 1'!

» 7. — !)(> regimine et ^uberiiatione taiiiiline us<|ue nd cn[)itulum «renerale

I'nduae coleliratuni lll.ii 2.'{

» M. — De relnrmnlinnc nrdinis pcr Marliiiuin <|iiiiituiii Jittfiitnt.i. s<m1 mi-

iiimc obtciita 1 I."l0i 27

» !•. - (j>unlilcr suinmus pontitex Ku;;enius <|unrlus totuin or<Iin<Mn iiii

iKiniiii rcloriiiurc vnliiit cl iiiiiiiiiii» pntiiit 1 I l."> . 2.1

Slll TAIJLLA MATEKIAE.

Q^y, 10. DfMiov*. iiiodo rejiiminis nostrae faiiifliae postcapitulum Paduanum. 32

11. — Ad gioriam et honorem Dei et Domini nostri Jesu Christi, exalta-

tionem sanctae (idei et consolationem hujus pauperculae famiiiae
nounulla referani de canoni/.atione sancti Bernardini 1150). . .*)5

12. — De L-apitulo ;j,enerali Aquilae in sancto Juliano celebrato, in quo

piurima contigerunt, quae necessario narranda videntur 1152. .>>
i;i. — Quomodo familia fratreni Robertum dc I.eccio cxalta^ it in altum. 11
II. — De terribili bello contra familiam excitato in curia Romana, ut

simpliciter sub obedientia ministrorum redire deberet (1453i. . 47
1;'!. — De multiplici pujzna in curia Romana ab aemulis et adversariis

contra familiam exeitata ct detensione divina et liumana contra

calumniantes assumpta 5U

Ki. — De scandalis Roraae inter saeculares exortis et praedicationibus et

moribus liujus viri 54

17. — Dc ruina plurium tratrum nostrae faniiliae post praedictam con-

quassationem et aliquibus aliis memoria dignis, quae contige-

runt (lloli 56

is. — De novo bello excitato contra tamiliam temporc Calixti summi

pontificis 60

lli. — De principio confectionis bullarum domini Calixti Assisii facto per

revorendissimum dominum lejiatum de modo vivendi simiil pa-

trum conventualium et fratrum de familia (1455) til

20. — De compositione buUarum domini Calixti facta per reverendum

patrem fratrem Jacobura de Marchia, cui papa commisit ... 67

21. — De bullis Calixtinis et transumptibus; cum quanta difticultate et

qualiter extractn fuorunt per nicdium reverendissimi domini pro-
tectoris 70

■> 22. — De bullis cruciatae per summum pontificem Calixtura confectis,
quae nostrr.e tamiliae non parvam conquassationem dederunt
(11.57, 145S) 72

,, 23. — Do commissiono summi pontificis Calixti facta patri beato tratri
Joanni do Capistrano de reductione Boemorum ad fidem, et pro-

vincia Austriae inehoata ct divisa 75

21. — Do debellationc Turci ot viotoria christiauorum cruciatoruin ot

ohitu patris (ll56i 7S

25. — Do oapitiilo «ionerali Modiolani, in quo patres couventuale^ bullas

Calixti acceptare noluorunt, ot de aliis quibusdam ibidem oon-
tingentilms (1157) 82

26. — De capitulo generali Romae celebrato ct electione no\i generalis

et pluribus aliis, quae tunc contigeruut (1458i 85

TAIJULA :\[ATEliIAE. IX

Cap. 27. — De obitu suinmi pontiflci.s Calixti, sereni.><siini regis Alfonsi et re-

vorendissimi domini Firmani, protectoris (II^mS) ;k,)

» 28. — De novo niodo vivendi familiae tempore Pii secundi introducto et

nonnullis, quae tempore suo contigerunt (1458) 92

» 21). — De capitulo g-enerali sanctae Mariae de Angelis et congregatione
cru(.-iatorum in civitate Anconensi et nostro transitu ad part?s
Dalmatiae (1461) %

» 3<». — De unione provinciae Dalmatiae et vieariae Bosuae tacta pcr vi-

carium generalem et provineialem in capitulo Pasmani ... ;t9

» .Jl. — De his, quae circa Bosnenses et Dalmatinos et K^^gusinos acta

fuerunt in capitulo Mantuae celehrato (IKiTi lOo

» vJ2. — De provisione fratrum provinciae l>osnae ot Dalmatiae in capitulo
]\Iantuano et obitu vicarii generalis et aliis quibusdam con-
tingentibus tempore nostri comniissariatus in curia Romana

(1467-1168) los

Appendi.x. Provinciac D. Ilpruardiiii Coenobia, cum vitis quam brevissimis
oum bi^atoruni tum optimorum a proviuoia ipsa oriundorum ac
exterorum minoruni patrum observantium in iis fore singulis coe-

nobiis sepultorum ad annum IKil 11.',

InI)F:\ PEItSONAlUM 127

INTRODUCTIO

^ 1. — Vita B. Bernardini Aquilani.

Gesta beati Bernardini, queni a loco ortus Fosstnium et
a civitate, iii (jua ujultum temporis liabitavit, AqidJioium
vocant, paucis post ij^sius niortem annis recensuit frater Mn-
rutiiHs Florcuthius iu Fnsciculo Cliroiiicorum. Opus boc iani
(leperdituni videtur, at Marianum in primis sequitur frater
Mnrrus [Tli/.ssii>onc)isi.s, (]ui vitam l)eati in 'parte tertia ('/ironi-
corum exhibet.'

Eodem fere tempore in bicem })rodiit vita beati, (]uam
ejiis consanguineus Anfouius Amicius, juris utrius(jue consultus,
<'()Mscrij)sit ; quam vitam lieic inserere o])portunum duximus.
cum nostris di(d)us vi\ inveniatur. '

' Adhibuiinus vcrsionem itnlicnm ('rmiic/if deyli ortUni iiisfifiifi dal /\ S. Frau-
cescoj; cf. p^. iii, lib. 7, c. xxxviii.

- Exstat iii iibro « Fuiirralr 15. Hcniardiiii A(iuilaua',' Kossne, comtuin nU hinc
annis «•oiM|iosituin, nunc per I. U. Cons. .\ntnniuin Ainioiuin cjus ex Jratrc Atiu>
potom, cuin Authoris vita in luco.in prolntum •> ; \('nt'tiis, npuil Dominioum Nico-
liiium, l')72 (72 foi. iii 12; vita iiabctur lol. fvH). Operis hujus rnri.->-iini exeniplar
invcnitur in (•onventu S. Jitliaiii propc Aquilnni sito. \ita innnu ipsius Antonii
.\mifii scriptn cxstnt in codico /.. /.. i.\x\i\ /.Vw.v. bil)iinihecnc .*». Marri Vnutar,
Inl. ;{.')•_' ct .1;");;. W .\iiiiiNi;r.s, Anuair.t .Miiinnnii. nd nii. l.'»03, n. xvix\i, \ itatn

linnc innf^na cx jjnrtc cxhibct, quod idein habctnr apud < ".kkihi.kkk, (irnnania /•>(?»-
cisrana, t. i (i >cnipontc, 1777i, pa^. 222.

Xll IXTKODl ( TIO.

« Beatus Heniardiiuis iii oppido F(hss<(, ab A(jnil(( Ajtnifii
« mlic (|iiatii()r fere laj^idibus distante, ex Amico ISciohnjuc pa-
«• rciitilniN ortus ac octavuui supra decimiuii auuuur aj^ens,
« ita latiuis est literis eruditus, lU vel jurisprudeutiae vel rei
« iiicdicae satis connuode operani navare potuisset. Qui a
«. (jiKKlani praestantissinio juFeconsultOj nec vulgaris extinia-
« tionis viro Aquilano cive, Pacc nuncupato, utri earuni in-
« cuuil)ere statuisset, interrogatus : Kei luedicae, pro patri;?
« voluutate, rjespondit. Kepetenti auteni : Cur non legibus? sini-
« pliciter retulit, se seuiper audivisse jurecongultos ac causidicos
« oiiiues inferoruni poenis destinari. Quod sane a veritate
«■ alienuiii Jurisperito contendente,imo rein medicam conscientiae.
« pcrniciosiorem* asserente, quippe cum inscie vel lualitiose pro-
« piuatuni pharmacum bona 'corpoHs laedat, longe praestantiora
« liunianis, quibus iuscii malique jureconsulti sententia otficit,
« narraute interim medici cujusdam inscitia ceterorum, quos
< ipse vocandos ins!ituerat, auxiliuin negligentis pulcherrimum
« sihi fniuiii, cujus caput equi pede percussum tumefactum
« fuerat, obiisse, ut ira succensus inipium medicumoccidere
« constituisset: eu' mutata sententia Bernardinus hisce verbis
« et exeniph) commotus Pcyusi^an, quo legum facultati incum-
« *l)eret, se contulit, ul)i plures Jani studentem annos ac ere-.
« uiitae cujusdaui concfonem audientem rei>entiua iuvasit co-
* gitatio : (^)uid agis, inquit, miser ? tui parentes vita functi
« siiut, fratribus uxores^ ac liberi non desunt, praeclareque cum
« cis iu rcbus liumanis agitur, sorores* nupserunt, ipse solutus'
« cs; si cuni hominibus vcrsavis, vitam veluti pecova triinsigere
« uou dcbes, sed omni aetatis tuae tempore insudandiun ; — id
« (iiiod sibi. ut houcstc viveret, decreverat faciendum, tametsi
« ciiiii iiifcroriiiii igui pcriude addiceret, atque suum in scopum
<( sngittam arcus eiiiittit; — praestat igitur (secum dicebat) Dei

IXTRODUCTIO.

XIII

« Oi^t. Max. amore laborare, ({11! niilii ad Aitaui aeteruaui con-
« sequeudaiu peccata dimittet, qiiaiu liic semper iusudare ac
« igni tandem aeterno destiuari.

« Cujus cordi admodum iuhaereutis-senlentiae, quae saepe
« iu ejug meutem veniebat et excidel>at,*post plurimorum dierum
« curriculum niliil peuitus statuebat, quousque a'J[cIchio)*c d
« Scmcta' Maria iti (rallo diceudi perito in summo scliolarum'
«.veteris sapientiae Perusiae miraD. Beruardini Senensis, qui
«.tunc recens Aquilae dormiverat, ac altissima necduui pliiri-
« morum annorum serie audita miracula narrante illml priuium,
« quod pro ([uodam' puero admodum claudlcaute vir diviuus
« operatus fuerat, perciperet prodigiuui ; ob (|U()d obstupuit,
« pariterque aSpiritu Sancto cor ejus illustratum eet, ut totum
« sancti viri, queui tum Aquilae, tum Perusiae concionanteu»
« audiverat, precibus tribuendo memoratam coustituisset exequi
« cogitationem ; atque a vestigio , quisuam coucionaturus iu
« proxima Quadragosima Perusiam adveniret, ut ei suuui ("'x-
« plicaret proposituui, percoutatur. ('liui yvvo sil)i dic^Mctiir. aut
« H. Joanncm <( Capistvano , aut ccrtc />. Jacoh)(ni a ManliiK
« esse coucioucm liabitiirum, l^eo iminorlnlcs b.-ibcns uriitias
« plurimum laeta])iitiir. Qiuimobrcin H. .lacnbuni, ul>i adNcnll,
« allo(iuutus Pcfrnfiif .V(]uilan(> saccidoli sibi. in l<'uiJ)us con-
« discipulo cliarissiiiio at^juc a pnCris, cuin i;raniniali« a sininl
« erudirentur, socio, linjiisnKMli dctcxit arcaumn ; «|nn uratc
« accepto (^i i;ratulatus cst ac, (|iib iii scntcntia pcnnaiicrct.
« niultis csl cnin vcibis' coliortutns. (^)iia«lHni \«'i<» «11«' «nni a«l
€ coeuobinin 1). l"'ran«is<i prolicisctMTMit iir, r>«i nanlinns s«' 11. .la
« cobuni all«>«|iii ]>rc«'ari(|nc \«'ll«' <lic«>liat, 11«' siiiini .loannis
« iioincn niiitai'«'t, i|iio(l iili |iiHcliriini sibi satis arri«l«'l>al ac

' Wadi). ot (iKMhi.ui.K « Sralnnim ».

XIV INTRODICTIO.

« (|ua(laiii, (11111 00 parentes in baptisniate vocarerint, veneratione
« coniplectebatur; (luod cuin Petrutio optimum vidoretur si-
« niulat(iuo gratissinunn esset, adjumento se in lioc Bernardino
« fore pollicotur. Cuinque coenobii claustrum (quod maximum
« est) ingrederentur, H. .Tacobus ex adverso in extrema claustri
« parte stans, cuni nullo pacto eos cognoscore posset (quippe
« qui lippus imbecillis(]ue visus esset) liisce verbis clamavit :
« '• Salve frator Bernardine ! lioc volo dicaris nomine, atque cave,
« ne quid ropetas." Quae Yorba ei Spiritum Sanctum revelasse
« atque uti miraculum foret putabant, quod, quaocumque in
« via dixorant, optime sciret, cum ^ic eos praevenisset, ut,
« (luomadmodum factum extitit, liuic, quo vocaverat, nomini
« niinime repugnarent; atque ita omnes existimabant, cum is
« vir Porusiao oa tunc oxistimatione, vita ac sanctitato habe-
« retur, ut oum quisque sanctum putaret.

« Omnibus itaque B. patris ad minorum observantium
« religionem liujuscemodi receptione innotosconte, Bornardini
« nomine (juarto idus marfii anno ab ortu Oliristi 14i5 in Divi
« Bornardini memoriam ac venorationem, nec absque admi-
« ratione nuncupari promerentis, cum non longo post tros ad
« religionem excoptos fratres, ipsuni scilicet in D. Bernardini,
« fratrem Joamiom a Theramo in B. Joannis a Capistrano, ac
« fratrom Jacohiun Hinnumim in sui ipsius memoriam vocitasse
« sibi semel B. Jacobus odixorit, plures tamen ejus amici ac
« socii niale se in religiosa vita habiturum censebant. Yerum
« novitiatu divino numine IJuf/uhii adimploto ac tortio nonas
'< martias subso^iuentis anni 144() Stroticomi professus jamque
« i)]uribus annislaboresquam maximosgraviaque onerasuboundo
« iii febrem, quae per mensem eum obsedit aestu (luodam levi
« lutcrius, haudquaquam cxterius apparente, assiduam incidit,
" iiiliil prorsus mcdicis aut pharmacis proficientibus; ac totius

IXTflODUCTIO. XV

corporis doloribus adeo affectus remansit, ut per septem alios
uienses ignita veste amictus sibi ipsi videretur, assidue vo-
< ciferans nullo iu tanto cruciatu sibi existente solatio, nisi
« cum more pueruli lacrimas emitteret; nocte tamen magis
« quam die excruciatus, vigesima quarta quaque diei hora par-
« turientis inore affiigebatur, Ad baec sensu destitutus ita,
« quod interdum super scabellum sedens vix se liominem esse
« cognosceret, alicujus tantum carnis stillatione nutritus, sae-
« pissimcque in mortis articulo laborans D. vovit Bernardino
« per Deum orans, ut, cum tot tantaque salutis beneticia in
« plurimos contulisset jugiterque conferret, ipsi quoque tot
« cruciatibus affecto pracsidio foret, poliicitans, cum primum
« eo prorsus morbo levaretur, quo sacra facere posset, se ad
« Dei Opt. Max. illiusque laudem et gloriam quinfjuies hostiam
« obhiturum. Quodam autem die mane pauh) i)ost auroraui
« parum quid dormienti quidam franciscanus apparuit dicens:
« " Uti vales, Bcrnardine miser? " " Male, inciuit, ponitusquc
« deficio." Subjicienti vero : " Tuum liunc nosti morbum ? "
« " Minimc '' rcspondit; qui adjccit : " Scito ventuni cssc vi-
« sceribus inclusum, qui, cum nullo adliuc pacto cxirc possit,
« hac tc molcstia atlicit; cura igitur, ul a(\iir«»toniiii custos lioc
« medico rcfcrat; '' (|uam()l)rciii adhil)it() ])cr custodcm remcdio
« 0 vestigio lU^rnardiuus couvaluit nc ))riiiio iiiissaruiii votuui
« in Dei divi^pu^ l^crnardiui vcncratiouciii cxsolvit, uc illius
« virtuto, consilio ac mcritis acccptac s;ilulis iuiiiiciiior cssct.
« Miijori vcro studio iii rcligiouc pcrslMus llciis scuip(M",
« cum sujic mciiiiuissct coiivcrsioiiis , (|uo»l iii:i\iiii:i Dci iiii-
« scnnitis i)ictatc c poc(;atis consurrcxissct, suis<|uc lcgibus s;icr;ic
« do(ttriujim ])jigiujic juljicicus ul)i(|uc iii ]>ro\ iuciji ;ic c\tr;»
" couciou;ib;it iir. Aj^ostolicus \cr(> coucioiKilor clVcctus cst ;ic
« pliircs ;iiiuos riiio-iiis ]>ro\ iii(i:Mii rc\it, (|ui cl in l»(un:m;i

X\i INIKODrCTK).

« <uria totins relii^ioiiis (nt vocant) pyoctirafor fnit, atqne ob
« cjns vitae integritateni a generali vicario praesertim in J)al-
« mafin plnrimis fnit otficiis occupatus, ubi interdum interprete
« declarante concionabatur, confessiones audiebat alia^iue divina
« munera exequebatur.

« Qui taui prius, quaui post libros exscribebat atque (quod
« sciam) plurimos sermonum libros latine conscriptos reliquit,
« (jKoiUilxf videlicet, <,>uiidra(iesim(d(',Funer(de, Ce)dnri(fneni i\U\i\e
« /'ercf/riniini, {[neui in peregrini Jesu ei apparentis memoriaui
« (ut inferius dicetur) prae sua pietate ac religione scripsisse
« mibi expU)ratum est. Necuon />. /iern(( rdini /Sencn.siH ac B. Pld-
« fijqti A(jiiif((ni rif((.s italica lingua descripsit, (]ua et AdnKnii-
« fioiiKni liV)ellum couscripsit. Quin ct (Uwnoltioruni rrovineiae
« I). Iierti((rdini opusculum cuui vitis patrum ali([uot in sin-
« gnlis praedictorum coenobiorum sacris aedibus sepultoruui ad
« anu. 1464 couipendio quaui brcvissimo latina lingua per-
« strinxit, alios quoque uonnullos sermonum libros exaraudo,
« (|U()rum aliquot imperfectos in D. Augeli paulo inferius prae-
« libandi bibliotlieca videre licebit.

« Magnam itaque in religione luminis claritatem consecutus
« ac tribus radiis emicans uon sibi modo, sed et aliis veritatis
« viam adaperuit. Xam cum tam uiaguifice in ipso humilitatis,
« paup(*rtatis,splendidae(|ue castitatis radii effulserint, non honio,
« sed coelestis angelus videl)atur. Talibus uamque ac plurimis
« radiis sidus hoc praefulgidum jam cluceus tanujue fragrantem
« (unnium virtutum odorem spirans uon rosam tautum, scd
« lilium, inio Horuni oniuiuni ()(b>ramenta excellebat. Xam gravi
« morbo dctcutus lioc a Boniiiio uieruit obtinere, ut saepe
« habitus sui uiauicani odoraus prac ingcnti IVagrautia redun-
« dantc nnllam peue diutiui lauguoris molestiam praesentiret ;
« <|U() Doniiuus (iuii>p(' aduiouitos uos voluit, ut tanta f<u'ent

IXTKODl (TIO. XVTT

« iii eo cliaritatis insignia, quod vere rosa vernans cliaritatis
« ab omnibus dici valeret; (luae adeo in ipso refulsit, ut non
« fratres sibi subditos soluni, cuni provinciae i^raeesset vicarius,
« paterno consolaretur affectu, sed etiani pauperes saeculares
« ac ceteros omnes; tam inunifica ejus in illos versabatur nii-
« seratio tum corrigendo, tum adliortando, tum lucis exempla
« monstrando, ut illecel)ris saeculi molimenta desererent Crea-
« toris(iue sui vestigia sectarentur, (juod nierito I^. Francisci
« filius putaretur.

« Taceo autem (luamplurima suac abstinentiae tempora.
< taceo disciplinas divinae(jue laudis solutionem miriticani, tacco
« dulces lacrimas in orationibus effusas. Xain ut altcr Pctrus
« fere vsemper, duni in cella clauso ostio nioraretur, ante pectus
«< vel cucullum ol) lacrimarum rivulos panniciiluni dcportare
« solebat. Orationem enim pro sorore ct intcgcnini.ini casti-
« tatem in sponsam clegerat, (luaruni odoril^us iioii lioniincs
« tantum, scd ct lioruni Dominus oblcct;iliir.

« Xcc scr\ i siii liiscc tantum dictis, scd ct iiiir.iculoiiiiii
« coruscationc Doiiiiiio cura fiiit ; iiaiii ciiiii iiiiili <»s cnicis
•< signo .Fesu noiiiiiic ;ib co iiisii;nirctur, st:itiiii siiic ullo liiiuu;ic
« imiicdinicnto illc \(Mb;i i)ronicl);it. Itciii <|u:i(l:iui dic ilcr
« laciciitc ciiiii socio ;ic siiiiiil (lisiMil:iiilibus dc c\:iuutli<> {](•
« (luobiis discipiilis cuiilibiis iii Miii;ius, ci D<uiiiuus iii pci-cLiriui
<< ronii;i ;iitii;iniil propoiicus rcs|)(ui(lcr.s(|uc :i(l cv;nigcliuiii ip^uui.
- ;ic suliiiidc ;ib coriiui ociilis c\;iiicsccus ipsos iui^ciili u^iudio
.. rcplc\il. () <|u;iiii ui;i\iiiic (ri\iiiis iii rcbiis c\crcil;il i<» opcr;iIiir,
• iil, (juciii :ir(lciilci- corporcis oculis \ idcrc \ ir bc;ilus oi>i;i\ <'r;il ,
« ccnicrc l:iii(lciii ;ic coiitcuipK-iri coiitigcril I O lc r<>nuii:iliiiii
•• iiiiiiiuiii(|ii<- lic;iluiii sciiciii I <piol <|ii;iiili«|uc l;i<riiiii> liiuc.
'■ ciiiii orbis iiiii\('rsi ( 'rc;itorciii cl l\cclor<'iii ;il<|U<' liiiiii;iui
•- uciicris i\c(lciii|ilor<-iii c;i cli:iril;ilc liii» torporci-^ iiitucri>

u

.Wlll IMKODrCTK).

« ociilis, prac iiiiuio liiuulio perfusus esse ' potuisti, ([ui taleni
iiieiuisti refectionem taiitaiiique eonsecutus es gratiani ? totiL»^

- (ut puto) iu lacrimas prae veneratione »solvebaris totusque
« prae divina contemplatione abstraliebaris; maximum profecto
« niiraculuni, ut, (jui cuucta regit ac moderatur, tibi alloquens
« apparuerit. Xecnon et cum quidam gravi mrtrbo laboraret
< ita, ut recuperandae salutis spes omnis a medicis destituta
« esset, statim cum B. Bernardinus (brevi oratione praemissa)
« pectus ejus in Trinitatis ac Jesu nomine tangeref, pristinae
« restitutus est sanitati, nobis ut ille apparerfet extei*ius, ({ui
« uti gemma virtutibus plurimis fulgebat interius, qtiemad-
« niodum rei exitus patefecit. Xam cum- primum illiiis anima

• a sui corporis ergastulo est soluta, cum innumerabili ange-,
«< loruni agniine ad coelestem aulam est delata, quam sic glo-

♦ riosam suorumque bonorum operuni fructum colligentem vidit
« H. Thicfntiun AquUnnus;^ de quo saepissime dicebat : " Ego
« H. Hernardino Eossano me quotidie commendOj sicut aliis
« sanctis vitae aeternae, ad quam roget Dominuin, ut sua
« pietate me perducere dignetur."

« Qiuimobreni adhuc virgo senectute penitus confectus in
« D. .luliani primo vetustissimoque minorum prope Aquilam

* coenobio suum spiritum Deo reddens sepultus est. Cujus beatum
« corpus n(ui longe post, nenjpe cal. dec. 1515 tertia sequentis
« diei nocte, furtim a quodam patre sublatum ad I>. ^lnf/cli
« intra Fo.s-stnn rf Ocvani coenobium proximo die dominico de-
« latuui est, atque proximiori die ab eodeni illa bcata ossa lota

- suut. Auno vero subsequenti ])ridie cal. nuiji 151() in Ascen-
« sionis vigilia liora vesperarum intus sacrum altare niajus in

' r.. Vincfutii Aquilaiii mortui Aquilat» 1501 oultuin approbavit Pius IX, le-
stunique aj^itur die ti sept.

IXTEODUCTIO. XIX

« lapidea arcula pie ac lionoritice coiulita hucusqne clauduntur;
« supra cujus altaris dexterain erecta tal)ula tuiu beati vjri
« effigies, tum niiracula ipsa indicat, quae uos olini, ut cujus«xue
« inemoriae tenaciter inhaererent, • his paucis . versiculis, quoS
« hic e-tiam repetere non piiielnt, utcumque perstriiiximus :

« ^id Bcnuirdinum f/nss-us fru(((fi-s oranfcs,
• « Qui jwfcrif noJtis coucili^frc Dcuui.

« X<(ui (jucui (lcsfifuif ui('(lic()ruiu coucio, s<(U((f
« J'Jt crucc 'dat mufo pJ((riu((( riic Jtx/id.
« OJ/ri((f itujuc ri(( ('/n'isfus /)crc(/rim(s' cidcm,
• <!i'Ad coelg.squc cJioris evoI((f <(u(/cJicis.
' « Vidift eiiim nmtcr yinccnfius i/tsc Ju<(ti(s
« Ad cocJos ((niu(((ui convoJit((rc su<(ui.
« Huc i(/ifur /fropcr((, cocJi </ui rr</n<( />cro/d((s
« 8c((ndcrc cf <(cfcruuu< /)<(<■<■ iu<(u<-uf<' frui. »' '

•Eadem fere alio hiodo et rerhis concisis lci;untiir aj^ud
Marcum Ul. 1. <•., qui addit he^tum ])cr dccem annos snnc
provinciax^ vicariiini i^raetnissc ac scnicl ct itcrum a pOjnilo
A^iiiilano cpiscojnim postulattim ac ;i iMnitilicc ii(»iiiii):»tum hii-
militcr cj)isco])atnm rccnsMssc.

.Quos (liios jniclorcs oiiiiics scciuuiitiir, (|ii(»t(|iiot 15. Hcr-

, nardini vitam scii])S(>iniit, ])ractcr IV. llu</ou<iu <( r^scocostnnzo.'

qui ctiam <(fi<(s c(»llcnit notitias ct ])r:icscrtiiii l)c:iti s«ri])t;t

dilig<^ntcr jidliihuit ct vit;im hc:iti Ih rihirdiiii iihiiiiis j)ro])osuit.

Xec INljircus 11. iicc Aiitoiiiiis AiiiiciiiN iii(lic;iniiit ;iiiiios.

in <|uil)us W. i»crii;n(liiius l;niiili;ic ohsci\ ;iiitium in ]»ro\ iiici;i

ScKjuitur 1. c. omtio Antonii Aniioii lul lK>jitum llciiianliuunj.
Vita (Ivl II. Itcnuirdiuo da Fima, Noapoli i AocHttonooUl), 1H7*J.

XX IN'I'K(HH (THK

I). l^cnianliui vicariiis iu-aefnit ; liiiic iiitcr aiictorcs Tecentiores
iiiaj<M- (lc lioc liahctur diversitas seiitciitiaruiii;' iicc difticultatem
oMiiii cx parte solvit catalogus vicarioruin liujus provinciae,
(|uciM {'v.Afc.rtfiuhr dc Iiifils A(/Ki/(miis iii suis clironicis anno 1497
coinpilavit,- (^uo iiitcr alia dicit: « DuodecimHs vicarins fuit
fr. M((tfli((<'(is dc \((nii((... ct stetit pcr frcs aiinos usqne ad
aiiiiuin 1455 de inadio.

Tciiius dccimifs^ vicarius fuit fv.J>cnt((rdiiiifs dc Fossa electus
anuo 145S pcr frcs aiinos.

(JiKfrtus dccimifs vicarius fuit fr. XicoUdfs dc lu(r(( clectus
in aifiu) 14()1 per duos annos.^

(^hdutus dccimus vicarius fuit fr. Bentardiiiifs dc Foss(( electus
in anno 14()3 per ifiium annuin. » Et deinde:

' Fr. llucio, 1. c, p<;\ 27, dicit B. Bernardinum virarium suae provineiae
fuisse 1150-145^ et 1475-1477; fr. Marcelmnus Cervoxe in ( ompendio di titoria dei
Frati Minori nei tre Abruzzi (Laneiano, 18'J3), indicat pg. 121 sqq. annos 1456-1459,
1463-1466, 1475-1177.

- De hac clironica et de aliis libris mss. Ir. Alexandri de Ritiis, qui in archivo
communali Aquilano habentur, plura videsis apud Cesare de Lollis, Ricerche
Abruzzesi in Bullettino deW Istitnto Storico Italiano, 1887, num. 3, pg. SO scft. Chro-
nica est codex eartaceus in-4', scriptus eirca 1500, fol. 695, quorum plura desunt.
I'raecedit « tabula sequentium 'in hoc volumine pertinentium ad ordinem fratrum
minorum, praecipue illorum, qui de observantia nuncupantur; » unde jam patet error
llvAciNTiii Shahalea, qui (Supplementum et castigatio ad Scriptures trium ordinum
S. Francisci, Komae, 1806, pg. 21), auctorem ordinis min. conventualium fuisse
dicit. Ad annos usque 1400 breves notitiae 7ninoris momenti dantur, quibus inseruntur
plura documeuta; fol. 19'" ex. gr. habetur regula tertii ordinis, quae est omnino eadem
ac illa, quam Sabatier evulgavit {Hegida antiqua fratrum et sororum de poenitentia
terlii ordinis S. Francisci, Paris, 1901); fol. o5^' catalogus operum D. lionaventurae;
fol. 91' sqq. collertio buUarum ordinis ad 13 numeros redacta; fol. 155i' incipiunt ex-
tracta ex libro I iartholomaei Pisani de conformitate li. Francisci cum Domino Jesu
Christo. Majoris momenti sunt oa, quae Alexander ad saeculum XV habet; j^raeter
multa brevia et statuta notamus ea, quae dc S. Ilernardino ^fol. 343r sqq. processus
canonizationis ipsiu.s) et .S'. Joanne Cap. agunt. l'oI. (u'^^' incipiunt varii catalogi, inter
quos fol. 684^' sqq. catalogus vicariorum provinciae S. Bernardini.

" Codex « tortius vicarins ».

* Iii iimr^iiie rodii-is: « (^Uiartus dccimus virarius Ir. /.u</ovirus de Penne annis
duol)Us. »

IXTIIODUCTIO. XXI

« Vufesimus prhnns' yicariiis fuit fr. /io-mtr^JinKs- dc Fo.s.sd
Aiquilanus, electus in anno 1472 per frcs annos.

Vif/cmmiifi secu nd i(.s \ica.r'ms fuit fr. XicoJfais- dc Fdra electus
in anno 1475 per tre.s annos. »

Oatalogi istius pars prior corrigatur oportet, et in ipso
codice plures errores jani sunt correcti. A^acat impriniis pe-
riodus 1455-1458 ; at beatuni l^ernardinum lioc tenipcn-e vicariuni
fuisse testatur tuni clironica ab ipso scripta, tuni epistola,
quani fr. Joanne.s de Tnfiliacotio 14G1 ad k^. Jacolnnii Picennni
de ol)itu S. Joannis Cap. transniisit ;^ de ultiniis huiiis diebus
agens refert: « Quo tenipore litteras receperat ex Italia ninlta
sibi grata contiiientes ; inter quas (juideni litteras erant illae
suavissiniae et adniiratione refertae venera1)ilis patris IVatris
Bernardini Aquilani, tunc provindae saneti Jiernardini dignissinii
vicarii, continentes felicem obitum et ((uam i^lura inirabilia
post ipsum obitum J^. fvsitris Phifij)jti A(/nif<nii, (pii dc niense
maji proximo praecedentis (1450) in civitate Sulmonac feliciter
migravit ad Ohristum. »

Oapitulo 17 clironicae ad aniium 1151 bcatiis Hcriiardiiius
dicit: « Hisce temporibus y>r//y/<^ ricc iii loco saucli Nicnlai piope
civitatem Sulmoiiis rni vicarius electus ail lnijus nostrac ]»ro- %
vincia(\sancti Bernardini regendam rainiliain : • annc vcrn 1 15S
in illo ollicio ij)suiii adliuc stetissc ajtparct c\ co. t|no(l ca-
])itulo gen(M"ali illiiis aiiiii inlcrrnit. (^)narc hacc jain ]tiojMnicre
licebit : ^'iiit vicariiis siiac ]»roviiiciac 1 15 1 1 157: «lciino chctiis
1457-1 I(i0;' lcrlia vicc 1 l(i-'!- 1 llt I . (jiio aniio inissiis cst iii

' Cf. Waki»., 1. c, nd aniiuin 1 iri(l, n. i.\\xi\ , ct Arta vs. oot, x, paj;. .;'.'.•. n. ;i'.'l.

■' Kx cpi.stolft Ir. .loHiini.-^ dc 'rn^rlincntio MTipln Id fcltr. t |t»l qun dioit: « tuw
provincinc \icnrii •• (lcdncirc liccl, h. ncrnMrdinnin lcniporc, iiuo opi.stoln ost Roripln.
uon fui.^-.so vicnrium.

wii iNiiioDi < rio.

Hosnaiu ; taiideih 1472-1475; id est per (Jacin aiinoH, sicut
retulit iV. ^larciis 11.

Seeunduu» plures i>raeterea ejusdehi provinciae vicarius^
extitit 147r)-1477;' fVater Alexander vero lioc^ tempore fratrenv
Xicolauni de Fara vicarii iiiuiiere fuuctiun esse refert, quod
(tuiuino plura docuuicuta c(mfirniant, quae iu « /kCf/i.stro rird-
ri(n-inn (/rn.(n(/ii(nf » exstant.- Fol. 50'' ex. i>;r. liabetur « obe-
dientia pro aediii('i<> loci A^iuilae » fr. Fiuinri.sco dc Pdulo (h
Aijuilit laico ord. uiiu. a vicario i^enerali Petro Xeapolitano
die 7 aui;. 1470 A^iuilae data, (jua dicit : « Multis elapsis annis
per reverendissiuiuiii fr. Jacobuui de Marchia cx quadam com-
Uiissione a sunVmo pontifice sibi facta aediticio s^ncti Bernardini
Aquilae praefectus es et auuo elapso iterum confirmavit. Sed
ad pacem et tranquillitatem conscifentiae et mentis milii re-
nuutiastl praesentibus fr. Xicol((o dr Fara , JihJu.s prorinciar
S. Bcriutrdi.ni rirario, fr. Ludovico de Aquila , fr. Jicrnur^Jino
(Ic F().ss(t..., (jui ouiucs fucriiut dictae provinciae vicarii. »^

llestat, ut dicamus beato Bernardino a sua sancta mortel
(27nov. 1503) usquc ad uostra tempora, imprimis inter suos
cives, solemncm cultum esse exhibitum , quem Leo XII die
2() nuirtii 1<S2S approbavit; festum(|ue ipsius iu ordine fratritm
minorum .die 7 nov. pcragitur.

' Fr. iluGO, I. c, pg. 71; fr. Mah( ELi.ixrs, 1. c, pg. 123.

" Habetur inter paucos eodices, qui ex autiquo ordinis archivo iu areliivum Va-
iicanum trauslati sunt (Ant. sign. Arm. ii, n. 23); tol: 19^ « incipit officium reveren-
(li.<isimi jiatria fratri.i Petri Xeapolitani 1 41,'t Neapoli electi. »

•' Alio dorumento (fol. 90') die 22 julii 1 1S2 Aquilae dato « tr. Bemardinus de
Fossa » pariter inter testes nominatur.

IXTRODrCTK). XXIII

• § 2. — De scriptis B. Bernardini.

Beatus Bernardinus praeter plures alioruni auctoruni libros
transscriptos^ plura ipse — iniprimis in ultinio vitae suae spatio
— couiposuit opera, (pioruni cataloguni lioc loco ponendum
ccnsuimus.

A) 8p:km()Xes.

I. Ci;\Tri;i().

Co(Jex autograplius* nieuibr. et cart. in-4", scriptus duj)lici
columna cliaractere minutissimo, lol. i-ix, l-.S.")!) ; liabetur iu
bibliotlieca S. Marci Vctwfa (Z. L. lxxxix Hc.ss.): tol. ni lcuitur:
< Pertinet ad locum aS'. Aih/c/I (fr Ocra, ct iuit tVatris Bernardini
de Eossarord. min. 'de observantia, » et tol. o5(l: « Completus tuit
Uber iste in loco S. Xicolai prope Sulnnuiaiii die 2(1 scpt. \\S(\. v^

l^rooemium incipit: « Centnrio autcm et (iiii <uiii co crant
custodienteSflesnni viso ti^rraemotu ethis, (juae tiebant, tiniucrunt
vablc dicentes : vcrc filius Dci erat istc » (Mattli., 2S, 51);
(M)dcm i(K'o (licit : «. ('enturio ;i c(Mitcii;iri(» dicitin*. c1 i|ui;i lioc

' Pluribus a diversis jam indicatis hujusinodi lihris addiinus cndioeni vii. (.'. l."i.
\iih\. 'iiaf/nmil/s Xcapolitanae (21X1'"». saw. xv, toi. .'5(>7i, scriptuin ct li^atuin siniili
modo acrod. viii. ( '. 12 ojusdoin bihliothecae, de <|Uo inlra sub 15. i. Inter alia coiuinct
.scriptu sancloruin Ansclini, iJonaventurae, Hcrnardi nc Au^ustini.

^ IMura habcntur propria beati ISern.Mrdini inanu scripta; ad speciincu praebeudum
adicciiiius iiiiaj;Mnein fol. 27'.)'' cod. /".. /.. (Xi.m /.'c.s-.s-. bibliothecae .S". .Marri Venetaf,
(|Uo lc|;untui verbu: " K^o (later r.iM-iiardinus A^iuilanus de Fo.s.sa ordinis niinoruin
coiMplevi scribere lianc tabuiain iiianu |)ropria et fcstinanter in loco sanoti .\iidre»c
propo civitatein rheatinain iii vi;;ilia saiicti Irainisci, (|uaiido tcrribiliter ninjrebat,
anno Doniini 1 I(i2. ->

' VW VAi.KNriNKM,!, ilihliiitliritt tiuiiiiisiri ptii iiil .S'. .Miirci W^nrtiariini. t. ii
i\(Mi., !M(i'.(, p;r. 1:m, ,.| ir. Ili(;(., 1. c. pK'. H.''-

\ \ I \ I XT K( ) 1) r( TIO .

voliiiiicii (luos (•(■iil('ii;ii'i«)s scriiioiiuui coiitiuct, iuerito ceiitiirio
vocari |M)tcst et, iit vocctiir, (leceriio. » Sunt KM) seruiones de
h iiijnn-r et KM) de diversis niateriis, (juilms additur sernio non
iiuiiieratus dc .S. rrinitate. Sernio 200 agit de passione l^oinini; et
Iiiiic \\ addiuiius autuniasse videtur, ('citliirionciii « in inemoriani
passionis Christi » esse composituni.'

Tres prioris centurionis sernioiies de niatrinionio init^ressi
lial)eutur sul> tilulo <^ Tiiactati s ni-: m I'.i;ki: nolkxth.m
iK)("i'i;iNA >■ in toiiio i\ l'r((cf<(fiis iinircrsi jiiris iJlnsf riuiii iii
iifriKjiic fiiiii ponfifjcii, tiiin c((cs(( rci jn ris f(iciilf((fc jii ris consnJforinii
(Venetiis, 15.S4), tol. 11:^"

II. De (^r(JLinET STATl FIDIOMIM.

Tn codice autograplio nieinbr. et cart. in-4 duplici colunma
cliaractere minutissinio scripto, <iui lial^etur pariter in l)il)lio-
theca 8. Marci Vemht (Z. /.. (^mii />Vv.v.;. fol. 1-21(1.'

Prooemiuni exorditur a vcrho Doniini : « Colligite, (luae
su[)eraverunt fragmenta, ne [^ereant, » et argumentum lil)ri
iiidicat verhis : « l>e (juolihet tideli saltem in genere multa
continet, sive lidelis vivat, sive moriatur, sive Jam in gioria
existat, » (juo tres lihri partes indicantur.

]*ars ])riiiia Aocatur « de statu lideliuiii fdfioriosa, (juia in
illo iiiulta tractaiitur de /•/7//.v et rirf iififnis, iii (|uihus maiiiius
lahor existit; > continet .Vi scrnioncs pro tempore a dominica
Septuagesimae us(|uc ad feriam tertiam Kesurrectionis {Oii(((ln(-

(/CsillKtfc).

' Scripfores ordinis minorum, pg. 54.

- Proliabiliter eura Antonii Amicii. Sermones^ in cod. ms. extant lol. 16, 102, lOo;
(^xponuntur tria motiva nub.'ndi (necessitas, moralitas, utilitasi, tria requisita (puritas,
niaturitas, solemnitas), tria vAtanda (cupiditas, sensualitas, malijjnitas).

■^ Ct. Valkxtinelm, 1. c, pg. loH, et tr. lln;o, 1. e., i)^-. liri. Prior codieem
vocat Quodlibetum Sc/iolasficum: continet inter plura alia nonnulla //. Itatjmundi IaiIH
oj^era a hcato l'>eriiardino transscripta.

:ibc^,YMcriv.U.t,1Jb«^,H-, IA<,J
ycftju^. -2.' ^ Jia^cror..S-^!4

;^^^ e^VSr «M(Xt.« ^V-V- .iW

.jn^p-.lhrt.v.r.nU^v {^^«..WrH

1

(^.vt^^WrvlHiU.. rianaj^AefAiMit^tljMAC

fe»**.GlUtv»iK^-.v^.tr»»*r.*ir*Titcift ■2^'V-

"U»^ tW<r4r£jn-A-raH»U., JSfH^ .iwv
1 er .n».i«.m. c .*«»Uf.iAa%»i»» ni.«XJ,

^l^Vt^:..^Xr, A.fc^ ,i„v,l' ^ ,. j^^ ^^
..•4T.'.tr-t^...». - >,.,-f7t ,•.., rn.fVlt,.».«f;

«T:|?wf..rfcerf«a.„,»i4^ T>m>rfuttk«t/u

.■ri«t«l,c f?.pt<«.brif. .». .t«T..r;v*^.vft;f

!;> . a:. cTu) . -ifUt-ipM im Tc^Jc . , .rf. ^JmA?

>Jl'r.t<*c.^ .Wir Vjw^. -t»f?tM««<vn*^
v.«.*»vt£ nt4f«<~r.^ .«n^ .\^«rYtf W

<;-^ ♦v4rb;,..tJ,nV»uJ,tn?Jt.^^ ori;?

••Jr« ttV fW.mt«.., »*.,.H„'tA >M.t*q»U
I >-«n ffcl'.nr,i .^tltnt.UrVuwt-V Hto

IXTRODrCTIO. XXV

Pars secuiida dicitur « de statu fideliuui pcricuJo.so, (juia
punctus uiortis est periculosus, uti experientia docet; > suut 40
sermones de mortim (fol. 104-126). In exordio dicit : « Cuni
plerique fratres minores nie saepius incitaverint, ut pro prae-
dicatione ad funera sermones aliquos ordinarem, e<) maxime,
(piia iu nostra civitate Aquilae saepissime ad ea praedicare
contingit, eorum inclinatus sum precibus rem ii)sam aiiirrcdi. »
Hanc' partem Amicius 1572 sub titulo evuluavit Fixiokam:.

Pai's tertia v< de statu fidelium (//orio.s-o » (fol. 128-210)
");> sermones de scuicfis continet, quorum ultimus de S. l^ernardino
Senensi.

III. PEHE(HtINrS.

In luceni i^rodiit Venetiis circa ir)7.'), iu-12 , fol. 00. cura
Antonii .Vmicii.' Pol. 1 auctor ratiouem opcris exliilul diccus:
« Cuni diu desideraverim Iiabere tractatulinii uiiinii (Xk^ scniio-
iiibus l)revibus et compendiosis, (|ui cssct mcus rauiiliaris cl
socius, cogitavi imponere nomen peregrinus; > suiit 2.") scnuoiics
breves, quas auctor ipse « diaetas » vocavit, (luoruin i>riiiius
agit de peregrino et ultimo de ingratitudinc. Jjibruiii composuit
l)eatus Hernardinus 1408, post^iuam ai)])iinnt ipsi lvC(lcuii>tor iu
fonua ])orcurini, sicut vit;i uarral.

I\". Si:i:m()m:s |)I\i:i;si.

('odex ;nito^|-;iplius c;irl. iii- 1 , scrii>tus diiplici coluuiu;i

• •li;ir;iclcrc iiiiiiut issiiiio, loj. i-\, 1 27 1, c\ <|uil>us i»lur;i (louiil :
scrv;ilur iii ;n-clii\(> c(Uiiuiuii;ili {t/iii/uiin siib iiuiii. 11 iutcr

• •odiccs t i;iiisl;ilos c\ c(Ui\cutu -S'. .[iii/</i f/c Oiro. VyA. IM iiuiiiu

» Pf. fr. Hc-io, I. 0., pn;. 127: « Ne ho pre.^^so A\ me una .soln copia dcl nostro
'•oincnlo ili S. NMiola iii Sulmoiia, oIk^ mRnca dcl lrontispi-/io; » qtiarc nnnum. quo
|)rodlit, indicnn^ liaiid po.ssumu.s.

' V\. \r. IIi ijd, 1 I'., !>;;. \22 <'t rKSAin: i>i- l.nii.is, 1. r.. p^-. sn .'■iiii.

XXVI IxflJODUCTIO

alia s<-rii)tmii iciiitiir : * (^)uc'.st() libro t* tiitto scritto a luaiio
(lal bciito tVa Ikn-iiardiiiodi Fossa ; > fol. v": « .Questo li])ro fu
trovato (la iii«" IVa (tifnlitfo <hi /jifro(h(cqu(( nella •nostra lil)reria
(li ('((.sf( f- \'( fr((no \u Sicilia, e con sonimo stento lo ripigliai
(lallc uiaui d\ (jucl l)ibliotecario, il (juale m'attest<'> clie l'anno
scorso nii cra venuto da Venezia con altri libri » etc; fol. V:
« Pcrlciii ciio .Vntonius u. j.d. minimns de Fossa liujus beati
|)atris. Hcnuirdiui de Fossa itidem ex fratre pronepos. opns hoc
ct i)luri(>s suspiravi {)t noimullas lacrimas eifudi, cnm tot bona
ct saucta dicta liic considerarem annotata, quae jam conscripta
/?t exemplata perfecta erant et ordinatissime in alio libro, jdicto
ucuipc (J(((}(lfilH'fum vel (/(nfcrio » etc. In ultimo folio'(274*)
plura liabcutur luauu bcati Bernardini annotata, (luorum primum
dicit : « Corous beati Jk*iccf dc Ti((f(rfo ordinis minornm jacet
iu couvcutu saucti Francisci de Afifono, et jacet ut ajunt Jiixta
altarc uiaius; ct est ibi populi devotio, ita scivi aujio 145i>
iu fcsto sanoti Andreae; » ibidem eadein nuinu: « Anno Do-
uiiui 141)4. »

Continct codcx ir)4 sermones vel potius sermonum dispo-
sitiones de diversis nuiteriis. In coperciilum postea scripserunt:
* (,>i((((fr(((i(sim((lc », (]uod materiae haud c(mgruere jam tituli
l»riui()iiiui scnuouiiui cdicunt ; ai;unt < dB Virgine ,i>loriosa
stMuuduui (licla Dantis, — de«verboDei, — de impedinnintis
ouiiiiuiii boiioruui. — dc jcjunio, — dc ludo, — de pfeccato in
coiiiiiniiii, — (lc liouorc par(3ntum, — (lc pacc, — de passione
l>oiiiiui. — dc resurroctione Domini, — de (j[uocumque sau,cto,
— (lc abdicatione saeculi, — dc obedientia, — de oratione.» etc.

riiiiiiis scnuo, cuius piincipiuiii deest, -in luceni prodiit
Ai|iiilac ct l''lorentiae :

« f n^ .s( rmi)n( dcf />'. />crn((r(lii((f ^imici (ff( Iuhs.s(( .si(ff(( '\cr-
(/inc (/fori<>s(( sccuuduiu dicta Dantis ; » cd. Amv////, A^iuilae 1S()5;

IXTRODUCTIO. • * XXVI L

et « Beati Jicnmvdim de Fos-^a super laudc ad heafam yirf/iiicm
m 33. Cantico Paradisi Dantis Aligliieri, » Flor., 1S06.

Y. De Flouihus.

In codice, quo liabentnr sermones « de (jnolibet statu ti-
delimn, » sequitur fol. 21S-223' « Tvactaius pracdicahiJi.s iutitu-
latus- dc Fforihu.s. LiJ^cr priinu.s. » Est inconipletus, tres soli
liabentur serniones, qtioruni duo de bonis operibus auunt, tcrtius
de dilectione iniinicoruni.^

B) OPERA HISTOKICA.

I. CHKOMCA FkATKU^E MlXOlMM 1)10 or.Si:i; VA Nf I A .

Codex autographus cartaceus in-I' (24 X IT)), liabet 2(1 folia
duplici coluniua cliaractere minutissinio scripta; servatur \\\ l>i-
bliotlieca iiafionafi XrapDfitana (\\\\ (\ 12)." Codex est au(ni//ntus,
at j)luribus locis aperte auctor iiianifestatur. « ]^eatus Jncobiis
niilii hal>itniii religionis dedit iii civitatc 1'crusii, > ait auctor
clironicaecap.(); ibidom: « \'itaui bcati riiili[)pi de Acpiila ii<>la\ i
in s6rmone. viiluari ; » cai). 7 lci;iiiiiis : « l)c qiiibiis scrii»! iu
Cciifurianc : » cap. 17: « Klcclus fui vicarius Inijus proNiuciac
S. IkuMiardiui; » cai>. 2!>: ■ Tabula lcuitur. iu t|ua iiilcr alia
dicitur : '* P^ralcr Kcruavdiiius dc A(|uila \icarius prox iiiciac
"Hosiiac ct 1 >aluialiac : " (|U(>(1 ciiui audissciii, iii iiiauua rui Iri-
biilatiouc coustitiitus: >• (jiiac oiiiiiia ct soli I». HcniardiiM)
A(|uilaiio coiivcuiuiil.

Ncc dcsiiiit tcstiiiiouia alioriiiii. 1 r. Mariaiius lltin iiliiius.

' Cl. Ir. Ili <i(., I. r., p-:. llH.

' Adjccitnu.s iiniijfiiicin paj^iiiMr priiiiat' codicis.

\\\ III JNri.MHXCTK).

(lui (rxlciii fVTc temiKH-c sujiiii soripsit cliroiiicain, adhibuit clin»-
iiic.iiiiH. l>cni;n-(liui. '|U(k1 testatur J/arohhis in Yita fratris .W-
/nr/i Siir/I,i((ii(ii.sis liiscc vcrbis: « B. Beruardinus Eossensis, alias
A(|uiiauus, iu suis Ciirouicis apud ]\rariauuni Elorentinuni :
« Hrat iVatcr All)ertus peritissinius, etc.;>' quae hic ex cliriuiica
B. BcruMrdiui citnutur. iu capitc 1) chronicae nostrae ad Yerbuui
linbculiir. Fratcr M((r(iis f/t/ssipoiK-jisis iu tabula auctoruui,
(jUii.ui }»arti iii clirouicaruui ]u-aemisit, pouit: « Fra JBernardino
da l'ossa,clic composc uu libro delle chrouiche deirosservanza ; »
(|uia vero clirouicam iu catalogo opcrum ijisius beati oniisit
ucc niKiuam citavit. clirouicam solum ex Mariano cognovisse
vidctur: (|Uod idem de ]]'((</(Jiii(/(f valet, (jui chronicam haud
liabuit ct pro iis. (juae ex ilhi iu suis annalilnis leguntur, jMa-
riauuui allcgat testem. I)e capitulo generali auni 1455 loquens
Waddiugus uouiiuat « tV. Bernardinum de Fos.sa, scriptorem
liujiis liistoriac, » quapropter Sbaraiea liuic attribuit liis/(tri((ni
r(r(i(((/i(niis /)n//((c I\ii(/(iii(( ii((c : ([uac historia uon est nisi pars
clirouicac uostrae.

/'iiicKiii liucus(iue habctur chronicae exeniplar, quod est
uiulilum ct desinit iu ca]). '.VI. auuo 14(50. Hiuc nescinius, quando
sit scri])ta ct (juousque contin.uata; aliquo tamen modo ju-
vaiit uotitiac (juaedam, quas ipsa chronica exhibet; caj). "27
dc IV. (i((/iric/c <h' V<r<tu(( dicitur : * Qui nunc sanctae Bomanae
ecclesiac revcreudissimus cardinali,s existit ; > tV. (labriel Hau-
goue de A eroua ])roinotus est ad ])urpuram die 10 dec. 1477
ct dic 27 scj^t. 1 1S() obiit." Cap. 5 legimus : « P<(u<'is annis
elai^sisiu ])i()viucia />\/.s77/rr//^/r coei)imus construerc loca ; > iirima
iuitia facta suut a cap. generali 1471 celebrato, quo statutum

.' Hauolkcs, /*'. Alberli n S(irthi<in<) vit<i ef opera iRomae, I6881, pg. 87.
- EiiiiEi., Hierarchia Catholica medii aevi, n (Monasterii, IDOl), pg. 10.

IXTKODUCTIO. XXIX

est, < quod inittatur aliquis probus pater, qui explorat illas
terras, quae sunt inter Apuliaiii et Oalabriam et Terram Laboris,
et si videbitur, quod fiat nova provincia, capiant ibi loca; »^
prima vero loca in illa regione secundum Gonzaga 14:74 et 1475
capta sunt; quare clironicam circa 1480 scriptam esse apparet.

II. YiTA Yex. PHrLu^rr Aqi ir.Axr.

Hoc opus lingua italica scriptum evulgavit fr. Hugo 1S7(I :
« Vita del rcncrdhilc y>. fr. Filipyo dcir A(/i(il(( scritta neirauno
1456 dal beato HcnmrdiiKi (hi Fos.sa, amendue .Aliuori Osser-
vanti della Provincia di S. Bernardino negli Abru/zi, data
per la prima volta iu luce e corredata di alcune note dal
p. fr. Vgoiic da Fcsc(H;o.sf<(n::o. Koma, coi tipi deUa S. C de I*ro-
pty^anda Eide. » -

III. PRON ixcrAi: H. Bhkxaiidim Coroxor.i a.
Opusculum lioc evulgavit Antonius Amicius iu Mp^xMulice

FttncntJis ; et liuic volumini pariter iii appcndice post chrouicam
inseritur.

lY. Dr: (^ow icxrr S. Axciim ih: 0< iia.

lu <()dic(^ bi))li<>tliecae S. ^larci A^enCtac dc t|U<> sccuudo
loco cgimus, foi. '2X\ sipi. brcvitci" 2!> i):ir;igrnpliis uan:il lic^itus
l^eriuirdiuus liugua vuig;iri : « /// </i(c iiiodo /n /o<<> dc .soncfo .\n-
(fclo dc Ocra c rciiit/o <(//c iii<(iii di" /•)•<(// Miiiori c/iioiiin/i oh.\< r-
ranli. » (\uivculuiu :iuu() \'l['l |M(» uioni;ilibus :i c(»Miilis>;i y\y'

1 Cf. /iet/i.sfruni ricdrionnii ;/riitr(ilium, 1. c, li>l. ',l'.)r.
Kx cndico .sftce. xvi, (|Ui ftutcft in coincntu S. Nicolni do Sulmonn, nunc iu
(trrfiiro postiihitinnin (jencniliH ont. /V. inin. ft.s.scrvntur. Dccst in hoc ooilioo /»/v)/«i</i/.\'.
qucm idcm Ir. llita), ox codlcc ftutoj;rftplio Z. /.. cm.iii lle.ss. Voncto pluiie.s JRin ci-
tnto cvuli^Hvit iii \'i/<i ilrf fl. Iliriuinfiiui, p<:^. 1 M.

\\\ INTKODrcTIO.

Ocia i"mi(l;ituiu 'et post ducentos annos desertuni anno 1481 a
tVatrihus laniiliac observantium oaptuni esse r<3fert; explicit
tol. '2'MV : *. Questa u tiitta la ystoria come se avuto et edificatO
1(» loco de sancto Angelo de Ocra. Deo gratias. Amen. >

rV. OPl SCULA YARIA. .

I. Ad.MO^ITIOXES VITAE SPmiTUAHS. • . '

Opusculum hoc lingua vulgari scriptum in lucfem Ve-
netiis 1572 prodiit ciira Antonii Amioii « AmmonitwM dcl hcato
/>rrn((nJiiio A(juilnn(> (h( luhs.sd HeJr^ddio' 140 J composte e dal
M. ^intoiiio l>'Amici su(> quarto nipote nelVLTcJ prim^amcntc in
hicc mandatc. Stampatc in Ycnc-ia pcr Jacinni di Yidali c cotn-
jta(/iii. » ' ,

Est l)revis catecliismus, quo beatus Bernar^liuus agit de
articulis fidei, quos quilibet scire debet, de oratione Patcr
no.stcr ac de praeceptis- Dei et ecclesiae, quo loco fusius de
(onfessione. • • . '

II. Codice nis. pluries nominato, lol. 229-231, liabentur
DiAi: «,)! Ai:sTi()XEs, quaruni prior : « Ouomodo liccat procuratori

Jra/rum minorum rccijnrc jncunia.s. (fitac offcruntur in .scj)u/tura,
u/ti corjni.s S. licnairdiui rc(/uicsci/, ct in uti/it((/c fra/rum vcl
a/iorum c.v/nndcrc? » altera : « Ilrum fru/rcs crcmi/ani S. Au-
(/us/liii .sin/ fra/ri/ni.s minori/m.s jtra(f<r(iidi rd c contra .^ »'-

rriiiia iii(ii)it : «' Casus hilis est. Corpus S. Bernardini or-

1 Fr. llrcso, 1. c, pg. 126: « Di questopera citata dai biografi del Beato e nei
l^rooessi latti j)er la eonlerma del suo culto, non posso dir nulla...; non nii «■ veniito
tatto di trovarla. » Exem]>lar opusculi habetur in bibliotheca Vaticana.

* Cf. fr. Ilrc.o, 1. c, pg. 118.

[XTKODICTIO. XXXT

diilis mioorum requiescit iu .sepultura per erates ferreas uudique
clausa,> .et explicit : « Praedicta scripsi ad lioc, ut couscieutiae
nostrae in bona pace remaneant. » — Altera incipit.: « Primo
videtur, qiiod nouieu debet esse conveniens rei ; », pluril)us ar-
gumentis ostendit friatres minores esse praeferendos, solvit obie-
ctiones ac finit : « Haec scripsi,.quia quandoque reperi me iu
talibus contentionibus, plerique vero iu hoc puncto claudicant. »

Marcus Ul. et Antonius Amicius referunt beatum Bernar-
dinum i^itdm H. Hcrnardhii /Senom-S' in lingua ri(I(/((ri scripsisse:
•ad quae IShardlca: « Yitaru eam esse puto, quam dederuni
Act. SS. continuatores Bollaud. die 20 maji ex ms. convchtus
Aquilani, slne nomine autoris: »J at vita luiec scripta est iu
lingua latina, et auctor ipsius est frater Ludovicm Mccntinifs,
i[\md cx .epistola patet, quani ipse auCtdr cardiuali ^V//>r/<//
transmisit.- Auno 140J: beatus Bernardinus in su«» opusciilt)
Pravinciac J). licrnardithi Cociiat/iti de S. Beruardiuo Seneusi
agei]S scril^sif: ' « De cujus vita ct uiira<ulis at(|U(' cxiuiin
praedicatioue uiliil diccre praesumo, (|uoui;nii i>l('ri(|uc cxccl-
lentioris- iugeuii viri illius vitam- describcre ui\i siiiit, r;mia(|uc
ipsius i)er universum orbcm ditfusa Jiuii-ctur. » lu r:\\). li (•lir(iiii(;ic
vcro loqueus dicit : « De lioc viio uou ;ili:i. (^Mii uiir;icul;i ct
vitaui et sanctitatcm cjus viilt l;itiiis iutiicri. pcru;it .\(|nil;iiii
ct suae cauouizatiouis pioccssiis ;ispici;it. Iliiic IV. Iluuo jurc
(lubitat, uiiiii bc;itns I?crii;ir(liiins \it;iiii iil;iiii scripscrit ; ncc
vcHtigiuui ;ili(|U(Kl illins liiiciis(|iic (lctccliiiii cst.

' Sbarai.ra, 1. c, po;. \2H Pt 6«; ct. Arfo sS. («»d. :V»< mRJi v, p;j. lW-102; hi-
(•i[)it « Mn<;iiuin iiobis dicbus istis novissitnis ». .

' C(. Cod. VII. (>'. .')'.» is. XV) bibl. iiatinti. KriipnlHaiine, quo inodio pxstnt vita
ct in flnc^ ^itic (^pistoln illji, ci \m\ihii I i //h. Vit.i ,h v r., . ,,.■,-. i,,,., ,i., <,*,,ia
(Ven., 1711). prucf. 2v.;j.

li. C, |)^^ l.'{;t; p^'. l.'L' JlKil '!•' \frlii.s. (|UHC lialiOt l*Kllil.s IJilOl l,l'Jm,8 TohKlS..

XXXll INTKOIH < IIO.

^N o. — De materia et utilitate chronicae.

1. Hcatiis Keriiiirdiiius scripturus origines et acta familiae
reguhiris (ibservantiae optime orditur a « quihusdam l)onis fra-
tribus, (|ui voluerunt se separare, ut possent regulam melius
observare, sed tauien facere non potuerunt. »' Verbis ambiguis
l()(jiniutur, (]ui simpliciter initium reij^ularis observantiae in
auHo l.)(i.S reponunt ; observantia regularis coepit cum ipsa
rcuitla, nec unquam cx ordiue oninino evanuit; semper fratres
iu ii)so vixeruut, (jui regulam suam tideliter observarunt,-
seniper praesertim fuerunt fratres, qui liunc in finem vitani
inmiticnm a S. 1*. Francisco etiixe amatam colere qimesierunt.
\'ita liacc, (juae primis temporibus ordiui tot protulit viros
sanctis et magnis operibus praestantes, decursu temporis neglecta
pliiriUusiiuc ordinis praelatis exosa uovuui accepit incrementum
])cr rrati-cni l'(niluthnn itc Trincis, (jui anno 1.3()8 licentia siipe-
rionnii munitus al)iit iu eremum lindtitnii ibi^^ue cum sociis
rcgulam perfecte servavit. ]Mox alia ipsis concessa sunt ere-
mitoria, uumerus « fratrum devotorum simplicium » crevit, ct

Jfistoriorum relif/ioiiis seraphicaelibri tres, lol. '.'1 : « Testatur ipse (beatus Beruardinusi
iii l.itjello Spiiariim, quod nomen Uernardini ei luit impositmn a b. Jacobo de Mar-
chia, et quod ab ipso b. Jacoho suscepit habitum, dum Perusiae ad populum sacras
conciones haberet. » Sharalea, 1. c-., pg. 126 ad liaec: « Forsan est brevis historia
provinciae; » at in illa haer verba haud loguntur; nescimus, quid sit iste I.ibrUns
Spicariim.

i Bene hiscede rebus scripsit Eni:i,E in Archir fiir l.iteratur und hircheui/eschichte
des Mittelalters, t. I-IV (1H80-188S).

- Cf. epistolam, quam .S'. Ilonareutura 23 apr. 12r)7 ad ordint in scripsit; post de-
lectus iratrum enumeratos dicit: « Heperiuntur autcm plurimi, qui non sunt culpa-
biles in ali(|Uo prnedictorum » Opero omnia — ed. ad Claras Aquas — t. viii, pg". J69).

IXTRODUCTK). • XXXIII

pliires sanctioreiii vitam anhelautes ex saeenlo et conventiljus
ad erema convolarunt.

Quo motlo coG])ii f(<)iiifi(i regularis ohservantiae et divisio
illa ordinis, quae al) Eugenio IV anipliata, tandem saeculo de-
cimo sexto absoluta eVasit.' Divisio 13G8 coepta primum non fuit
nisi divisio Jocdli.s, fratres de conventu et de familia sub nno
eodemque generali iisdem provincialibus obedierunt. (]ui fratres
de familia per suos vicarios vel comniissarios gubernabant.''
Prater Paulutius ncc nova statuta condidit^ nec novam vivendi
formam in ordinem induxit; ipse renovavit et propagavit cre-
mitoria,' et baec eremitoria fuerunt fermentum et prodnxerunt
illos viros, qui saeculo xv majorem ordinis partem renovarunt
et ecclesiam Dei verbo et exemplo aedificaverunt.

« In illis principiis mitiores et gratiosiores eraut fratres
conventuales cum fratribus familiae, quam- postea. > \ou dc-
fuerunt quidem ditHcultates. « Ad nostruiu uuper auditum —
scribit Grcgorius XI 22 juuii l.'}74 — non siue perturbalioMc
pervcnit, quod (luidjim uiinistri proviuciales, custodes ct otti-
ciales alii ordinis fralriiui uiiuonim Hoiiiaiiac et sancti Kran-
cisci provinciarunr, secunduni iiiui-ciii dicti ordiiiis iiividia typo
ducti , -dilectos Ulios riatrcs ejusdem 'ordiiiis iii cntis locis
solitariis cariiiiKbMn ]»roviiiciariiiii coiiiiiioranlcs... |M'rsc(|iii ikhi

' Miiuis arouratc iininiulli (livisioiicin ordiiii^ iam a l.conc X l'>17 Rbsolutain ossc
stfttuunt; Li'0 X (lccroN it, ut iniiiist(>r ^(MUMftlis ox ol)s(M-vnntil)Us (>ii^j(^rt'tur. ipsinuo
)niii//s/ium f/i-mni/rin rratruin nunorum i'onv(Mitnftliiuii suhiooil codcin niodo. quo ox
t(Miii)or(^ Ku;^^iMiii 1\ vicarii };(Mi(M-alcs ol)S(M-vaiitium suhjccti crant ministro pMicrali
onlinis; Kiiii:!,, (ivschirhtc ihr ithinlinfsclvu Miuoriteu l'mvinz Wirocbur^li, l.s."'H .
Pjj:. <ii) dicit bono: « Dns \'(Tli;iltiiiss blicb so /,i(Mnlicli in jrlcicheu) Zustandc, bis cs
im .Iftlirc. l.'>17 (ast ins ( lcji^iMitlK^il um>clilu^;" ■•

^ t'f. clironicftc cap. 7.

' iioe modo f)pus suuni dilVcrt nb iniliis rftiniliac obscrxnntium (ialliav : dc qulbus
cl. Imiiki., Dir Avii/nonesischr ohsrrvouz ilvr McndiKautiu-thilen Pndcrbornftc, P.HlOi,
iiuin. IUL', II H;, 1 !.')(), 11')-».

\ X X I \

TXTRf)i>r< rio.

ioriiii<l;nit iii (li\iiiut' iiiajestatis ct nostrain oftensani ac scan-
(ImIuiii |)luriiii<>riiiii. »' riiiraniox a praelatis ortlinis cnianata
(lccreta iratrihiis iiat-eni et tjuictcni reconciliarunt. In illis ])riii-
cipiis inter fratrcs in creniitoriis viventes pauci liuMuiit sa-
ccrtlotes; « rclatuni niilii fuit — ait B. lkM'iiartlinus, — (jiiod
iii loco tle Fontc Paluniba ct in loco (Irecii ct in loco l*otlii
tlc Hastone erat taiitiini unus frater sacerdos; >' t|uaiii t)l»causaiii
ociilos lioininuni ct niultas difticultatcs eftnuerunt.

< S((ncft(s licnKirdinus dc Scnis fiiif primus frafcr ji(hsfr((c
/'((inifi(((, (jni -sHfi fiandin pracdicafionis fcccrif .sinfiiifnron. >"'
* Mirabilia fecit in vita siia, praedicatoiuiii i^riiiius et exeniplar...
niaxinia et stupenda ijesta, divina potius tjuaiii liuniana, opcratus
cst Dcus pcr illuni. » Cum suis discipulis totani Italiani pcr-
nicavit et faniiliani pontificibus et principibus, niunicipiis et
populo niirabiliter conmiendavit. « Apostolicam vitam sub regula
serapliici ducis Eraucisci in extrema paupertate jam fere per-
ditaiii et extinctaiii iste vir Dei verbo et exemplo reviviticavit.
snscitavit et cuiii iiiauua familia ampliavit, adeo (piod iiltra
trecenta mtmasteria iutra lincs Italicos construxit et reformavit
Dei gratia illi opitulante, »' (|Uod plurcs, tiui cxtra ordincm
scrii)scrunt, co deduxit; ut S. Bcrnardinuni iiatrciii ct iunda-
torem faiiiiliac obscrvantiuiii dcclararent.

Opus S. Bernardini continuavit ct anxit -V. Jonnncs ('npi-
sfrdiiiis. Cuiii nunicro familiac crcsccntc crcvcrunt advcrsarii.

^ Cf. KnuLi:, 1. c, t. iv, pj:;. 181.

- Cap. 7, p}?. 21.

■■ Cap. (i, pg. is.

* LionXARius Senen.sis i licuvoglienti !, in vita S. B(>rnardini Scnensis (e(3. Fr. Van
Oktrov, in Analeda UolL, t. xxi, 1902), pg. 75 et 7S. Cl. Vr.spasiano Bisticci, Vi-
roruin illustrium CIII qui saeculo xv extitcrunt, vitae Spicileyium Ixom., ed. Mai,
t. I, Romae, ls39i, j^g. 24H, et F. Ai.kssio, Storia di S. Ilernardino do Siena e del
aiio teinpo. Mondovi, 1S99.

IXTKODICTIO. XXXN

utriiisque partis culpa exortae sunt difficultates et conteutioues,
quas pontitices diversis modis e niedio tollere studuerunt, et hoc
nierituni S. Joannis Cap. laudat chronista noster, quod « fnif
ma.ihnHS defemor et eonservator familiae ; hie honus homo pnfo
qiKKf per 2-") annos continiios familiam rexit, »' ejusque consiliis
per hosce annos pontifices in rebus ordinis praeprimis steterunt.

Jfartinus T^, ut conventuales reformaret, per S. Joannem
Cap. novas et utrique parti communes dedit constitutiones, quas
conyentuales acceptarunt et statini reliquerunt. l'Ji(f/enii(s /1',
speciali amore familiae addictus, qui « in tutta la terra dcHa
Chiesa, dove eiili pote, mise rosservan/a, » ' fratrem Alhertum
Sarthianum, lilium familiae, toti ordini riearium f/eneraJem
praeposuit, eumque tempore capitnli generalis Patavini <^ mu-
nivit litteris et gratiis oi^portunis putans, quod de talis viri
praehxtione totus ordo contentus existeret; > at capitulum con-
vcntualium liauc i^rovisioncm rejecit. Quare S. Joannes Cap.
adivit papam, « (|uatenus liheat de remedio opportuno j^ro-
videre, > et papa })ost maturam deliherationem consilio ipsius
sancti ohsecutus fainiliae Ftaliae proprium dedit vic<(rii(m </<n<-
ndem, (|ni cani snl» ministro iicnerali cnm phMni ])otestate
gn])ernaret.^ Qnac ))ro\isi() Kniicnii IV fnit «< causa mnltonini
jnrgiornm, * et conventnah^s omnem lapidcm movcrnnl, nl cani
derogarent.

Hisce temporil)ns vixit in ordinc I>. Hcnnirdinns Fossanns
rnil(|n(' vicarins ])ro\ iinialis ct coniniissarins t»eneralis in <iiria
Uomana, cl iiacc sna tcnip(M"a tnrhnicnla illacinc jniuia siia
(•lir(niica descrihil. Capilnla iicncraiiM iliis ;innis pciacia, l.ihnrcs
a cons cnt nalilMi^ apiid \ icolaiiiii \ c«hiIim Inillaiii Knuciiii

' Cftp. (!, pff. 20.

' lilSTIi (1, 1. C, \v^. II.

" l',n(|('m iHM(I(), (|U() cx lonoiiid ('(mstamicnsi rc;;(«l»;itiir Inmili.i «.aili.-K»

\X\\ I I.NI KODI ( rio.

siiscepti, inutatio liiiilac siil» Calixto III ac renovatio ipsius sul)
!*](► II, liacc a clirouista vivis coloril)us depinmuntiir. Tn nar-
randi.s fatis, (juae faniilia Italiae ante ipsuni liabnit, non nniltuni
nioratur et tacet oninino de altera faniilia; « de nltraniontanis
partil>us, in (juibus etiam observantia relevata fuit, quo tempore
ct a (|U() sumpsit exordium, notitiam non habni, nec Iiactenus
iial)erc (luaesivi » (cap. 5). Familia (lalliae paulo post familiaiii
Italiae cxorta ct a sedc Avenionensi promota a concilio Con
stantiensi jani jiroprium acceperat vicarium; utraque familia
eamdem lia])ucrunt radiccm et finem, at diversos auctores et
Iiistoriam diversam. Alia chronista interserit, prouti occasio et
nniteria rcriint : j)liira j)raejn"imis de jn-ovinciis "Bosnae et Dal-
matiae refert, (juas c((n.sac politicac illis temjjoribus multum
perturbarunt.

< Plurima iioxi — in^juit in jirolouo — (iiiia j)raesens liii,
vidi, audivi ct secundum j^aucitatem in.nenii mci bene consi-
dcravi; illa narrabo seriosius, secundiim (jiiod Dominus meus
milii liratiaiii niiiiistral)it : >- alia refert, « j)rout narrata fuerunt. »
« Veritatem j)andere volui stilo rustico; » j)luries reaj)se deserit
constructioncm, idcm aliquoties repetit: at liaud dccst multis
locis stili elei>antia, et imj)rimis omnia saj)iunt sincerum vcri
amorem. Fuit quidem inter duces j)artis suae suanKjue causam
strcnue defendit, at ubique se exhibet (antum et veracem :
« ncmo j)utct nic esse mcndaccm... mai?na forct caccitas niea,
si, iiudc lucrari cuj)i(), indc iiiciiticndo j^cccarcm. ^> Libcr ubi^iuc
saiictitatcm scriptoris c(niiiii(ii(lat.'

'2. Tost iiiatcriaiii ct iiKlolciii cliroiiicac c\j)ositas j)auca dc
cjiis iitilitatc adiiiiigaiiiiis oj^ortct, ad (|iiam ostendendam rcla-

' Xonimlli irrepseiuiit orrores vel lapsus calaini, quos in notis indicaviinus, in
ipso textu vero correximus.

lNTli( )DUCT1U. XXX M r

tionem liiijus clironicae ad alias ejus teniporis chronicas illu-
straiuus. Eodem tempore, quobeatusBernardinus suam historiam
scripsit, in ordine minorum inter fratres obseryantes plures
chronicae ortum habuerunt; temx^ora illa gloriosa et facta prae-
clara ubique fratres ad memorias conservandas excitarunt, ex
quibus tres lioc h)co speciali memoria digni sunt: J((cohu.s Oddi
J*rn(s-in)(s, Nicol((us (rlassherger, J[((ri(()iu.s Florcntinu.s.

Jacobus Oddi Perusinus circa annum 14<S0 lingua vulgari
scripsit < Speccliio delVordine minore, » quo « recenset omnes
viros sanctos et illustres, qui in ordine tioruerunt; »' dc (jua re
beatus Bernardinus capite 6 pauca solum notavit, « si^erans,
({uod divina b(mitas ali(|uem virum bonum ct doctum inspirabit,
(jui ad gloriam Dei et posterorum consoLationem vitam eorum
k)ngiori sermone describat. » Xicolaus (Ihissberger ineuntc sae-
cuh) XVI pretiosam suam composuit clironicam, (luae pracprimis
familiam ultramontanam ejusque provinciam Argentoratensem
respicit.' Qui duo auctores lioc modo optinie clironicani nostr.im
supplent.

niiamdem ac dironista nostcr matcriani tradal Alariaiius
Fh)rentinus,^ cujiis F((sciculu.s c/irouicdruni Wiuhliiiuo. sicut i|>sc
testatur, < magno riiit adjiinicnto annaiilnis scribcudis:' >• in

' Cl. Wadii., Scripfores, pj;'. ls| ot Miscella)iea Francisrana, t. iv, i)-::. s7 ;
il)id(',ni, p;;-. 1J7, tcstiinoiiiiiiii nuiii ir)7l, (|no tr. Aiijidiiis Perusiiius am-tor o.sso
(licitur.

" Cf. Analerta Franci.scana, t. ii (Ad Claras Aquns, iss7 .

■' Marccs Ui,., p. III. 1. !», eap. 2."{, dc ipso rctcrt: « (i^ucstu huon 1'adrc, oonu»
/.closo doiriionore dclla ca.sa di Dio c dclla .santa Kolijj^ionc dol Padrc .San 1'ranop.sco,
pcroj;rin("» por tutta Italia, corcando lo, menioric notabili della vita, ot operc de' Santi
Kcligiosi c Itoligio.sc deHOrdino, particnlannente ilelVdsHeriHinrM, o lo noto con nioltn
dilifjon/a: e perc.li('' ;'i ritrovaro (jucstc coso ojfli non u.sol l\iori d'Italin, n(' si trovn,
chi havessc i|Uc.sto zolo iii altrc parti, porci('» sonn jxnhe le memnrie degli (hsen^onti
(Htramoutani. » — Cf. dc Ir. Marinno ciusquo oporlbus Sahatiku, Fratrin lUirtholi
Tracfafns de indulf/entia de ]'ortinncnla (raris, IIMK)), pjf. i;J7 S(|q.

' Srripfons. j)j;. -Jll'. (,>ni trcs ;uict(>rcs lucnint r\ tainilin ohsrr\ antinin ; pro

X\.\\ III

INIUODI ( 'ilO.

iianjnidis ijictis fainiliac Italiac' praeter regestaA^aticaiia et acta
<;eneraliuiii saepiiis se^iuitiir ^larianuiii. Qnosuani vero ipse
^larianus adliihuerit funtes, iinjuirere liaud pos.snnius. quia ejns
cliroiiica liucusqne desideratur. ANaddingus vero ii^sani non
verbotenns, sed solnni (juoad sensuni citare solet. Ex paucis,
(|uae supersunt, particulis tanien certo constat, ipsnni plnries
clironicae l)eati Bernardini usuni fecisse. Haroldns. Waddiniri
disci})ulus et bioiiraplius, in vita fr. Alberti Sarthiani ex Ma-
riano parteni affert, qna ipse Marianus expresse clironicani
nostrani citat; et continuatores Bollandi ex ^NIariano vitani beati
Hcrculaui Perusini desnnipsernnt, qna plura ad verbuni chro-
nicae nostrae conveninnt.' Uiule exx^licare possnnins niagnani
siniilitudinein illani. (luae ninltis locis inter chronicani nostrain
et AVaddinguni ]ial)elur; historia ex. gr. ca])ituli i^a^neralis Me-
diolanensis (1J:57) apnd ntrunujne eodein niodo narratur.'

partc coiiveiitualmni cf. Benoffi, Compendio di Storia Minoritica: linituin 17(31 pro-
diit Pisauri 182'.».

» 3/an«7?wsiu.kYa.S>'. maji vijpg.si;!: ('hronica heati liern., pg. 17:

« Unde semel iu die sancto Veneris « HicDomiuicam passionempraedicando

Aquilae praedicans ad tautum planctum in civitate Aquilaua ad tantum plauctum

populum excitavit, ut voce.s emitteret ad simul omnes venerunt, quod voces ascen-

astra. Cum vero tota ferc ]iraedicatione debant ad astra, propter quod quaedam

ita amare et cordialiter tievissent, quac-
daui nobilis doiiiina Maria. Cantelama
vocata, alta voce dixit: " Xon amplius,
Fr. Hercul.iue, nou amplius. " Ille veio
e contra respoudit : " Inio amplius, domiua
Maria. imoampliusl Ploremus omues, i>lo-
remusl ' Istoquc mddo omnium voccs adco
convalucrunt, ut numquam in ipsa civitate

nobilis domina, doiniua Maria Cautalaua
nomiuata, dixit: " Nou amplius, Fr. Her-
culanc, uon amplius. ' II le vero e coutra:
" Imo amplius, domiua Maria, inio am-
l)lius I Plnremus omnes, ploremusl '" et isto
modo convalucrunt vocesomnium, et num-
quam in illa civitate similis plauctus luii
auditus. »

similis planctus auditus luc rit. »

•• l'-x chionica nostra plura trausieruiit iii \ itam Ir. 1'aiilutii. quac exstat iu co-
dicc 412 Sess. bibliotliecae nationatis iiomanae, quam CNTilgavit Faloci in Miscel-
lanea Franc, t. vi, pg. 101 sqc]. Faloci vitam attribuit fr. Mariano Florentino; codex
non manu ipsius Ir. Mariani scriptus est, at proculdubio codicis auctor luit ordinis
fratrum minorum et vixit in Tuscia, beatos hujus ordiuis et terrae praeprimis ce-
lebrat; scripsit etiain iucuute saec. xvi (fol. •2.'3r ex. gr. dicit: « Ultimamentc anuo

IXTIIOBUCTIO. XXXIX

Eacile intelligiinus, iiiagnam partem eoriim, quae de faniilia
Ttaliae apnd Marcum Ul. et Waddingnni leguntur, deberi beato
Bernardino Possano; eJKs chnmicft cst foii.s prim((r'nts liistarinc
fnobciscdnfic iJlins tcmporis.

del signore MDVII »; et fol. 12^: « Nel anno .MDV nel loeo fora di Pistoia me
presente »)!

Ut nonnulla de codice ipso addamus, codex cartaceus (27(i X 210) habet folia 26.")
duplici columna scripta et duas partcs. Priore fol. 3f - 29v invenitur « 1^1 Defensorio
(lella verita », conJ;ra Jacobum I iergomensem aliosque historiae scriptores; sequuntur
vitae « di frate Jacopono — della beata Humiliana de Ccrchi — beato padre tra Paulo
de Trinci — bcato Polidoro liomano — beatn Ira Girolamo dclla Stupha — beato An-
tonio da Stronconio — beato frate Lazilao Unghero di casa Reale — beato fra ("lua-
sparri da Firen/.e — beato Antonio da Siena — beato fra Leone da Pietra, discepolo
del beato Tomma da Fiorcuza — frate Pietro Corso da Brieta — beato frate Hcrou-
lano dal Piagalc — beato fra Michele da Barga — delli sancti frati fra Jacopo da
Pauuia e fra Francesco da Barga — del sancto frate fra Piero d) da Treguanda —
del frate Sebastiano raartire Fiorentino — di frate Johanni da Montelcino »; fol. 132^:
« Finita questa parte di libro El (liorno di Sancta Orsola... Preghisi Dio per clii ha
scricto. Laus Deo ». Parte altera (fol. 131 sqq.) habentur vitae « del beato fra Johanui
dc Bonvisi da Lucca — beato fra Pietro da Firenze — beato tra Gherardo da Fio-
renza — beato fra Batista da Fiorenza — fra Domcnico da Fiorenza — trate l".gidio
da Fiorenza — frn Cherubino Capponi e fra Domcnico da Campi — frate Pietro Fran-
cioso, laico — fra Paulo Francioso — trate Lodovico da Siena, chc lu Vicario dclla
Provincia — bcato fra Paulo Tcdcsco, llomo contemplativo — beato fra Bartolommco
da Anghiari — bcato fra Mariano da Lugho ». « Vita et martirio di sanoto Angclo
Hyerosolimitano del ordine di Monte Carmelo — beato Romulo da Fiorenza — beato
fra Picro da Fiorenza, Priore di Lucca — tra Picro ISeltrcdclli da Fireu/ • — trate An-
tonio di Mugello — beato fra .Michclc da Fircn/e — fr.ite Uianco da Laneiolina, Con-
tado (ii 1'irenze — frate Nanni di (Jualtcri da San (iimignano — beato Amaddio Spa-
gnolo, Capo di frati nominati Aniaddci — beato Manno di Svctia — beato fra Picro
da Fircn/e. — fra lUM-nardn, tratello di frn Pi(>ro » (Ir. Hnmulus et scx scqucntcs cx
ordinc^ ./rsiiatunon . tres ulliini cx ordiiic sdiictdr llir(/itfa«' S. Salniforis .

JESUS.

lucipit Chronica Fmtruni Minoruni de obscrvantia nuncu-

patoruni ad laudcni ct gloriani sanctissiniac Trinitatis

Patris et Filii et Spiritus Sancti ac Doniini Xostri Jcsu

Christi suaeque Matris Mariae nccnon ct Fatris Xostri

Francisci totiusque supernae curiac triuniphantis.

P R O L O G U S .

Non siiic dolore cordis liacc scribo. X(>vi ciiini, (|uod iii liac-
iiostra faniilia sunt plurinii fratres in artc diccndi doctissinii
ct conscientiae liniatac, qni lioc opus sunima cuni onniiuui ((Mj-
solatione scripsisscnt idque niininic fcccrunt; ncc niilii iiotiiui
cst, quod aliquis faciat. Et cuni <iuando((U(' liacc ct nounull;i
niiranda, (juai; diviua honitas operata fuit in liac faniilia, nic-
nMuiac^ connncndarcntur, cuni fratrihus i;cncralis <'apituli dixcrini,
nulla pcnitus d<' nostra rc<'or<lati<uic <'\tiinatio IjkI.i iuit. HiiK'
cst, <|Uod li<'<'t in artc dicendi siin inip<'ritus, tiiiiKii jxjtius \olui
vcritatcni i)and<'rc stilo rusti<'o a<l ])(>stcroruin consolati^Micni
at(|uc iiir.M'iiiationcni, <|u.-iiii tot <'t taiitii p<'r|><'tu.-i nK-iiioiia diuna
dainnoso silcntio tr;iiis<'ant, potius \(>l<'ns <1(' iM';K'suiiii>t i«MK',
<|ii;iiii (l<- iiiiitili silciitio r(-(l;iruui.

\'ci-iiiii (|iii;i iiiiilt;i iiiilii lV;itr<'s iiot;i Irc-crmil, (Hkic v\:^i>
ips<' vi<l<'rc iKMi potiii, (|iii;i hMiuc |M-iiis, (|n:iiii ordo iiic rcccpcrit,
fa(-t;i incriiiit. ill:i rcrcr:uii. prtMit iiiilii ii:in':it:i liK-niiit . riiiriiii:i

i'i;< n.oc rs.

autciii iiovi. (|ui;i praeseiis fui, vicli, audivi et secundinn pan-
citatein in^eiiii niei bene consideravi; illa narrabo seriosius,
secunduni quod Doniinus nieus niilii gratiani ministrabit. Xemo
tanien putet me esse mendaceni, si quae dixero, quae forsitan
(luaiuloque videbuutur extranea; ista enini scrilx) ad lionorem.
Dei et religionis et pro salute animae meae; profecto magiia
foret caecitas mea, si, unde lucrari cupio, inde mentiendo
peccarem.

Explicit prologus.

CAriTrLL.AE 1.

Incipit tractutn(s. Et primo dc quiJmxdam l)()ni.s fratrihus^ qui
voluenoit fic separurc, ut j^os.scut rcfiutam mcti)(s ol).scrrarc,
scd t((mcn facerc non' j^otucrutft^

eAPITULUM 1.

Rela1:um fuit mihi, quoct fueruut quidaui pauci boui fratres,
<]ui, cum vidissent rigorem obserTantiae regularis in religione de-
ticere, quorum nomina ignoro, ze|o suae professionis obsorvandAe
moti tentaverunt simul congfegari et a communi fratrum con-
versatione separari-et Siecundum fragiiitalem suam regulam suam
simpliciter observare. Sed contra eos operante diabolo mota fuit
magna tempestas atque. persecutio fratrum ita et taliter, qucid
in diversas paijtes orbis diftpersi fucruut ct niliil pcuitus faccrc
potuerunt.' • ^

Itcm fuit quidam J[)onus frater et fcrvcus, (|ui frater AtKjcln.s
de Moiitc Lconc- yocabatur, vir utn^pie b(mae operationis et
itnnae. Hic quosdam sui siniiles bonos fratres liabuit, ct simul
<;oncordant,es regulam suani simplicifcr -obscrvarc volcbant-; scd
cum hoc siuc vollintate, assensu ct lavorc praclalorinii laccrc
miuimc possent, a suis superiorilms graliam [lostularuut, ut eis
gratiam fa(;ercnt, (piatcnu.i regulam suaui obscrvare valcrent.
(,)ui uti(jue boc suum dcsidcrium implcrc uiiiriuic i^otiicruut,
sed [lotiiis iujuriis ct coutumcliis allccti ab iuviccm (li\ isi siiiil;
ct [)cr div(M'sas orl^is [)artcs transmiss^ siiiiim' «l»sid(>riiiiii iiii|)Irr(>
uou vabiitcs uiiiil cgcriiut.'.

' -. ; j ^

' Cl. A-NOKi.ns Claukncs, llintnria sp/tttm tril)ulatininnn (*niinis Minorn)n,'\n
Arr/iir, 1. c. t. II, pnj;. KKi .s(|f|. • . '

' Duo iMoinorftiitur trati'(s liujus noiuinis; d(^ prioro, oujusliio lit iiuMitio, cf. Wadi).
ad an. 12 M, n. xv, (h^iltcro, (|ui luit.socius Ir. i'rtulutii do Trincis. cl. ib.ad an. i;i!H), n. v.

" Clironica xxiv jjoncralium (.(«<;/. /'v., t. iii, pnir. 2f5<>i dfi Iratro Anjrolo do Monto
lii-oiic loi|uitur Jijjcns do tcinporihus Ir. Crtsrentii dr Arniit. I!in<' ox illis trntrilius

4 ( AITriLl M 1.

Eiiit iiisuper qiiidaui uotabilis et sanctae vitae vir, uouiiue
frater An(/(fti,\- dc (lnyciio,^ fervens utique et suae regulae cu-

4

l)i{lus observator, (jui etiaui uiaguo desiderio desideravit, ut a
couiuiuui fratrum tuuiultu seuiotus cuiu aliquibus fratribus re-
i^ubiui suaui secuuduui voluutateiu patris nostri beati rrancisci
et factaui professioueui servare posset. Sed magna persecutio
coutra ipsum et suos mota fuit, et, quod desiderabat, obtiuere
uou potuit, imo tril)ulatus multipliciter fuit. Iste bonus homo
de Italia pulsus perrexit in Graeciam. Et cum esset nocte N^a-
tivitatis Domiui iu (juadam ecclesia, iu qua liugua graeca
dicebatur otticium divinum, in se gratiam sentiens et genu-
tlectcus coiam praelato dixit : « Jube dcmine benedicere. » Prae-
bitus, qui Jam suam sanctitatem cognoverat, benedixit enm ; ille
vero ad librum accedens lectionem in liugua graeca perlegit,
ac si graecus natus esset (f. l^) et in liugua illa diutius eruditus
extitisset. Et ex tunc in posterum graecae linguae notitiam
habuit, ita ut nouuullos libros de graeco in latinnm trans-
tulerit. luter alios vero libros, secundum (|uod mihi rehitum
fuit, notabile volumen trahstulit . et maximae utilitatis, (]uod
nos Jo((iinc)u ('/ini((c(tii( vocamus a Olimas, quod est scala,
(luae ad similitudiuem scahie triginta gradi;^s habet. Iste liber
iu nostra familia magnae reputatiouis habetur ; docet enim spi-
rituah^m vitam,(h)cet4entatioues daemouum ct vitia, ut vitentur,
et virtutes, ut sequi valeamus, uiiro modo demoustrat, ut chirius
viderunt, qui ipsius notitiam habeut. Sed vir (luidam utique

luisse' vidotur, dc qiio Clarenus iii « tertia pcrsecutione » loquitur. « Capti et severe
tractati nlHietionibus et contumeliis diversis et variisopprimuntur; tandem segregantur
ab invieom et cum litteris diflamatoriis tauquam viri pcstileutes et ordiuis destructores
et velut scliismatici et liaeretici ab omnibus vigilauter et caute caveudi bini et bini .
{\d singulas quasque ordinis remotiores provincias diriguntur. » i Arcldv, \. c.,pag.260).
Illi vero « boni fratrSs, » de quibus B. Bernardinus primo loco agit, ad tempora fr. Klioe
relereudi vid 'Utur, qucm « secuudam pL>rsceutioncm » cxcitasse Clarcuus dicit.

^ De illo cf. Acfa SS. junii iri, pag. 566-.^76, quo loco ea, quae Wapi). sparsim
de vencM-abili fr. Clareno seripsit, collecta iuvoniuntur, ct praosertim Eiiule, 1. c, t. i iv.

OAPiTi Lr:sr 1. 5

religiosus vitae uionasticae, nomine Amhro.sins,^ iit ajunt vir
utiqiie in scientia liumanitatis, ut vocant, appriiue doctus necnon
ct graecae linguae eruditus, illuiuniet libruui transtulit iu la-
tinuui politiori sermone et elegantiori latino. Quod laudo; sed
Iioc uiilii exosum est et nescio, ubi liunc eloquentiae modum
didicerit servus Dei existeus, quod in principio liljri multas
injurias illi pauperculo dicit; et unde debuisset illuui laudare
quasi virum bouae vitae et rectae conscieutiae, <[ui librum
illum latinis dedit, et propter ipsum intinita boua, ut ita loquar,
operati sunt, Aituperare conatur. Si meruit vel demeruit, ex
verbis suis summus arbiter Judicet. Fecit ille l)onus liomo, quod
novit; certe si ille notitiam latinis non dedisset, forsitan adhuc
ignorarent, et multis amicis Dci praestitit lumen ct non mi-
nimam consolationem.

Iste frater Angelus volens fratrum persecutiones vitare
iucidit in Scillam, cupiens vitare Cliarybdim : ' uiutavit habitum
et exivit extra obedicutiam ('^rdinis, ut regulam beati Fraucisci
servaret ; accepit habitum ereiuitarum et (juasi tccit capa-
ronem, prout antiquitus ordo c(uisuevcrat uti, dissulum tamcn
ct simplicem. Et sub episc()}KUiiui obcdicntia vixit ordo suus
usciue ad ista tempora Si.r/i suuimi poutHicis, (|ni xocabalur
magistcr Franciscus de Savoua, ordinis miiioniin, siimularissimi
doctoris iu theologia. Xunc vcro iiiorc uostio utuutur cajuitio,
dissuto tanien et cx ])artc aiitc louuo, ct sul> obcdiciitia vr\o-

' Kst Amhrosiiix ('amaklulciisis, i\n\ in ])ra(>latinuo suao vcrsi^jnis do An^jclo ("in-
reno intcr jilia dicit: <• CnntcMulnut isti pcritissiniuin in utraiLUc lin<;'ua cxtitis^c ; c>;o
ab illis idUfi^c disscnticns in iicutia satis porituin luissc, vcr^aoitcr nssovcraln) : nnui
(Irnoca plcrafjuc noii rcitc^ iiilclloxisso, euilibot ojus lin^uno \cl mcdiocritcr porito
facilc fonslabit: ct Latinn posuisso (^ii allirmntscso imi)crilissimum cssc haud obsourc
isi;;iiilicnt » (cf. MniNK, V. 1'. (Ir. t. i.nwvui, pn<f. (»1.'», ubi Mnffhdri Hiulcri Isnj^o-jc
ad Sc(i/,nn jiaradisi, i\\\o loco Kadoriis dicit: « Intcrprct^itinncm Anp-li dc Cinjrulo
editnm iinn vidi, scd oxislimo illaiii, cnjus cxcm|>lnr Iinbcmus ms. in K.bcrspcrf^cnsi
8cdc . ).

"' C'odcX « caridim ».

() (AriTrM .M 1.

— : ; ,

reiidissiiui generalis ordiuis niinonnii recej^ti siint.' Iste.frater
An,i»elus, ut asserunt, prius(juani inoreretur, feeit quasi testa-
nientuni et siiis fratribus praecepit, ut, cuni in. (n-dine mi-
noruni esset hona observantia, ad illuni redire tenerentur. TJnde
cuni scl. rcverendus pater frater Joannt?s de Cajiistrano dixis^set
(]uiluisdani ex illis crennti*^ : « Ecce jain in ordine est obser-
vaiitia; vos noii potestis cuni bona conscientia stare, ((uiii ad
niiuoiuni relit^ioneni redeatis, » (juo pleri(|ue ipsornni perterriti^,
*27 sacerdotes eodein -teinpore iiide recesserunt et ad faniilia"ni
nostrani venerunt. Ist(i bonus lioino, quod voluit, niininie fecft,
(piia ordineni exivij et regulain beati Erancisci iion observavit,
inio extra ordinein factns frater niinor vocari non |totuit. Unde
a (luibusdani niaij^nae reputationis .viris ad pusillaniinitateni et
aninii vilitatein ill.i fuit inipntatuni, iit extra ordinem exiret.
Yeritatem tamen uovit ille, qui niliil ignorat.

/>c fr<(t)'v //((iihifio (lc Fi(hjhu'(},
(jiii ()h.s('yr((uti((m /((niitiac in onUne iiichoarit.~

CAPITULU3r 2.

1'rater P(iiitii/ii(.s dc^ Futyiuco fuit consanguineus domi-
•noruni .Fulginentiuin, (juorum domus .vocabatur il{* Trincis'.^
Quos (juicbim tcrril)ilis jiatriarclia de Corncto dextruxit, et' eo
teinpore ego erain Pcrusii studens, et ad niliilum. redegit, ita

^ Sixtus IV (iic 11 inartii 1 17."5 Inillain « Domiiiiis Hoster ./esiis c/iristus » ema-
navit, qua Clareni ministro generali ordinis minonim subduntur; cf. Wadi*). ad
an. 1 I7.>, n. mi. ,

- Cf. K.VLOci, // /)'. raolncrio T.rinri ila, Folt^giio (^lisc. Fronc, t. vi, ptLg.d7-12^)f
quo loco anti(|uae de ipso notitiae collectae habentur; addimus ea, quae Nicolacs
A Fara in vita .V. Joannis (Aip. {Acta SS. oct. \ i, pn'. l.")."> et I''nKLE, 1. c, t. iv,
pjt. 181 sqq. notarunt.

. * Oodex « strincis ». Hiijus tkniifiae nobilisslmae iiistoriam seripsit Dokio, Ilistoria
della Fainiglia Trinci, l'oligno, 1(>.'3S. ' ' •

CAriTlLOE 2. 7

quod nullum gernien de illis remansit, sed omnes anniliilati
fuerunt.^ Patriarcha vero ille post aliqua tempora in pontesvo/r//
Anfjeli l^omae captus et letaliter Tulneratus et intra castruni
missus, bene dispositus et confessus ut ajunt, mortuus fuit.
Hunc actum castellanus fecit, nec a suo potuit exercitu defensari,
(juia ostiis et catenis ferreis pons clansus fuit, et de castro
statim coeperunt emittere macliinas (f. 2'). Unde nulla fuit ibi
facta violentia, sed capto capite membra steterunt.'

Istc frater Paulutius existehs liomo perfectae aetatis ct
mundi fallacitatem (^ontemplans mund(> renuntiayit et habitum
fratrum minorum accepit. Sed videns, (|uod vita fratrum
non bene concordabat cum regula, fuit male c(uitentus, ct
coepit cogitare, quomodo posset suam regulam observare. Pi-
naliter Spiritu Sancto inspirante coi>itavit cum domino Puluinci,
suo consanguineo, de lioc facto babere sermonem. Ille vcro
dominus consanguinei sui causam non sine divina inspirationc
lideliter tractavit. Accidit casus divina providcntia opcrante,
(|U()d fratres provinciae sancti Francisci in civitatc ruliiiiici
capitulunj fecerunt,' (|uibus (b)minus \;il(b' libcralis luii ultra
solitum d(; eleemosynis et omnibus favoril)us opporiuui^ in
modun» ct formam, (piod omncs tVatres vmMc sibi \W\\ »tl>-
noxios et obligatos. Completo vcro ca[)itul<> ministcr cl IVatrcs
de bencliciis rece])tis gratias rctulcruul, uc dc tot o\ tiiulis
bene.ticiis viderentur ingrati, ct sccundum (piod moris est ob-

' loaiiiu^s- Vitrllisi-lii, (lc Conictn oriiiiulus, patriniTlia Aloxaiidria»' <*t lojraiu^
S. Sndis, aiuio 11.']'.» hclium ;;o.ssit i-untra ('ourailum /'rinriiim (ol) ipsitis o tiraiiia
ne' .sudditi, lavorir i nernici (lella diiesa e danefjyiar i Ixiojfhi dello Stato Keolcsia-
stic.o »), l'ul<finenm expu}?navit ac «lie IH .sopt. Conradun» cum tiliis ot paroniibu.s
captivos dc.duxit. Conradus cjusqu(^ duo lilii iii Kocca di Soriano stran<rulati obierunt
(d'. I)i»i!i(», I. c, pa<;-. 22\i sqq. et i'roijmriit<t Fiih/iii<ifis llisl^^ri,:- :>)>ud Mi n \ioin. .\u-
li</uil<ileit Udlimc medii aevi, t. i\, paj^. '.»(><>).

- De mortc ipsius, qui iiiodo supra rclato lcriiii^ ilic J apr 1 l in ninu, ci rvsiiiu.
(i(:schiclilr (hr /'ii/islr, t. I, pajf. -'■••'• s(|(|.

" Capltulo liuic anno l.*M>S colcbrato inicrluil ministcr ji^cncrnlis Ir. I'lianui.t th
l!i)iiiiui(t ; cf. I'\i,(»( I, I. c, \v\<^. li).').

8 cAi-iri iJM 2.

tuloruiit se; si qua iiiata j^ro sua douiiuatioue facere posseut,
offerelKiut se esse paratos. Douiiuus vero resiujudit, (juod, quae
feeerat, aiuore Dei feeerat et ex (levotiorie reli.^iouis; tauieu
secuuduui (juotl prius cuui fratre Paulutio seruioueui liabuerat
iu secreto, ex ^ratia petiit, ut frater I*aulutius cousauguineus
ejus cuui ali(juiluis ])aucis suis sociis ad facieuduui poenitentiaui
iii loco liniJlidiii,^ (jui est iu coufinil)us civitatis Camerini et
Euli^iuei, posset sub obedientia ipsius patris ministri commorari,
(juod operante divina clementia pater minister et fratres acce-
ptaveruut, quia locus est ille asperrimus. Et ita frater Paulutius
cum sociis accessit ad locum, uec indc mutatus est, sed fav(n'c
Domiui il)idem cum sociis conservatus. Et non mirabile quid,
quod favore lioujinum saecularium commuuita ista familia re-
levata, conservata et aucta est, (juia divina bouitas ita Aoluit ;
curiam vero Homanam, quia est mater communis conventualium
et nostrae familiae, oportebat se honestare, ut conservaret
utrosque; uou enim fuisset couYeniens, quod lucraudo nos
perderet illos.

Postquam vero praedicti fratres desideratum locum Brul-
liaui liabuerunt, iu uuiiiua sanctitate vivere coeperuut at(|ue
austeritate vitae. Locus siquidem, in (juo et ciio ipse quandoque
fui, asperrimus est et ab bominum liabitatione valde remotus,
iicc iu partiljus illis viuum recolli.qitur; et habebat tuuc (juenulam
laciiiii. iuio potius paludem prope in illa planitie, (|ua itur Ca-
ui( riinuii, (|uac tauta rauaiuui co[)ia ac uumerositate plena erat,
(luod, (piaudo de nocte vcl dc die cantabant, erat angustia
maxiuia. (^)uil)usdam tameu jam aunis elapsis dominus Ca-
uicriui lorari fccit uioutcui (|ucuidam (juasi ])cr uuum uiiliarc

^ In documentis ot alibi convcntus ille saopius vocatur locus « Pistriae » vcl
« Pisfior » a civitate olini ibi sita. In hoe conventu Ir. Joannrs de Wi/libiis per multos
annos cum suis discipulis in perfecta regulae observantia vixerat ibique Ir. Paulutium
in vita religiosa institucrat icf. M.\rc. Ul., I. c, p. in, 1. 1., cap. i, et Wadi>. ad
an. lo3l, n. .xxivi.

CAPiTrLr:\i 2. 0

vel circa, et nbi erat prius rauarum h^bitatio et palus, jam

cauipi fruuieuti sunt, et aqua illa iutra /SeraraUcm fluit, ut

patet/ Persererantes vero fratres illi in sanctitate yitae et

observautia regulari et devotione uiaxiuia et potissiiue in as-

siduitate orationis in niaximam devotiouem j)opulorum cre-

veruut. ^am quando ibant pro eleemosyna, rafer mhsfer bracliiis

in cruce tensis dicere uou yerebantur; et dum expectabant

petitam eleemosynam, genuilexioues faciebant. De secretis vero

putandum est, quod iu multis lacrimis et memoria passionis

Salyatoris nostri Jesu die noctuque versabautur, quorum ottore

sanctitatis et yitae plerique Juyenes ccmverti Voeperunt. Yerum

quia illi saeculares iu partibus illis habitantes pauperes suut

et patria valde petrosa, ideo saeculares iucedunt nudis pedibus

et zocculos ferratos ferunt pro calciamentis, quorum exempk^

illi i)rimi fratres etiam uudis pedibus zocculis uti coeperunt.

«

Hinc est, quod tota familia iUoruni patrum exemph) zocculis
utitur nudis pedibus usque modo.

(Jnomodo f(inti/i(( farenfe dirina f/rafi(( iii If((/i(( ((Kjnf ((Uf/iri,-

CAPITl LUM .].

(j)nl(lain venerabilis anti(jiius patcr iioiiiiuc IVMtcr Francisriis-
iJc Stroiicoiia iiiilii rctulit, (piMc iiiiuc uarro. I >iviua |>r(»\ idciitia
(lisponente iu ci\itatc /'criisii siipcrvcuil luaxiuia uiiill it iido

' .Cf. l'\\i.(»(i, 1. {'., pa^. lorv: « Sopra Folit/nn fra il ('asti-llo di Serra-Valle ef
Colle /''iorifn. ,>

■ Cf. Wai>I). ad aii. l.lTl, n. \xiv xui- ; a<l (iuhc Kiiki.k, 1. i'., t. iv, pnj;^. IST»,
not. L', (lioit: « Dcr r.iTii-lit Waddiii^^s und i'«'llini'< Ihll' /listoria di IVniffia, Ve-
luitin, KiHI, I) >tainnit nii> dcm " Sjmrfiio tfrtronfiiir ;;»/».';»■ .. und au- Marianu-,
\\'h'. ich Rlaubc, da >ioh ini " Sprrrfiio ,, niolit aiif von jcinMi .\utorijn anjfot'iihrloii
I':in/.(Mliciton (indiMi. >> Mnrinnus suam AdatioiKMu cx rhronico M. Uornardini prorul-
duhio dcMiMipHl : rciatio dicti S/trrrfiio hnbctur npud {'ai.oci, 1. c, p;r. !"-•

(I ('Ai'i'i'ri,r.M .").

• V

haereticoruin, (lui (f. 2') de opiinonr vocantur ct itcrunt lialJituni

fVatruni niiiioruni ct tcncnt, quod papa non sit papa, ct (|UO(l
cpisLopi \\im sint cpiscopi, ct (luocl sacerdotes non sint saccr-
dotes, et.sic in infihitos xirrores lapsi sunt, quos niandato suni-
iiiormii ])onti"ficuni fratres nostri beatus ./ornjyrcv <Ic CapisfndKP
ct fratcr JacoJni.s dc Marc/iia tcrril)ilitcr dcstruxerunt.' Hi,
priusquam cssent cQgniti, venerunt in civitateni Perusii et
fucrunt in tanta copia, (juod non solum ecclesias occupaverant,
sed etiani j^alatia civiuni extra niuros et in canipis aedificata
rcplcverant. Cives vero yidcntes li(mestatem liabitus et vsimu-
lationcm bonae vitae a»liquam non parvam dcvotionem illis
lia))crc cocperunt. Isti vero videntcs sibi assistere dcvotionem
populi maximam persecutionem fratribus de conventu sancti
Francisci faciebant ita^ (|uod (j[uandbque in inedio plateae ci-
vitatis illos confundere nitebantur; quandoque enini in platea
iiivenientes fratfes de convcntu capiebant camisias juxta collum
et corani (dvil)us dicebant : « Pater I lioc non docuit te sauctus
rranciscus. »

Pratres vero d(? convcntu crant maxime tribulati ct (luid
faccrcnt i<»:nora])ant. Tandem fcccrunt siinul consilium diccntcs:
« Isti ril)aldi nos persetpuintur ct lamcntari non pc^ssumus,
<iuia populi favore dcfenduntur; » in quo consilio inulti multa
locuti suut.Ali(iui volcbant fac.ere prac-ticam civium ct ipsorum
l'u\()rciii (juacrerc; alicpii volebaiit ire ad curiam, et sic erant
vota diversa ct inutilia. Tandcm unus de minimis fratribus
iiisj^iratus a Deo dixit : « Patrcs mci ! vos niliil facitis ncquc
co.i;itatis; si nico consilio yultis ac^iuiescere, ostcndam, (juomodo
istos ribaldos ])ossiiiins cx]icllcrc. - Tuik'' onincsdixcrunt : « Dicas

'Sernio cst de fruticcUis, quos plutes illo tempore in dioeccsl Perasina fuisse,
(hmc. littciae ab Urbauo Y die IH febr. 13(iS datae produnt (ct. Wadd. ad an. 1368,
11. V et VI). J)octrinam fraticpllorum « de opinione » exponitS. Iacobus Picenus, Dia-
loyus confra fmticdlus, in Stepmani IJALr/.ii ^lisrellan. icd. Mansi), t. ii (Lucae, 1761),
pag". r)'.iii.

CAriTULU-Ar 3, * ' 11

amore Bei. » Tunc ille dixit: « Xon est alia via sub coelo ad
expellendos istos lualos fratres, nisi ducanius veros fratre* sancti
Erancisci ad civitateni istani. » Kespoinsum fuit: «.In veritate
yerum dicis; sed ubi sunt isti fratres veri ? » Tunc ille dixit :
« In loco Brulliani ; » et addidit : « Kos liabemus cappellaiu
.s((}hcfi FnDiclsfi dc Motifc in qua ipsi poterunt morari secundum
d(;siderium eorum;^ et isti ril)aldi haeretici expellentur. »•

Dictuni istius Deo inspirante placuit omnibus, et ita fe-
ceriint. Tunc frater Paulutius misit quos,d5iii^ de fratribus suis
ad civitatem Perutsii, et traditus fuit illis locus pauperculus,*
lionestissimus et extra civitatem situs, in quo cum maxiiiia
devotione , feryore et observantia regulari vivere coeperunt.
Perusini vero, quia sunt homines oculati ac sensu acuti, coe-
perunt contemplari vitam fratrum, honestatem, austeritatem. de-
votionem, paupertatem, et mirari cciei^erunt; illisque niaxinian» .
atfecti(niem conceperunt, et nOnnulli ex ipsis cf)nversi sunt et
fratves ininores esse voluerunt. Et jn tantum civium P^Musi-
noruin (ixcrevit devotio, (piod super omnes reliiiiosos habcnt
fratres de .AFonte, et vix posset ' esse all(j[ua tam niauna tri-
bulatio, ({uae 'eoruifi (Jevotionem; atfectionem et amorem delere
posset.

Ex his, ((uae dicta sunt. in praesenti capitulo ct in prac-
ced<>nti, ])atet non csso veruni, (juod (iui(him rtsserunt, scilicet
(|Uod observantia nostrae 1'aiiiiliae a vicaria /iosjmr sniiii^sit*
exordium.' Xam exordiiim fiiit divinn iiratin, mcdiaiiti' fValrr
Paulutio, favinnte (h)mino Ful.i;iiu'iisi, iit laliiis siipra s< ripsi.

' \*uo loco- bc.atus Ac(/i(liiis lon^o UMnj^on* \ i.\it.
Quod saopius logitur; cf. ('hroiiiroti (ii/ihigi/iisivnsi' npmi I*i;iimknd/.in, Cfirotnci-u
(iliscrcaiifis /irnriiicidc ItosiKtc AtyciifiiKic 'An<^r., IsiKii, p^-. l;{. Kxplicntur oo, quoil
ad liHnc vicariani lahorilms ct pcriculi.^» plfnuin Irntrcs incliur, - rx pri)\ imMis didinis
inittchniitur.

12 cAiTii i.r.M 4

(JinnuoiU) /tacrctici c.rjfnLsi fncrKnf dc ciri/dfc Pcru.sii ci rcri fr((trcs
hcati Francisci e.raltati ct auymcntcdi in^ nnmcro ct devo-
tione {1314).'

CAPITULITM ^.

Postqnam veri fratres beati Prancisci et observatores suae
reuulae Perusiuui ycuerunt secuufluni cousiliuni supra datum,
Dominus voluit liacreticorum praTitatem lioc moclo monstrare.
Ad cujus intellectum notantlum, quod Pcrusini liabent nonnulli
jMilclira palatia extra civitatem in possessionibus suis et aestivo
tempore ad palatia illa accedere ibique per aliquos menses
moram facere. Accidit casus, quod (luidam civis commodaverat
palatium suum illis liaereticis, et ipse in aestate cum familia
sua liabitabat in pessulo- supra, haeretici vero in terrato infra.
Civis audicns liaereticos simul cbntendere, j)lane (f. 3') removit
uuum laterem, quod luicretici nulla ratione pcrpcndcre potue-
nint: ct applicans auriculam suam ad locum, undc later amotus
liiit, audivit liaereticos submissa voce et mordaciter conten-
dcntes. Et unus ex ipsis dicel)at alteri : « Unde est et fuit tibi
tanta pracsuinptio, nt papa vocari Aclis et summus pontifex
rcputari? Quo Jure? qua auctoritate ? quis tc papam constituit
aut (piis te constituere potuit, ril)aldc, superbe, maledicte a
Dco if » Ille vero respondit, quod fuerat rite et secundum ca-
nones (fuerat)^ summus pontifex electus et constitutus, et miro
modo se defendebat. Tlle vero contra ipsum rcplicabat, et crat
141 ira coutcntio intcr utrosqiu'. Civis vcro audicns ct saiiaci ra-
tionc considcrans miratus cst ct intra semctipsum dixit: vere

' Ajiiii in iinci> po^iti dpsunt in codice.

" -< Pc^suhiin est appensuni doniui tectuni, (|iiodvis aedificiolum extra inurum
in viam prominens » iDc Cange).
" Codex bis habet « fuerat ».

(♦AriTTLr.M i. 13

ita est, nt audivi, qnocl isti pessimi ribaldi et liaeretioi sunt.
Et rediens ad civitatem pluribus civibus factuni narravit, et
papam haereticum dc opinionc cum cardinalibus et tota curia
de palatio suo cum injuria, secundum quod merebantur, ejecit.
Et dixit eis, qualiter de superiori parte palatii audivit ipsos
contendere, et qlTaliter unus ex ipsis se pro papa gerebat, ut
siipra. Et ex tunc omnes illi haeretici patefacta ipsorum ini-
quitate de Perusino districtu fuerunt expulsi, et est notanda
miranda providentia divina. Xam in aliquibus pahitiis reman-
serunt, contra quos pueri civitatis Perusinae maxima bella ges-
serunt. Obscderunt namque aliqua pahatia, in (|uibus ni(u-abantur
haeretici, et per tres dies continuos die noctuque cuni hipidibus
ostia portarum percutientes fregerunt, et quidam cx ii>sis ja-
ciebant continuo hipides, alii vero pro victualibus ad civitatem
redibant, nec dimiserunt ilh)s, (luousque omnes fuerunt expulsi.
Et quia secundum pliih)S(3phum « opposita juxta se i)osita
clarius elucescunt, » quando cives videre coeperunt fratres veros
et viros catholicos ct in lidei veritate et obedientia sanctae
Komanae ecclesiae bene fundatos, maxiniain devotioncm uostris
fratribus conceperunt; et e contra de haereticis, secundum (iiiod
merebantur, malani opinionem habere coepcrunt ipsosqiie cxpu-
lerunt, ut supra. Patres vcro, (|ui tuiu* temporis Perusii in
conventu sancti Francisci morabantur, valdc iiavisi sunt, «luia
desiderium suum asj^iciobant esse complctuiii. Fratrcs nostri iii
tantani popiili d(;v(>tioncm crcvcrunt, (luod, qiii convcrsationcni,
amicitiam sive famiiiaritatcm ipsorum liabcrc ])<>tuisK(»t, bcatdm
HC csse putabat. Fiima insui>cr sanctitatis i|)snnnii < rcscciitc ad
civitatcs ot lcrrjis <(Mi\ iciiuis (b^vciiit, ct oiimcs ipsos li;ib< rc iii
sii;i civit;itc voh'))jnit. I^t |)lmiiiii boiii ct lioiicsti ci\cs boiKic
rcput:iti<uiis v.i l';iiii;ic coiixcrti ;i(l rciiuioiiciii cocpcniiH.
» Et sic no:Ura laiiiili;i ;iuct;i liiil iimiicio ;ic (h'Voliouc.

1 1 (ArfTI JJ.M V-

I)< aiii/)Ii(('fitnir f((iiii/i((r (/((((HfKin (((1 /)r(H'inci((s rf 1(K(( (liccr.sK.

CAPITULUM 5.

Expulsis liaereticis de civitate Perasii fania sanctitatis et
l)()nae vitae fratruni coepit circuni(iua(]uc clifiundi, et timc ci-
vitates niagrto desiderio fratres.habere cupiebant'. Hinc est, quod
loca niultiplicari coeperunt in provincia sancti Erancisci. Quis
vero locus captus fuerit post locum sancti Erancisci de Monte,
dc (juo supra, et cfuot loca et quae etquo tenip(n-e in eadenr
Itrovincia, penitus ignoro.^ Siniiliter quae provincia prinia fuerit
l>ost provinciam sancti Erancisci, nullani notitiam liabeo, nec
niultum- curo, quia necessarium nulla ratione putavi.- Xovi,
tamen, quod. per totam Italiam loca aediticata fuerunt et fratres'
iii mairna nulnerositate creverunt. Do idtramotttanis partibus, ^
in (juibus etiam observantia relevata fuit, quo tempore et a quo»
sumpsit exordium, notitiam non lial)ui, nec liactenus liabere;
(|naesivi.' • • . •

Illi priiiii patres in Italia valde ferv^ntes, fuere, qui ad
])i()vindias acced*el)ant et cum omiii caritate fraterna et mauno j
, I , • '.

' Cf. littera.-, quibu> Ir. Maftfiaeus/ibAmelia, minister provincialis provinciae S. Fran- .
ci>ci, fr: Pnulutium die'12'sept. 13.S0 eommissarium suum in 12 locis nominat. « De .
tuis oxemplari vita, discretione, prudeutia, animaru<h zelo ac \irtute multiplici longo J
tempore in ordine comprobatis in Domino fiduciam plenam gei*ens te in loeis devoti.s
seu eremitoriis devotorum tratrum simplicium intraseriptis, videlicet Carceris beati j
Francisci, sanctf Damiani, Rocehicciolae — rustodiae Assisii, — Farneti, Moutis Pe- I
rusii, Montis lovis — ciistodiae Pentsii, — Eremitae, Montis lovis — rustodiae Tu- -
derlinae, — Stronconii — cicstodiae Xaniiensis, — Jani,'Montis Luci et Pistiae — cu- j
sfodiae ]'allis, — meum conjmissarium instituo » (cf. Wadij. ad an. 13S0, n. xxix'i. I

- Post provinciam S. iFrancisci primas domus receperunt- tratres familiae in pro-
vincia liomana; cf. litteras Gregorii XI die 2S julii 1373 datps pro fratribus « loci ',
Scarzolae', Urbevetanae dioeccsis, » «]oc\ Grecii„]oci'Fontis Columbi, ]oci rodiljastoni^, ^
lleatinae dioecesis » (Greccio, Font« Colorabo, Poggio Bastoue), apud Faloci, 1. c, •
pag. 113, et litteras ejusdem de 2^ Juuii 1374, apud FimLE, 1. c. t. iv, png. isl. ■

. '-' Cf. DomNicus DE Gl'ber\atis, Orbis Seraphiciis, t. ii.

rAPITLlLUM 5. 15

Dei lionore et populoriiin aedificatione loca' capiebant et de
novo aedificabant, ita quod totam impleverunt Italiam. lu ista
enim locorum multiplicatione quoddam sinc;ulare lumeu diTinae
gratiae susceperunt, scl. quod loca noviter aedificanda suiupserunt
et extra civitates et terras; nam nova loca sumeudo nulli facie-
bantinjuriam et isto modo pacifice sua facta fecerfmt, quouiam,
si Toluissent couTentus accipere, indiguationem patrum couTen-
tualium (f. 3^) oportebat incurrere et in continuo bello morari.
quia nemo'de domo sua potest sine turbatione «repelli. AJiud
singulare lumen fuit, quia extra terras et ab habitationibus
bominuni remota loca fecerunt, ^quod quidem est Talde lauda-
bile, ad eyitationem continuae couTersationis saecubirium, ex
quibus ipsi magis aedificantur, et fratres securius et hiudabilins
conserTantur. Xi^ni semel quidam uotabilis-ciTis Aquibmus Imh-
iuilii dixit: « Yere ista*locorum sequestratio est. Testra conser-
Tatio ; »'et adjecit: « Y(?re ego puto, quod diTina gratia mediante
ista Testi*a obsjerTantia us(]ue ad finem saeculi conserTctur. »
Postquam Tero fratres numero et virtute crevcrunt, de sola
Italia niinime stetere contenti, sed ferTore caritatis accensi ultra
Italiam se extenderunt. Susceperunt namque b)ca Jfro.sj)Iiniif(()ni
et usque nunc Domino duce bene, sed non sine maximo biborc
gubernarunt. Ccperunt b)ca in ('(ij>Jhi,^ <juae relicta fuernul.
(juia ])(fst(iuani Turcus nol^ilissinunu civitatem ('(Uistantiu()]M)-
litanam sibi debellaudo su))jecit,' fratn^M hwix illa miuime liubcr-
uare vab'bant ; un(b^ de apscnsu suunni iJoutificis relic^M liu runl.
Susc(J))erun't rnsupcr loca iu ciNitate ('oiislanrnKtitoHhdKt v\ \\\
civitate l*cr(ic, ct longo tcuiporc ill:< rcxerunt ; scd i)ost(|uaui
Turcus illMs civitatcs oc^u])Mvit, diuiissM rucniut. Suscej)eniut .
et teneut ioca '('(in(/i(fc, loca l>(ilniiilii(i , bxM iusuhic < V>r.v/<7rc, Si-
(ili((c ct S((rtHni((( . VA ])aucis Miiuis clMpsis iii |»ro\ iiiciM /ui\i-
Hc((l((c cocj)iiiiiis couslnicrc Iocm.

Oaitka V(«l r.iffjt, fivitjM ('licr.soiip.^i.

10 CAIMTl I.l',M .").

Ista Acro uostra ])rovincia, quae antiquitus Pcuncnsis vocata
fuit, in capitulo iicnerali J/rdiohoii celebrato (1-157) tenipore
illustrissinii ducis Fnnicisci Sfor::n, in (juo totus ordo coiivenit
tani patruni rcverendoruin conventualiuin, quam etiani de
observantia nuiicupatoruni, in quo et ego ipse praesens fui, de
.coniniuni consensu totius capituli i^eneralis ad sonum campa-
nellae congregati niutato nomine Pennae provincia S. Bcrmirdim
ob revcrentiam sancti noA^^elli in illa quiescentis vocari pro-
meruit. A provincia sancti Erancisci sumpsit exordium: nierito
illius lilia vocari potest. Quidam euim frater Jcront/mufi de Stron-
cona,^ vir uti<]ife valde religiosus et fervens, Aqnilam venit et
locum devotissinium sancti JnUdJii acccpit, quem pro majori
parte quidam nptabilissimus civis nomine Xufiiis dc Fontc suis
impensis aediticavit.^ Postea fratres loca in aliis civitatibus aedi-
ticarunt, et Domino duce facta est liactenus provincia valde
conimoda tani vitae spirituali (]uam corporali 17 b)ca tenens.

I>r (/HilfHMdtan primi.s ct in-incipfdiorifju.s fratrif)U.s ad famifiam
rcccpti.s, (juorum i*ita ct doctrina tota chri.stianita.s ilfumi-
nat<( c.sf.^

OAPITULUM 0.

Multiplicatis ])r(>vinciis et locis iu Lac familia multiplicati
sunt fratres, quoruni ali(]ui singulares fuerunt in vita et do-
ctrina, ct corum sauctitas ct boni odor exempli lunien attulit

' Frater Hieronymus luit discipulus et comes laborum fr. Jaannis Strnnconii :
hinc explicatur, quod Gonzaca (De orit/ine .ser. relig., pag. 410) cl Wadh. lad an. 1115,
n. xxxvi) ipsum fr. Joannem dicuut fundasse ^onventum S. Juliani. De Ir. Hiero-
n\ino 15..]5ernar(liuus pauca dicit in 1'rorinciae D. Ilernardini Coenobia.

- GoNZAiiA et alii « Ninitiu.s », codex recte « Nutius » (cf. Alessio, Storia di
S. liernardino, pag. SgO « Knzi »).

^ D(* his fusius agit Oddi in suo SpoccJiio.

CAPITULI'3[ 0. 17

aliqna breviter .sperans, qxiod diviiia boiiitas aliqnem virimi
bonum et doctmn inspiral)it, qiii ad gloriam Dei et posterorum
consolationem vitam eornm longiori sermone describat.

In provimla suHctl Franclscl fuerunt notiibile» viri "sita et
sanctitate praeclari frater Joaunes dc 8troncona, vir mirabilis et
devotus et fervens, quem fratres dicunt claruisse miraculis, cujus
corpus in provincia sancti Angeli i7i loco Luceriac requiescit;^
frater Hcrculanifs dc J\^u,sio, qui fuit singularissinms pracdi-
cator et praecipu6 passionem Domini miro modo super onmes
alios praedicatores fe.rventissime i^raedicabat. Hic Dominicam
passionem praedicando in civitale jVquilana ad tantum planctum
simul omnes venerunt, quod voces ascendebant ad astra, propter
quod quaedam nobilis domiiia, domina Maria C((nt((lana no-
minata, dixit: « ]S^on amplius, frater Herculane*, non ampliusl »
Ille vcro e contra: « Imo amplius, domina Maria, imo ampliusl
Ploremus omnes, ploremusl » ^jt isto modo couvaluerunt voces
omnium, et nunquam in illa civitate similis planctus fuit au-
ditus.~ De aliis vero sanctis viris, qui postca in j^roN iiicia prac-
dicta fue^ruut, nibil aliud dicam, ut^e fratre /wvo/c/.vco dc /V/m,'
fratre Antonio <Je /Stroneon(( laico^, quos vidi, novi ct cum ipsis
locutus fui.

Contra conscientiam laccrcm, si \cncrabik'm palrcm tVa-
trem (f. 4') Ji((rt/ioloni((euin dc Jano de pracdicta provincia si-
b3utio praeterirem.'' Hic sancti Bernardini socius tiiit ct acce-

1 Siicccssit fr. Paulutio ct post iniiltos pro fninilia actos labores ciroa 1 IT.i nior-
tuus est. Codcx « Xuccriao ».

^ Obiit anuo lir)l. Cultuin ipsi cxliibitum raluui Iialniif Tius IX, tostuiiniuc a<jitur
dio 21» maji. Confcr ^1(7« .S'.S'. maji vi, pag. SlUsqq-. ct cod. .Sessor. 112, fol. l()2r lllr.

•' Cl. MaKC. Ul., I.C.. p. m, I. .".. P. I.! sqq. ctWvDD. .■id nii, lir.l .hik \r Ir,!,.

ciscus mortuus ost.

* A patruo siio fr. .lonuiic a .Stroncoiiio in \ ita ii'Ii<;iti.^a in,^lilulu.-> obiil iiKMtli.> cl
annis plcnus (lic, 7 lcbr. ll7l,t|uo dic fcstuni ipsius cx Jipostollca concc.Nsinnc .•i'.^i(ur.
Cl. Acta SS. fobr. ii, pj,^ 1 IH sqq. ct cod. Scs.s. 112, fol. 7hv.S()\ .

* CW cod. 777 (sHcc. XV, ant. si^^n. i> vi 12) bibl. Ca.san. Koin., quo p<;. '.i7 »'t s«|q,
cxccrpta ox ISavihnl. Pisaui lil)ro Dv roiiform. S. /•'/•. cinn f 7ir/.s-/.) habcntur cuin plu-

s. V

ptissiiiius iniiedicator; liic accessit iii Gra^ciaiu ct per (luudecim
annos in civitate ConHtantinopolitana niorain traxit, prout ipsc
niilii retulit. Hic videns, quod civitas praedicta ad nianus Tur-
c;iruui, nisi Juvaretur, veniret, Romam perrexit et smnmo pon-
lilici dixit: « Beatissinic Pater I 'Civita«' Constantiuopolitana
IHnlitur sine fallo, nisi juvetur. » Denuim civitas illa nou adjut{\
luit, et ipse paulo post obiit, et civitas illa ante anuum elapsum
perdita- fuit. A^idetur, quod diviua proyidentia sibi vitam ser-
vaverit, donec inspiratus a Deo .summo ponttfici uuntraret. Ex
<'ujus perditione inuumera mala cliristianis subsecuta sunt.

Xon est sileuduui de fratre Fruncisco dc Trcvio,' qui pro-
N iiiciam sancti Francisci tresdecim annis in multa tranquillitate,
pace ac religiositate gubernavit. " Hic omuibus populis erat
accc|>tissimus praedirator.\

\n prorincui Ti(sci<ic claruit gemma praedicatorum, sanctus
Bcrnordinns- dc >SV'«/.v. 'Hic .ffiit pi'imus Trater.nostraQ familiae,
qui sibi famam praedicatiouis fecerit singularem ; ^e quo re-
tulit milii beatus MassiuH dc Arpiihr dicens: « Sanctus Bernar-
dinus accessit per obedientiam ad Mediolanam civitatem et

ribus novls additis ; pag. 111 de fr. Bartholomaeo de Jano dieitur : << <)b"fidei ardorem
r\'it Constantinopolim, ubi -gracea lingua a])primc enlditus multas haereses ab illis
extirpavit..'... Demum in provinciam reversus.magnam seetim detu"lit librorum grae-
corum multitudinem, iit de graeco in latinum coijverteret. factusque suae pro\inciae
S. Franeisci vieariui; eodcm anuo feliciter in Domino qiiievit et multa post mortem
miracula feclt." »,Cf. Sbaralea, 1. c, pg. 112.

1 Eum exhibet Robertus Liciensis inter magnos saec. xv praedicatores frauciscales ;
in sermone « de sancto Bernardino, jiraedieatorum nostri tempori? prineipe » dicit:
« Frator .Joannes de Capistrano, Jacobus de Marchia, Matthaeus de Sicilia, Antonius
de Bitonto, Andreas de sancto Geminio, Joannes de Prato, Jaeobus de Doncellis de
Bohonia,' Herculanus de Perusia, Franciscus de Trevio, Silvester de Senis, Antonius
de Arimino, Michael de Mediolano, Bartholomaeus dAyano, Antonius de Vercellis,
Seraphinus de Gaeta, Cher^binus de Spoleto, Franeiscus de Spoleto, liierohymus de
Florentia, Domiuicus de Gonissa,' Jacobus de Gallia, ornnes fratres minores in hoc ge-
nere dicendi famosissimi » (Sermones de Sancfis, ed. Veneta, 1490, fol. 2lb^).

- Dc beato Massio (fr. Thomas de Casyina) agit B. Bernardinus in J*r6vinciae
D. Henian/ini Coenobia, tertio loco.

('APiTULr.Ar (). 19

50 praedicatioiies ibidem praedicavit, in quibus nullam accep-
tatiouem habuit; quiuquagesimam primam vcro fecit de gioria
vitae aeternae, in qua quinquaginta ordiucs illius Titae felicis
descripsit; et tota civitas Mediolani etadjacente» civitates Lom-
bardiae igne Sj)iritus Sancli fueruut accensae intantum, quOd
beatam se esse putab?-t, quae ipsum praedicjintem mereretur
liabere. >> Hunc aiulivi, cum esscm puer, laudari; erat enim
fama, quod quidam frater Bernardiuus de paupere vita ducit
secuiii duodecim socios ad similitudinem Jesu Cliristi", et omnes
sunt saucti viri, et est ita excellentissimus praedicator, quod
videtur angelus Dei. De hoc milii rctulit frat^r Jcron}/mns <Jc
FJorcntia, praedicator ordinis nosfri, qui pluribus annis sancti
Bernardini socius fuit; dicebat enim : « Yita sua erat irre-
prehensibilis"! praedicationes suae erant ita accensac ignc Spiritus-
Sancti, quod quandoquc intra meipsum diccbam : liic uou
videtur homo, sed .Vngelus l>ei. »

Huuc audivi Aquihie praedicarc 12 pracdicatioucs tcm-
pore, quo erat AquiLae rex licnatus.^ Kt quando in die Assum-
ptioriisDominae nostrae praedicavit ante facicm ecclcsiae sanctae
Mariac <lc CoUcma<Ho' et assimihivit l)eatam Yirginem stclhic,
et completa praedicatione stclhi (luacdani iii wvvv appariiit intra
lioram tcrtiam et sextam, ct totus populus vidit ct iiiirMlus est,
et ego vidi. l)e hoc viro uou ali;i. <^>iii niiraciihi cl \it;iiii ct
sanctitatem cjiis vult latius intueri, pcrg;it .\(|iiihiiii ct su;ic-
cauoni/ationis ])roccssus asj)iciat (>t vidcbit uiinibili;! l>ci.'

Fuil cti;mi iii It;ili;i vir vit:i, (l<»ctriii;i ct him:i pr;ic(i;uiis,
{\".\{(iY Alh<rtfis <!<■ S<(rf/ti<in<i, ([n\ rc\ i>r;iC(lic;itoruui ;ii)p(il;ib;itur
a vulgo, (lucm mirabilitcr prjic(lic;iutciii :iii(liNi, (iiiciii liMtrcs

' Iii rodicc ('rroiicc << rcx Kjivncriu^; » luil ri-x IJciiutus 1 1 l."C)-ll 1*2); o(. Acta SS.
inaji V, p{f. '.>".• ct lin. factum (uoiiit «iino l (iW (Ai.iissn», I. c. p};. ;?<»nv

'•' Kccl(.'8in .snnctHO Murijio <// ('ollfmoi/f/ii).

" I'roco.ssus nunc n8.scrvntur in nrcliivo conununali Aquiljino, cl. (^i;s\i»k ok
Liii.i.i.i», /,'iirrrhi' Ahruzzesi, I. c, ji^. M s(|(|.

20 CAPITULUM 0.

yocant beatuin, ({mn Hiiraculis fulsisse referunt; et iu loco nostro
saucti Au<(eli de Mediolaiio quiescit. Hic fuit maguus orator
et pluriuias epistolas scripsisse eleiii:autissiHie constat.^

De patre uostro beato fratrc Joanuc dc Capif<tr(ino, ([ui
fuit maxiuius defeusor, auctor et couservator nostrae familiac,
(luid dicam ? Hic bonus liomo puto, quod per 25 annos continuos
familiam rexit.' De vita ipsius et sanctitate tota Italia, maxima
pars Franciae et tota Ungaria clara testimonia perliibere possunt.
iu qui])us tot et tauta miraTida pro suis meritis^ DominuS ope-
rari dignatus est. Yitam ejus yenerabilis pater frater Christo-
2)Jiori(s (Jc Varisio et venerabilis pater frater Xic(jl(im' dc F(ir((.
qui iu multis laboribus ejus socii fuerunt, landabili modo scri-
pserunt;' ideo de sua vita me aliter non intromitto. Unum
tamen praeterire nolo. Quando locus Capistrani cjt^^tns fuit, ego
fui sibi parumper contrarius, sed postmodum memetipsum Iin-
miliavi et veniam petii; in quo facto duo inter alia notabilia
didici : uuum fnit : « Eili noveris, quod de mea natura callidior
sum daemone; tamen post habitus susceptionem semper conatus
sum puritatem ac simplicitatem sectari. » Keliquuln dixit: «'Ego
suni superbior satana; tamen semper frater eifectus me domarc
studui; uude ad meam superbiam edomaudam, (f. 4^) cum Pe-
rusii morarer, iu 4 mensibus septingentis vicibus disciplinam
feci ; recolo uauique, quod quandoque septies in die faciebam
disci[>liuam, ut meam cervicem superbissimam liumiliare va-
lerem. » Hic fuit in servitio Dei ferventissimus homo. Et tandem
cum vexillo crucis in manibus, habita victoria nimiuin gloriosa
coutra Turcum juxta Danubium iu HcJarddo, ad vitani pc-

^ Cl. 1Iaroi.di>', /f. Alberfi a Sarthicnio Vita et Opera (Roma, 1688), etSBARALEA.
1. c, i)g. 7.

■-■ Xon quidoin qua vicarius generalis; sauetum Joauncin Cap. a temporibus Mar-
tini V usque ad suam mortcrt inter priraos duces familiae fuissc jam diximus.

' Codox « merita ».

' Vita prior habetur in Acta SS. oct. .\, pg. 139-4b*3, altera ibidem, pg. 491-5Jr).

CAPITULUM (). _ 21

_

rennem transivit.^ Quot rero et quanta niiracnla Deus operetur
per illuiu, y«7f/c/i Ungariae, in qua corpus ejus requiescit, fidele
tcstimoniuni perhibere potest.

Pater meus frater Jacohu-s dr Marchia, qualis fuerit in
rita, tota Italia, Ungaria, Bosna et Dalmatia perliibcre possunt,
in quibus miro modo Terbum Dei praedicavit. Et in vita sua
multis miraculis claruit et post mortem in loco sanctac Maviac
Xovac, ubi requicscit corpus ejus, in civitate Xeapolis, clarere
dicitur.^ Hic fuit bomo ferventissimus, et potissime tempore.
j uventutis, et acceptissimus praedicator. p]t multas persecutiones
passus fuit ab aemulis religionis; et tamen ab ipsa religione
optime fuit adjutus. Yocavi ipsum patreni meum prae ceteris,
quia ipse mibi liabitum religionis dedit in civitate Perusii.
Ipse vakle favorabilis fuit ad acdilicium b)ci sancti Bcrnardini
de Aquibi, quia socius fuit sancti Bernardini, et post obitiim
cjus ])lures gratias ab ipso recepisse testatns est.'

Alius quidam frater Alhcrlu.s dc (\(/((hri<( fuit vii- uti(|uc
in suis praedicationibus acceptissimus, bonae utique vitac et
lanjae praeclarae. Et plurimi alii fuerunt viri Deo acccptissimi,
(|uorum alicjui us((ue ad tempora nostra vixerunt, (juos Dcus
gb)ria miracub)rum ornavit, de quibus bic mentioncm facero
non intendo, (juia rcs ista longiorcm indagincm cxigcrct. Aitam
vero beati riiilippi dc A(/uif(( notavi tantum in scrmonc viilgari
pro cons(datione .communi iVatrum ; scd miracubi post mortcm
ipsius acta pro parte e|)iscopus Sulmontinus notavit, i^ro parto
vcro IVatres; et omiiia liabcntur iii loco SulnunKd, ubi corpus
cjiis r('(jiii('S(il.'

• Mortuus ost die 2.'J nct. 1 ir)6.

- Ohiit (lic 2H nov. 1 17<). Cf. dc ip.so Xuoi.Ai, \'/(<t Stnricn tli S<in (itacomo tfrlla
Mnrca (Unlogiin, IS76).

' Ip.so mcn.sc^ julio 11.")! prinnnn iliiiis hasilica»" lapidcM» po.suit n-l. opi.sioJHni ah
co S, .Joanni Cap. dic JH julii II.M .scriptnni, apud .Nicdi.ai, I. c, pjf. 210, cl iu
Misf. Fntiir., 1. II, pj^. 77i, ip.snnKjUc c\ CDimni.s.sionc i^ontiHtfia inultuni proniovit.

' Mortuu.s «'^1 tr riijlippus dic 1 niaji I l."»(). t^uond \ itain ipsius a II. Itcrnnrdiiio

22 cAiMTUT.r.Ar <>.

«
^lultoruiu itiuiue patrani supra inenioratoruni aliorunjque
]»luriiuoruni, quos enarrare lougTssinjuni foret, elwquentia, clo-
<triua et sanctitate tota Italia conimot^i fuit et in nmxiina de-
votioue cxcitnta. Dcuiuni aliac provin(:iac cliristianoruni odoreni
sauctitatis ipsoruiu senseiimt ita et taliter, quocl jani fotacliri-
stianitas (|U(»(l;ini niodo reforniata^idetur. Xani oiniies religiones
ad nieliorciu et saiictioi;em vitain rediisse notum est tum propter
miracula tum propter praedicationes tuin etiant- propter clari-
tatcm vitae. Haec autem oinliia quod vera sunt, ipsa rei evi-
dcutia dcmonstratur. Oninis iianHiue rcligio post obltum sancti
Hcrnardini j^ropter slupenda et multiplicia miracula, quae diviiia
clementia ob merita- sancti Beriwrdini operata est, ad frugein
inelioris et sanctioris; vitae trau^i>«?se clarescit. Hanc vero mu-
tati(uicui ct provisionein puto, quod Dominus inundo facere
voluit ad cmcndatitniem populorum, (]ui prius in multa cae-
citate vivebant, necnou ad advisationem multarum tribulationuui,
(juas Deus-mundo daturus erat propter sui uominis offensas in-
numeras. Quis enim narrare posset tribulationes, qua*s passa est
cliristianitas . novissimis istis temporibus? pestes, fiimcs, au-
gustias, guerras inter cliristianos, ocxisiones,- tcrrarum destini-
ctiones: Quis quaeso sihe lacrim"aruui etfusioue recolere vel
uarrarc ])otest, M^uauta mala f^cerit Maclionietus maledictus
Turcus ccclesiae Dei ? quot ct quautas terras, patrias. et pro-
viucias cliristianorum violeuter obtinuit ^ (juis narrare posset,
(juol iiiilia ( liristianorum vcndidit- et quotidie venditf et utinam
non sit veuditurus iii iiosterum I Quotidie coiitra cliristianos
lucratur, et (juod detcrius est omnibus: ubi cliristiaui per fia-'
liclla coutinua cmcndari dcbereut, ibi eontinuo detcriores etti-
ciuntur, ita (Juod proptcr coruni malam vitam Turcum ad ipsorum
destructionem vocare videntur. Omnia praedicta mala et plura

liii-j,ua vulgarl scri[)(aiii ci. iiitroiluctioiiis ^ :?, (|Uoa(l mirncula Acta SS. niaji i.
po-. 51.S.-M2.

- CA^ITULU.AE 6. . • 23

alia, quae narrare omiito, praedicti patres Doiniiio * inspij-ante
populis praedixerunt, et parva emendatio fti^ta yidefnr. Xani
doniini deten-iores quam prius etfecti sunt in omni genere mu-
sicorum; gravant rontra justitiam subditos, vituperant et vio-
lenter capiunt subditorum tilias, sorores et uxores; ot sola, quae
noh possunf, mala relinqiiere videntur (f. 5'). Populi vero ut
ajunt deteriores etiam videntur effecti. rnde ex vita, praedi-
catione et sanctitate* praedictorum pafruni infrascripta 1)ona
subsecula videnfur: videlicet quod plurimi ad rcligionem nostram
et alias convolarunt, quod alii particulares saeculares in melius
viitam mutarunt, quod omnes religioi*es ad melioi»em vitam con-
versae videntur. Rcliquum vcn-o vulgus est ut ajunt in dcte-
riorem vitam mutatum. Quid futurum sit, Dcus novit. .

!>{' rcf/iininr cl (/Hhcni(ifio)tc f(ni\iH<(c
(i.s(/uc (((l r((j)i/iihii)i (/(■)(( )'(i1c r'(<(h(((( (■(/( In-iihnii (/'i/-l).

CAPlTlLrM 7.

Prater Paulutius supradictus primus obscrvat<»r (uni snciis
lia])ita liratia, (luod iii loco Prulliani pos:^'t suam rcuulani
<Tl>servare, rcgcbat simpliciter sul) oljcdicutia i;-cu('rn!is niinistii
ct provincialis, ct ab ij^sis rccij^iciiat auctorilatcni aijniinislra-
tionis sacramcntorum, vidclicct conlV^^siouis. c(»iiiniuni(»nis' fra-
truiii, cuiii (»pi)ortunum Ibrct. Et c(»usc<|iiculcr illiid i<biii coii-
cedebatur aliis fralribus, (|ui iid .tliMs pros iiici:is ct loca pcrucliMiit.
Ministcr Ncro proviuciMJis IVMlrcs rMuiiliMc xi^itMont publicc ct
juivMlc, s(Mim(liiiii (|Uo(l sibi xidcbMliir. II04 Imiiicii lioimin Im
cicbMl illis, (|iio(l (lc locis (lcN (»ris iioii miiion cb;it oos, scd iii ^iim
l»Mcc ct (|iiiclc pcriiiittcbMt cxislcrc. Va >ic ccpcrimt uo\m 1<»cm

.Codox << i"oiiinmiiitiont.s'j».

9 1 CAITII Ll.M 7.

de licciitia et jiuctoritjite suiiniii pontificis et luiiiistroruiu. Tamen
(juiii IVatres envnt ])auci "et niultii^licjiri cui^iebant, non sinc
nij*i»nis liiboriluis vivcre potcraut. Kelatuni niilii fuit, quod in
proviuciji Honiauji iu loco sancti Francisci -de Fonte Paluniba
])ro])c et extra civitJiteni Reatinam ct in loco Grecii et in loco
Podii dc IJastouc erat tjintuni uuus frater sacerdos; et propter
nccessitateni vicarius sil)i licentiaui concessit, ut suani- confes-
sioueni sacerdotil)US sjiccularibus facere posset. Et in nocte Xa-
tivitjitis J)oniini priniam missam in loco sancti Francisci an-
tedicti, secundaui in loco (irrecii^tertiam in loco Podii celebravit.^
Habebant- iusupcr auctoritatem a ministris, ut con^rega-
tioncm facerc ])ossent et vicarium sibi eligerc et guardia;nos
instituere in congregatione praedicta ; demum a ministris de
omnibus, (juae gesserant, confirmationem oportebat Iiabere.'
Et isto modo potestas vicarii nostrac familiac a ministro pro-
vinciae totaliter dependebat. RcYerendissimuS' vero generalis
pro tcmpoic existens ununr vicarium generalem super fratres
fjimilijic Itjiliae, secundum quod sibi videbatur, instituebat con-
cedendo sibi jiuctoritatem fratribus opportunam. Et poterat
taleiii vicjirium jul libitum revocare et auctoritatem sibi con-
cessjiui rcstringcrc et am])liarc juxta benex^Iacitum ejus. Inde
(|UJind() sjinctus Bernardinus ^V^iuilac pracdicavit et completa
prjicdicjitione extra ecclesiam sanctae Mariac de Collemadio
stellji visa fuit, sccuudum (]uod supra retulimus, vicarius erat
gencralis fratrum familiac Italiae,' ct ])ro (]uadam discordia,
<|Uji(' iutcr vicarium ])rovinciae et reIi(|uos frjitres vertebatur,
A(iuiljim vcuerat, juxta (]uod niilii fnitres retulerunt; eram
ciiiui tuiic ]»ucr. Discordiji fiiit nijiguji, cujus principium et origo

' Sunt Foiito Coloinbo, (ircci-io ac l'oj;gio liastone.

■ Cf. tabulam capitulanMu provinciae Tusciae do auno 1 \-2\K quani exliibet Pa-
riNi (Storia di S. Fmncesco, t. i, p*;'. 2.")2i, qua ex. gr. habetur « Guardianus loci de
('■jlumbario, » qui couventu.s ex niultis jani annis a Iratribus lainiliae incolebatur.

" S. liernardinus luit vicarius e:eneralis 1 l.'JSl |.L\

CAriTi Lr:v[ 7. 25

fuit propter hizochas sanctae Ellsahcfh, cum qiiibus Ticarius
ninltam familiaritatem habebat, (juae fratribiis erat exosa ; nihil
tamen inhonesti nisi nimiae familiarithtes fuisse traditur.^

Ministri vero visitabant fratres et illis hirgissimas gratias
faciebant, quae fratribus prudentioribiis erant plurimum odiosae.
Insiii^er qiiando inter fratres aliqua controversia contigisset, ad
patrem ministriim oportebat Ihibere reciirsum. Quando vero
contingebat, quod aliqiiis minister esset retrusus sive accidiosiis,
quod facile contingere potest et contingebat, fratres erant maxiine
tribulati. Et qiiando minister erat contra fratres aliqua passione
gravatiis, quod saepissime contingobat, iu maxima turbatione
degebant. Ex his contigit, qiiod, licet familia diebus illis cresceret
et miiltiplicaretur, parum tamen. In illis principiis mitiores et
gratiosiores erant fratres conyentuales cum fr,atribus familiac
quam postea. Et notanduni, ({uod fratres familiae in electione
ministrorum provincialium sive generalis nuHam vocem lia-
bebant et de regimine et ffictis ipsorum nulhitenus se intro-
mittel)ant. Hoc tamen erat grande malum, (piod, (jui vokd)ant,
facile poterant ad conventum transire. Et cum ista simplicitate
familia vixit us^iue ad tempus capituli raduani, dc (|U(» su})ra.-

Est etiam in capitulo isto notandum, (piod illi prinii tVatres
ad requisitioncm et devotionem popuh)rnm coniV^ssores liabere
coeperunt; et secundum (juod niibi (f. .")') rehitum fuit, nullum
recusabant aiulire. Audio, ((uod sanctus IhMMiardinus dixerit:
« Quodam tempore egc fui conlessionum auditor et omnes con-
fiteri volentes audiebam auditosqiic jiucloritMtc, (|ua liin:^(b:ir.
absolvel)ani. J^t S(Mnel (mjmii iii «|nad;ini c;ipi)clla confcssiones
audi(Mis, ct (MMiit diio rr;iti-cs iiirorii:ilorcs ;id ostimii. ct unus-
(iuis(iuc :id ;i( iiiiil;itioii( 111 ;ilt(Miiis siiiiiii ;inii(Mini piMtiiiittt rc

' ("). Wadi). nd nii. I l.is, n. vii. — lU/.ooluu* lu-u- MUMimn xirorps t<»rtll ordinis
n /;. AiKjrlina da Marsciaiw in.stitutnc ; dc iiiitii.s inoiin.storii nd .snnclnni l-.li.snbcth
A(|uilniii cl. Umhria Spra/ica, n»i an. \\:i:\ {^tisr. Fnvic, t. iv, pjr. lo->).
In nnla (licilur <■ infrn o ; «lc c:i|.ituln illo n<;\\ cnput nonuni.

•2<; CAlMTrH M 7

iiitro cnrahat. Seniel fratres provinciae S. Francisci ad prae-
ceptnni doniini Euiienii sunimi pontiticis onus legendi canus
conscientiae niilii dedcnint in loco «ancti Francisci de- Monte
extra Perusiuni.' Et cuni lcgereni tractatum exconiniunicatio-
iiuiii, studentesque intra se sinuil conferrent, pater guardianus,
qui vocabatur frater (inhrlcl de Spohfo^ vir ntique sanctae vitae
et rectae conscieutiae, audien.^ saepissime conferre inateriam
«wconiniunicationum, stimulatus stimulo conscientiae' me sae-
l)issinie mblestabat dubitans, iie quid vinculum excommunica-
tionis liaberet, maxime quia illis primis temi^ribus ci)nfessiones
audierat; tcmpusque illud tempus caecitatis vocabat dicens:
tenipore caecitatis talis mihi casus occurrit ; et mecum confe-
rebat, (|uae sana conscientia poterat salvo confessioni.s sigillo. »
Postquam vero sanctus Bernardinus has materias confessionum
praedicare et bei>e intelligere coepit, tot stimuh)s in mentibus
fratruiii inimisit et rationabiliter, quod vix, qui cqnfessiones
audire vellet, de fratribus poterat invenir}. Et merito; est enim
actus periculosus his potissime, qui casus conscientiae niinime
iiorunt, insuper est periculosus propter impraeparationem eorinn,
(|ui contitentur, et propter plurima, de <]uibus scripsi hitius in
Centuricnie in sermone de confessore.

Alia (]uo(|ue onera fratres suis Jiumeris imposuerunt sive
iniponi permiserunt, scL monasteria mouialium et-loca pluuma
bi/ochaiuni, quae oninia non parvum hiborem, imo maximas
angustias fratri])us dederunt, ut melius intellexerunt, qui fuerunt
experti. Fraterna caritas bona est et magni meriti, tameu bona
caritas a -seipso dicitur incipere. . Cura mulieruiii boua est et
vahh' meritoria, sed gravis et periculosa-.-

' Cr. rmbria Serapca, ad an. 1416 {Misc. Franc, t. iv, pjr. 156).
- Cf. .Marcis Ul., I. c, p. III, I. 1, c." 39.

CAPITULUM 8. 27

])( rcfQrmdtionc ordiuis pcr Mdrtinum quinfum (ittcntntn.
,sc(I minime ohtenta (1430).

CAPITULUM 8. •

.Vartinus' (/uintus summiis pontifex fiiit mirabilis liomo;
nam tempore suo tota Italia in bona. pace quievit; erat enim-
vir prudentisgimus et tyrannorum inimicus. Ipse euim maximum
tyrannum et inimicnm ecclesiae, qiii magnam partem terrarum
ecclesiae et regni Siciliae violenter occupaverat, cum obsedisset
per*menses tresdecim Aquilanam civitatem et jam amplius illi
resistere non valeret, Brdcchium scl. dc Jlontonc, in subsidium
dictae civitati mittenda exercitum ecclesiae ctebellavit ; etin
pugna.l^taliter vulneratus et tandem occisus fuit.?

Hic summus pontifex noscens vitani bonam et sanctaiii
nostronim fratrum et inter ipsos et conventuales forte nonnullas
altercationfis, totum ordincm sancti Francisci reformare (inaA it
ad pacem, concordiam et unitatem omniiim fratruin. Iiniinrcni
et pacem ecclesiae, bonam acdifiO-ationcm iiopulorum ct suac
conscientiae satisfactioncni. l^t iu tanto ncuotio cn proccssit
ordine, qui summo pontilici ct iii tali lacto ('ompctcn' vicb-batiir.
Fecit nanuiuc gcmerale caintuliiiii Assisii. conui'ei:ari, iii (|un
totiis' ordo convcnit tam viib^licci ultraiiiniitaiii (luaiii ci-traiiinii-
tani fratrcs, tam conventiiales (|uaiii dc nbscr\aiitia iiuucu|t;iii.
Misit (|uo(iue sanctitas sua legatuiii (luciidaiii rc\( rcii(li»iiiiuiii
jcurdinalciii nniiiiiic Jolntinn in ■ cuiii plciiil iuliiiv pnl-cst:it is. iit
tali tanto(iue ncgotio (b'sidcraluiii rnicui iiniiniicrcl.

' D(i celoborriiiio linc rcrusiiu) UrnciMit dc Montoiu', i|Ui post niultn hcllR j;»>sta
(li(i f) junii IIl'1 in ohsidcncin eMvitntc A({uilnna oi-i-uhuit, cl. intor nlios lo. Ant. Cam-
I*ANi:.s, linicrhii ferusitii rriti if (}rsf<i. npud Mi UAroKi, Srripf, rrr. Ital., t. \ix,
pg. l.U .s(|(j. — \h\ iiin;::nis incrilis, (|Uir .Marlinus \' in rcstnurnndn pnoc ct statu
pontilicio sihi ohtinuit, cl. Pasiou, I." c, pjj. "Jt''.' sqq.
.loanncs <'^rriuitr.s, tituli snnoti Pctri nd viiuMiln,

2S CAPITUIJ-AI s.

Coeperunt itaquc reverencii.ssimus doniinus cardinalis et
fratres de dicta reforinatione liaberc sermonein et constitutiones
coiuliderunt, quae Jlarfinidnac vocantur et summi pontificis
auctoritate contirmatae fueriint/ Fratres quoque omnes in ca-
l)itulo congregati illas servare promiserunt et, ut fortius ad id
agendum adstringerentur, juramento iirmayerunt. Prius tamen,
<iuani de loco capituli moverentur, dictas constitutiones matu-
rius intelligere voluerunt; cuinque multa viderent, quae nulla
ratione servare volebant, petierunt absolutionem a juramento
et nullo pacto dictis constitutionibus obligati esse voluerunt.
lleverendus vero dominus eorum voluntatem aspiciens pro me-
liori parte putavit ipsos absolvere, et sic a juramento et con-
sequenter ab observantia constitutionum dictarum absoluti fue-
runt.- Xostri vero fratres acceptarunt,*4enuerunt, et nunc te-
nemus; imo quasi in omnibus capitulis generalibns confirniantur,
ita tamen quod non obligent ad mortale. Et quia dictae (f. C)
constitutiones pro totius prdinis reformatione editae fuerunt,
liinc est, quod ibi multa tractantur, quae fratribus nostris nulla
ratione convenire videntur, sed solum conventuali1)us pertinere
constat. Et isto modo sunimus pontifex tentavit, quod obtinere
iion potuit.

In inorte istius pontificis sol obscuravit circa vigesimam
secundam Iioram ita et taliter, quod corviculac in campis exi-
stentes cum planctu inagno ac festinantia ad silvam redirc cu-
rabant, quasi praeter spem essent a morte praeventae, prout
oculis meis vidi et tixuni mente teneo.^

' llabeutur apud WADnixauM, ad an. 14i]0, n. vii-xxiii.

- KadeiM ex Makiano Marc. Tl., 1. c, p. iii, 1. 1, c. 19, a- Wadd., 1. c, u. vi
ct XXIV fu?ius refei-unt. Cf. Glassbeucer, 1. c, pg. 289, et pro parte conveniuaUum
Bkxoiki, 1. c, pg. 167 sqq.

■' Ct'. Fragmenta FuJginatis hisforiae, 1. c, pg. S9H: « 1131. Memoria, clie n di
12 di lebraio a 21 ora, e fu il lunedi di carnevale, .«^1 scuro il sole tanto, clie pa-
re^a notte soura, e Tocchio del soie si fece nern c-ome uu tizzone. E quel di voltu
l.i luna. Di mar/o inori papa Martino V. »

(•APiTULr:\r 8. 29

Et quia reformatio ordinis locnni habere nou potuit, quia
patres conveutuales acceptare noluerunt, fratres faniiliae in
eadem gubernatione et obedientia ministrorum ut prius renian-
serunt; et ita usque ad capitulum Paduae, de quo infra, guber-
nati fuerunt.

QuaUte}' mmmus lyontifcv Eufjcmus qu((rfu.s totum
ordutem miiioyum reformare voluit et minime potuit (144o).

OAPITULI M 0. >

Ihufcmus papa qitartm nostrae familiae fuit singularis ami-
cus, fautor et auctor. Hujus temporibus fuit scliisma, eoque
ultra montes creatus fuit alins papa, nomine Feti.r, qui fuit
annullatus justo Dei judicio, (juia male ingressus fuit. ,Hujus
temporilms valentissimi liomines (Iraecorum ad Italiam venc-
runt sponte missi, ut articulos disputarent, quibus ecclesia
Graecos liaereticos tenet, et praecipue de processione Spiritus
8ancti. Tandem per sex menses disputaverunt Florentiae et
victos se esse confessi sunt. Et cum redirent in (Traeciam ct tota
ecclesia laetaretur dc ipsoruin reductione, niliil actum cxtilit :
imo ut aiunt vix mortem disputatores, ([uia victi erant, eva-
dere potuerunt; et ita Graeci in sua liaercsi remancrc volue-
runt et postca a Tunris subjugati sunt. Hujus tcmi^oribiis missi
venerunt Indi, (juos Pcrusii lionorilicc susc(>ptos ciim sonitu
campanarum et occursu civium c^iucstrium mandato summi
pontilicis recc])t()s vidi.'

Ilic sunimus pontilVx habila nolitia, (|UO(l Alartinus bonac
mcimoriac, praeccssor c.jus, ordiucm rcCormarc voluit d lanicn
obtincrc non potuit, Spii-itu Sancto iuspiratus ipsc» ctiaiii idciu
tcntavit. Vi igitur liauc rcroriiiatioiicui c<uiiin(Mlius t'a» crc ii(»ss4't,

• Cf. Wadi). ;i«l nii. 1 111. ii. r.

prudentissime co<^itavit facere iinum sufficientissimum fratrem
,i,'eneralem ordinis, qui esset.vir iitrique parti conventualium et
o])servantium communis, pater utique doctus et conscientia se-
rcnus. Et ideo cogitavit praeficere ordini fratrem Alhcrtum clc
i^nrthinno, de quo supra scripsi, qni fuit a principio de con-
> entualil)us et postea ad observaiitiam transivit, et ita erat vir
ntriqne parti communis. Erat insuper peritissimus liomo et \fo-
tissinu' in tlieologia. Erat etiam singiilarissimus praedicator et
in suis praedicationibus acceptissimus ; nam cuni (rHcrlmus Eer-
rariac lcgeret artem oratoriam ©t eodem tempore praedicaret
All)ertus, summo mane legebat scliolaribus et completa lectione
dicebat : « .\udistis theoriam, accedamus ad practicam, » et
ita cum scholaribus ad hujus viri praedicationem pergebat.^'
Erat etiam vir utique bonae conscicntiae, ita quod Mediolani
dicitur iHutus AWcrtus, eo quod post mortem miraculis claruit.-

Et summus pontifex misit liunc fratrem Albertum Paduam
et munivit euni litteris et gratiis opportunis putans, quod de
talis viri praelatione totus ordo contentus-existeret. Sed satana
in contrarium operaute nihil paj^a facere potuit; imo totum
capitulum conventualium hac j)i'ovisione percepta in scditionem
conversum fuit in tantum, quod plerique de fratribus nostris,
ut fama est, verberati fuerunt.'

De isto capitulo miranda ^erSensi. Xam cfim esset totus
ordo ^lediolani capitulariter congregatus,* advisati fuimus ,
<luod illud capitulum Paduano simile foret, ni^ tieret provjsio.
Accessimus ad illustrissimum ducem Franci^cum recitantes uar-
rata, (jui dixit: « Xou credo; cuui generuli locutus sum; » et
adjecit: « XoUem j^ro toto mundo, quod in oivitate mea con-

' Cf. llAKOLDfS, 1. C, pg. 16. • .

- Mortuus est die 15 aug. 1150. De miraculis et lama sanctitatis ipsius plura apud
I[.\ROLDL'M. 1. c, pg. 71 sqq.

^ Cf. Gl,ASSBER(iER, 1. C, pg. 307.

' Anno 1157.

CAPITLL13L 9. ol

tingeret, quod in capitulo Paduano oontigisse refertur. » Hoc
auribus meis audivi. Et cum fratres instarent, dixit: « lam
dixi Tobis: non credo; tamen cceo mi! » Put(), quod, si fratres
Yoluissent, pro nostra d-cfensione magnum excrcitum praepa-
rasset.

Istud caj)itulum fuit mala fama tamosum proptcr plurimas
contentioiies et propter inobedientiam pontificis. In isto capi-
tulo omnes nostrae familiae principaliores fratres fuerunt; et
omnes, nt frater Albertu^? secnndum Toluntatem pontificis prae-
ficeretur, communiter consenserunt. Sanctus Tero Bernardinus,
qui erat Tir graTis in actibus suis, cernens periculum itoluit con-
sentire, et quia nostrae familiae judicabat esse damnosum ; (f. (V)
cujus o(Tcasione quasi fuit a fratribus nostris solus relictus.^
Hic summuspontifex nostram familiam tan(iuani paterin Christo
diligebat, multas gratias multos(|ue faTores familiae dedit; et
tempore suo in curia fratres in bona reputatione liabebantur,
et ut melius fratres suas sati^acti(mcs liaberent, ordinem de-
derat, ut dominum Arscnium et dominum Maftlna^uti suos
carissimos pro quodam refugio tcnercnt.

Istiui^ capituli Paduani bistoriam a ]>raedicto patre fratre
Alberto intellexi. i^am cum esset ab aemulis infamatus tan-
quam bonoris cupidus et ambitiosus,- scii^sum iii sui;^ pracdi-
cationil)us excusare consueTcrat, (pKul provisio dc sc facta non
ex: aml)itione, sed ex simplici obcdicntia proccsserat, (piia sum-
mus pontifex TOlens ordinem reformare se rctincntcm ct (|uasi
iuTitum ])raeficere intenclebat. rndc cuni scmcl i^racdicant iii
platea I^erusina Juxta ecclesiam saiicti Laurentii, (|iiia in illa
ciTitatv l'u(!rat infamatus, Iiistoriaiii cajiituli aiitcditti lcrvcii-
tissimc rccitavit. J^t (|uia cial Ikiiiio racuiKliis ct ci(M|uciis ct

; , > •

' Cf. Mcmnrinlo ordinin minnriim dn Sprruhnn miunrum sru Finnammhtm (rium
orninum, od. ^'oiictn, iril.li, fol. .'17"'.

Idc.in llE.NoriM, 1. c, pjf. IM, (iiccn.s: <• \ odrmio.si poivio .\n>orto in .lUjco i«i
.s(Tiitl di.spot>t() col Invorc |)ontificio di n.spirftro nl j^onornlRto. •

:]'> cAiMTrLr.M I).

in siiis prjKHlicati(>nil)iis aliiiuantuluni eftVenatus de vita et mo-
rihus (onventualiuni, a (juibus se iufaniatuni putabat, morda-
citer tetigit. (»)uidani vero nia.i^ister in tlieologia eonventualis
ad suam praedicationem audiendam convenerat, qui audiens
illum bonuiii virum ita ferventer se defendentem et conven-
tuales mordentem, tanta poena et mentis confusione turbatus
erat, (juod prae angustia in sudorem totus videbatur esse con-
versus. Plura, quae dixit mente tenea; sed melius esse tacere,
quam scribere censui. Illo tempore frater eram, sed juvenis et
paulo ante professus. Et in veritate illi patri magistro fi\i com-
passus, et^judicio ineo plus (]uam oporteret contristabatur; po-
terat enim mitius dissimulare.

I)< novo modo rcf/iniinis no.sfrar famiUae post ca^iitulitm Paduanum.^

CAPITUIkUM 10.

Quia in capitulo Paduano nihil boni pro nostra familia
factum fuisse constat, principaliores nostrae familiae fratres de
loco capituli rccesserunt et ad civitatem Senarum, ubi tunc
curia residebat, se contulerunt. Principalior tainen et acutior
omnibus erat pater noster nunc beatus Joannes de Capistrano,
(jui summo pontilici totique curiae Romanae acceptissimus erat.
Petita deniqne et obtenta audientia summi piinititicis omnia,
«luae in capitulo yesta fuerant, i>len^ssime retulerunt, de quo
summus pontifex maximam admirationem accepit. Supplica-

' Cl. Gi.Af^SBEncEK, 1. c, pg. 30H et 316, ae Bekoffi, 1. c, pg. I8I-I80; apud
WadF). ad an. 1143, n. vn, habetur bulla Eugeuii IV « Fratrum ordiiiis minorum, »
et ad au. llKi, n. 11, buUa << 11 sacra ordinis minorum\ » bulla priore Eugenius IV
ratum liabuit actum Ir. Antonii dc Jiusconibus mini^tri gonerali.s, quo duos vicarios
geuerales lamiliae in.stitucrat; altera providit, ut « eadcm institutio luturis temporibus
perseveret. »

rArrrrn Ai 10. 33

verunt itaqiie fratres diceiites: « Beatissiine Pater ! cmii ista
liominum generatione nulla i;atione concordare Talenius. NoTit
Sanctitas Yestra, qualeni proTisioneni bonae niemoriae 31ar-
tinus quintus fecerit; noTit', qualeni Sanctitas Yestra fecerit;
supplicamus eidem Sanctitati Yestrae, quatenus libeat de op-
•portuno remedio proTidere. » Summus Tero pontifex justae
petitioni pauperum fratrum solita miseratioile compassus annuit.
Facta demum supplicatio fuit atque signata; et secundum quod
beatus pater asserebat, quaecumque circa lipc gesta fuerunt,
nota erant reTcrendissimo domino protectori.^

Ad bonum commune hic deberent ad litteram scribi l)ullae
Eugenii; tamen aliqua, quae nunc recolo, ponam succiucte.
Beatus pater frater Joliannes de Capistrano erat optimus ca-
ncmista, prout opera sua, quae condidit, bene demonstrant :
erat insuper Talde practicus de gestis Komanae curiae, nccncm
optimus obserTator regulae ftuae. Unde cogitavit faTcntc do-
mino nostro et summo pontifice fac^erc biiUns, in (luibus po-
testas generalium et proTincialium miiiistroi iim circa familiam
restringeretur et tauta potestas daretur eisdem, (|uanta sutliccrc
posset, nc ordo divisus css(^ posse monstraretur. VA ita fnctum
fuissc monstratur iii buUis. Tamcii dc lioc puiicto laliiis infcrins
dicturi sumus.'

I*rim(> cnim iii l)ullis caTctur, (|uod gcneralis iniiiistcr
vicai'iiim gcncraicm noslrac lamiliac visitarc possit ct. si iii-
vcnerit ipsum (l(q)ositionc diguiim, dc consilio ct assciisii ((luitiinr
proximonim viciirioriim uostrae tamiliac illuiii dcj^oncrc possit.
Itciii (|II(k1 \ic;iriiis gciicralis electus f;ict:i clcctiniic jnn (ou-
rn'iii;it ioiic ;i(l gciicr:ilcni iiiitt;itiir ct cniiliniiJit io pct:itiir: t|iii
si iiilV;i tridiiiiiii c(Hiliriii;ir(> iioliicrit, ;i|»ostolic;i sit ;iiictorit:itc
coiiliriii:it iis. Itciii (|iio(l ioc:i rr:itiiiiii \:ilc;it \isit;irc: cl si (|iicm

' 1 !;!'.> institutus («nit ordiiiis protcctdr .litliauua tVnariui.
■ Cnp. j.s.

;]4 < AIMTIM M 10.

fiatrciii inveiierit puiiitione di^nuin, punire valeat, intra locum
(lunitaxat et non extra. Et additur, quod de nuUo alio se (f. 7')
introujittere valeat. Siniiliter conlirniatio ^icarii provincialis a
l^rovinciali niinistro petatur, et de*nullo alio se iinpediat. Iteni
quod fiiniilia possit per se facere congregationelu generaleni,
secunduni quod regula dictat, et vicariuni generaleni eligere.
^)ossit. Plura alia dlcuntur in bullis, quorum non" suni memor.

Ista tamen innoratio Aivendi patribus conventualibus valde
fuit exosa et plerifeque curiali])us et x^i*aecipue de congregatione
generali; unde multorum jurgiorum et contentionum causa fuit,
de quil)us infra. Et sic post l)ullas praedictas Eugenii famijia
valde fuit a potestate conventualium exonferata et novum vi-
vendi modum accepit, et sub isto niodo vivendi superveniente
fama miraculorum sancti Bernaj-dini, qui post capitulum Pa-
duanum obiit,^ fainilia nOstra mirabiliter aucta fuit. A^alde
itaijue obligati sumus tanto patri et -summo pontifici Eugenio,
«|ui huic familiae talia tantaque beneficia sua benignitate-
concessit. • .

Quia vero bullae praedictae novam proyisionem fecerunt,
novus regendi modus fuit introductus. Fratres enim generalem
congregationem facere coeperunt et cum generali parum, cHim
proviucialibus vero ministris nihil . aliud faciunt, nisi quod
vicarii coniirmationem petunt. Et si quis fratrum familiae sinc
licentia sui i^raelati sut) obedientia illius accedere voluisset^ si
l^raelati familiae repeterent, sub poena excommunicationis latae
sententiae reddere cogebantur. Iste imnctus inter utrosq^ue,
fratres conventuales ridelicet et observantes, maximam guerram
coui-itavit.

Sub ist<> vivendi modo post dictiun' capitulum Paduanum
et obitum sancti Bernardini vivente Eugenio summo pontiruc
a patre revereudo fratre Jacobo de Marchia» Perusii ad ordinem

* Obiit die 20 maii 1114.

CAPiTUi.u:\E 10. 35

receptus fui. Et tuiic nostra familia erat in niaximo praedica-
meiito ; et pater meus frater Jacobus in tanta erat deTotione
populorum, quod.Tix credi potest. Vive1)at etiam reTcrendus
pater frater Joliannes de Capistrano, cujus intercessione frater
rcTerendus Jdcohus dc Frimddltiis, tunc Ticarius generalis,^ ut
ad lianc proTinciam redirem, mihi obedientiam fecit.

Sub isto regimine pater frater Johannes de Capistrano
Ticarius generalis existens fratri dcToto Francisco de PaTia, ut
a Deo posceret, quid de ista familia futurum esse deberet, per
' obedientiam praecepit. Kesponsum accepit a Domino, quod in
braTi fratres in magna conquassatione esse deberent,- et ita
fuit, secundum quod infra dicetur.

Ad ■ f/!oriam cf ho)iorcm J)ci cf Domini iiosfri Jcsu (lirisfi,
cxaltafioncm sanctac jidci cf consofafioncm /lujns /udipcr-
cnlae famiiiac nonuutfa rcfcram dc canonizationc sancfi
J^crnardini (14d0)i^

CAPIJ ULUM 11.

In ciTitate A(iuihu? tcnqx^rc bouac mcumiiac Kugcuii an-
tcdicti' sanctus Bcvnardinus dc Senis ordiiiis uiiuoruui (h' fa-
milia scl. obserTantium nuncupatoruui c\ liac vita trausivit.
et diTina poteritia.ct pictatc opcraiitc imiltis iniraciilis chircrc
coej^it ; ct t(>ta Italia coiiiiiiota cst ad siioriiui uiiraciiloruiii
chiritatcm auditam. Hoiiac iiiciiioriac l^iiuciiio dcfuucto Sicofaus
i/uiiifii.s pajia crcatiir, ad aiircs ciiiiis iiiiraciilormn >aiicti Hcr-

' (Jodcyc « Primitltiis »; olcrtns pst IJoinnc aii. lllii rl. W ai»1). lui an. 1 I ltv
n. ivi, ipsi(|U(' siu-ecssit i I !'.• S. Joniui'cs ('ai». (Cl. W ai»i>. mi ••m. 1 i 1'.', n. xvi .

^ Cl. Waoi». H(i ftii. 1 1 1;-», n. \\v ct wvi.

'" I)fi linc solctnnitntc iiuilli iliiiis tciiiporis chronistnc rctiilcrnnt ; cl. l*Asi(tii, l.c.,,
l>jC. ■|l!l s(|i|^

36 (APITrLlM 11.

iiardiiii, qiiac qiiotidie aiigebantur, laina pervenit; de canoni-
/ationc sancti rc(iniritur, in qua cuni del)ita niaturitate processit.
Dcniuni pater revcrcndus beatus frater Jolianncs de Capistrano,
Konianac curiae et omnibus fere fidclibus acceptissimus, solli-
(•itudinem canonizationis debita maturitate suscepit. Summus
pontifex refjuisitus et conscientia stimulatus, quia quotidie mi-
raculorum fama crescebat, examinationem vitae et miraculorum
causam dignis et reverendis viris domino 'Johdnni dc l^nJtna,
episcopo Pennensi et auditori rotae, et domino Anficlo dc Ca-
pn(nic((, cpiscopo Reatino, ciui postea sacrae liomanae ecclesiae
cxtitit cardinalis, apostolica auctoritate commisit;^ bi vero
rcvcrcndi viri causam d(^l)ita maturitate tractarunt. Tempore
indulgentiae sanctac Mariae de Collemadio extra civitatem
Aquilanam praesens fui in examinatione duorum mortuorum,
quos resuscitatos fuisse divina potentia ob merita sancti Ber-
nardini testati fuerunt, (i[uorum unus erat praesens puer quinque
anncnnini de comitatu Aquilae, altera femella similis aetatis
de Civitate Regali.-

In ista deniquc canonizatione pater beatus frater Johannes
de Capistrano tot labores, tot sudores atque angustias sustinuit,
(juod, qui (f. 7') non vidisset, extimare non posset'; et quia
certitudincm canonizationis a summo p^mtitice liabere non
poterat, supra modum erat aflrtictus. Erant factae expensae
quatuor milium ducatorum pro variis ceremoniis, quibus ec-
clesia utitur in can^mizatione sanctorum, ct nibil ccrti potuit
Iiabcre usquc ad vigiliam Pentecostcs tertia hora noctis ; illo
tcmporc audientiam habuit.'^ P]t summus ])ontifcx longum ser-

^ Jnannes de Paleua fuit episeopus Pennensis 1433-1454 (Eubel, 1. e., pg. 237),;
Angelu.s de Capranica fuit 1 147-1150 episcnpus Asculanus, 1 150-1 169 episcopus Rea-
tinus, ae 1460 ad S. purpuram promotu.s (cl. ErnKL, pg-. 237 et 13).

■' Cf. Ada SS., 1. c, pg-. 10;5.

' Post capitulum die 18 maji 1449 celebratum S. Joannes Cap. Nicnlaum V Spo-
leti deg;entcin adivit (Wadu. ad an. 1149, n. xixi.

CAPITULU^E 11.

monem fecit, in quo animum ejus susj^ensum tenuit et semper
ad partem negativam videbatur inclinare ; demum conclusit
deliberationem factam, ut canonizaretur. Tunc pauperculus
imter miro modo coram summo pontitice lacrimari coepit, cui
summus pontifex inquit : «Frater Jolianues ! liabuisti timorem ? »
cui pater : « In veritate, nunquam similem liabui, ut canoni-
zaretur. » Euit conclusum lioc pacto, ut non canonizaretur
cum nomine Jesu, quia pinguntur plures iigurae sancti et in
columnis appenduntur ecclesiae. Dixit pater : « Canonizetur de
nomine Jesu; fiat, ut Yestrae Sanctitati placuerit. »^

Tanti quoque laboris et angustiae invidorum obstaculum
causa fuit ; persecuti fuerunt in vita, nec persequi cessaverunt
in morte. Et tamen divina sapientia hoc modo disposuit, ut
scilicet canonizatio sancti tanto fieret gloriosior, quanto cum
majori labore ad etfectum veniret. Puto salva veritate, quod
nunquam aliquis sanctus cuni tanta gioria ])ei et catbidicae
fidei sanctorum catalogo fucrit adscriptus, non sinc rationc.
Primo (juia ea die fuit adscriptus, qua Spiritus Sanctus super
discipulos Ohristi in forma linguannii ignis visil)ili rnnna dc-
scendit, ut divina sapientia lioc signo n)onstraret, (juod lingua
sancti hujus virtutc Sancti Sj^iritus ignita corda i^opulorum
ignis divini incendit aniorc, (juo tota lidcliuni lurba ad divinum
accenderetur amorem, secundum (piod tota Loml)ardia ct multac
]iartcs Italiae tcstari [^ossunt. Sccundo (jui;i co tcm])orc facta
Tuit, qiu> genorale ca]>itulnni Ixoniac fuit cclcbratuni, in (|Uo
tanta IVMtruin multitiulo conNcnil, (piod juiniis ingrcdicnt il>us
ecclesiam sancti Petri adhuc ultiiMi crant in Aiac(t(li, ci onincs
]>rocc8sionalitcr inccdentcs divinas laudcs cantaliaiil. Va t(»t cc-

' Cf. Ai.Kssio, 1. c, p<;-. 2r»;{. cnp. wn <• Sav ISernaniino r la catisa dd nomr

ili disil. ■>

XuiiKTUs rifttiuiM, <|ui lt'<)iiuiiii foii\ (Miciniit. ili\('r>o ino(to iiidjcatur ; iM. Wai>i>.
nd an. I !;'>(), ii. i : « Soli iiiinoritao crniit tcr iiiillc ootin^onti. alii .«uprn quiii<|uc inillin
rccenscnt; „ Hou. I.,i( ikn.si.s cx. gr. I. c, lol, iJir)^: « In p«ncrnli cnpitulo iVatrum

;]8 ( AiMTrnM 11.

reiiioiiiae tot^iiie soleninitates factae fiiernnt, «jnod inter nonas
et vesperas diei J^entecostes expletae fnernnt, lieet sniunio uiane
iuceptae. Tertio qnia anno Jnbilaei, scilicet 1450, facta fuit,
nl)i ratioue iudulgeutiae et soleuinitatis Pentecostes tauta li-
(lelinni tnrba fnerat agi^regata, (juod vix victnalia ad sufiicieu-
tiani i)oterant hal)eri in civitate Romaua. Pro parte uiea vix
auiiiistiosiorem dieui t()t(> tempore vitae mea habuisse me recolo ;
ecclcsiam iugressi fuimus, uec postea exire valuimus, ita plena
erat saucti Petri ecclesia: Italici, Fraucigenae, Catahini, Hispaui,
l^ugari et Biiriinudi, saeculares et fratres, mouachi et eremitae
et oniue genus homiuum eramus mixti et ita stricte conjuncti,
quod uemo se solum movere poterat, sed omnes movehamur
nnnc infra, uunc supra, ita (|uod prae lassitudiue jam spiritum
exhahare videbamur. Omues A^ero mansiones et phinities aute
ecclesiam sancti Petri ita erant plenae, quod grauum milii supra
popnhiui Jactatum vix in terraui cadere potuisset. Xescio, quis
tautam liomiuuui nniltitndineni numerare valuisset, ita quod
fama cauouizatiouis saucti Bernardiui ad omnes fidelium partes
siue fallo transivit.

I)( (((jtifnht (/oicyaJi A^juilae in sancto Juliano celehrafo, in quo

jf/iiriiHK coiifif/cninf, (jiiae neccssario narraii(l(( videnfur (14'~)'2).

CAPITULUM 12.

In ^((ncfo JuJiano extra civitatem A^inilauam post cauoniza-
tiouem sancti Beruardiui generale capitnlum extitit celebratum,
et pro uecessitatibns fratrnm ratione arctitudiuis loci debita
couvenientia haberi non poterat; propterea fratres provinciae
cnni patril)ns geueralis capituli tractarunt, nt capitnlum tieret

ininnruin conveuerunt ultra quinque inillia Iratruin. Et ego de ipso post canonisa-
tiouem sennonem ad popuium habui. »

CAPITULUH^ 12. . oO

iii civitate in conventii sancti FranciHci, quem j^atres conventus

•l)enignissime obtulerunt. Patres vero capituli .generalis onines

unanimiter responderunt dicentes: < Potius in salicto Juliano

• volumus — per modum loquendi — esse mortui, quam in con-

ventu intra civitatem vivi. »^ Et ita in saftcto Juliano factum

fuit. Et capitulum generale in nostra familia meo judicio

I
nunquam devotius actum fuit, in quo dominus Antonius de

Oalliotfis, ciyis Aquilanus, lionoritice vestitus, doctor et uiiles.

pulclirum sermonem fecit.

In isto capitulo aliqua contigerunt, quae silenti(> praeterire

non convenit. Erater J^oherfns dc Lcccio ~ in illo capitulo fuit,

et frater Johonncs iJc VxJtcrro. Hi ambo intlati fuerunt ct c.on-

questi, quod in illo capitulo debitus eis (f. <S'') b(uior noii tuit

exliibitus, cujus rei veritatem ignoro, maxime quia in nostra

familia tales lionores non consueverunt inquiri, et quia ratione

juventutis et modicae practicae, quam tunc religioiiis babcbain.

tunc minime consideravi. Et horum indignatio, (luantum nosse

(bitur, generalis et particularis fuisse videtur. Hujus rei signum

lioc eventu cognoscitur. Erater Kobertus antedictus, jain vabU»

famosus praedicator, cum mira acce])tationc iu A(|uilaua civi-

tate praedicaverat. Completo vero ca]>itulo ci^cs A«|uilaui ]uo

suo [U'aedicatore in 1'utura (|uadragesima, (|uac i»ro\ima crat,

fratrom K(>bertum instantissime postularuut. l'ratrcs vcro c.i-

]>ituli, vicarius vidclicet generalis et dclinitorcs, IValrcui 1\<>-

bcrtum indignatum ccruciitcs tVatrcui A nliniiuni <li /ii/niifo,

(liii absciis crat ct ]»rac(licat(>r cxiiiiius, obtulcruul ; «ivcs \cn»

instantes <»uiuiuo IVatrcui K(»bcrtiiiii Ii.ibcrc \(»Iucruiit. l-iaircv

' Cl. epistolnm, qunm S. Joannos Cap. ad clves Aquilnnos ex Kjrbnrjrft dio

J(l oct. 1 l.")l scripsit iWadi». .hI nn. ll.M, ii. xxwiO.

" I)(i ipso pluni capitulis scfjucntibus.

^ CL (lo. ipst» SiiAUAi.KA, I. 0., pj;-. 71; ct ood. \\. i". »j() (S. \vi l>il)liolln'oao iia
tionali.s Noapolitaime, (|no « tratri.s dabridiH VenmeuMH, ord. inin., nd K. I'. frntrom
.Mnrouin do liondnin ojusdoni ordinis vicnrinin ^icnoraloin opistola oonsolntorin -iipor
(>l)itum praostnntissimi Irntris Antonii do Hitonii>; » ohijt dio -.*> .sopt. 1 1.V.».

40 CAl-ITlLl -M 12.

rogaiit fratrL-m Kol^ertuiii, tit capitiilo velit liauc uratiam facere
pro satisfactioiie Aqiiilaiioruiii, a quibus tot ct tanta clona re-.
ccperant. Xcuat instantissinie allc\<»ans, «juod H. P. <i;eneralis
alil»i sc pracclicaturuni ])roniiserat, et nullo niodo nullaque ra-
tioncjani indiiiJiatu» voluit obcdire. Inde scandalumfuitexortum,
quod cives Aquilani in illa (]uadragesima sinc observantiac prae-
dicator^ stctcrunt; et cum fratribus provinciae fucrunt non sine
i'ationc ccuiqucsti. Ex illo tempore in 2>ostcrum fratcr Kobertus
taliter indigiiatus ostcnditur, qnod nunquam recte nobiscum
inccssit, sed his, a quibus ad nos venerat, conventualibus adhaesit,
et multa contra familiam fuit non sine suo et aliorum dannu»
molitus.

Fratcr Eobertus antedictus jam famosus praedicator cf-
fcctus Aquilam praedicaturus a patrc fratre Johanne de Capi-
strano vicario generali missus praedicare cum maxinia accepta-
tione inccpit ct se parum vcl multum staturum juxta populi
devotionem proinisit; dcinde ad suggcstionem. cujusdam sui
socii mutavit propositum. Ego vero videns scandalum populi
ct suam confusionem ct fratrum dulciter illum confortabam
allegans o])cdientiam, (juaiii i^romiserat; respondtt: « Ego patri
vicario geuerali, nisi in quantum voluero, obedire non teneor;
brcAC (loniini nostri lianc niilii gratiam facit. »^ Haee omnia
l^atri bcato Jolianni adhuc vicario generali retuli; pater pius
cum dolore cordis dixit : « Istc pauj^cr juvcnis nialum tinem
facict. » Iteruni A^juilam praedicaturus advcnit. Prima vice
(juin^juc vcl scx pracdicationes fecit ct totuni populum mira-
bilitcr commovit ct quasi scandalizatum non servata promis-
sionc rcli(juit; secunda vicc aestivo tcmporc cum incredibili

1 Jireve hoc fratri Roberto a Nicolao V die oO ma.ji 11.51 concessum videsis apud
^Vaui). ad au. 1 151, n. xxiv: ^Nadd. dicit: « Datum Komae anno mccccliv, j> sed iu
lioc et in alio, quod apud ^Vadd. sequitur brevi in. xxv i, legeudum est: « anno mccccli ; »
cf. Fermkxdzin, Acta liosniae (Zagabriae, 1S92), pg. 211, quo loco breve secundum cum
anun 1 |,")l.

CAriTULU^E 12. 41

acceptatioiie praedicavit. Xani qnidaiii ciyi.s dixit uiilii: « Si
frater Kobertiis ad praedicauduin tempore quadragesiujae ad
hanc civitatem venisset, omnes cives cunctis relictis cum cuna-
bulis et uxoribus post eum fuissemus egressi. » Hanc accepta-
tionem pauperculus suis virtutibus suisque meritis videbatur
imputare, et non divinae gratiae propter merita et lacrimas
pauperum fratrum, qui in cellis locorum et de secretis suis
lacrimis et devotionibus peccatorum conversionem a divina im-
petrant pietate ; ideo meruit esse pro superbia sua confusus,
nam, postquam fuit a familia separatus, Domino disi^licuit et
nulluni fructuni bonorum operum fecit. Hoc pro certo magnum
signum est dilectionis, scilicet quod Deus et Domiuus *noNter
hanc familiam magno amorc diligat, quod nuu(iuam aliiiuis,
X qui ab ista familia recessit, bonum fructum fecit; et si fecit,
parvus evidentia rei ostenditur.' Post dictarum praedicationum
tempora capituli celebratio fuit,' et consequeuter indiguatio
antedicta.

Frater vero Joliannes de A'ultcna putinis sc noii csx' Iki-
noratum secuudum judicium suum coiitr;! rauiiliani scambilum
ali([uod excitasse non novi, sed dc fratribus muruiurasse per-
sensi. Demuu) conventualibus adliaereudo iu priori ct ampliori
praedicamcuto sc futurum esse credebat ; scd vaua luit cogitatio
sua,imo omuem famam omucuKiue reputatioucm pcrdidit. ludc
l)ost lioc a generali missus u\(|uilam pracdicatunis advcuit, iu
<iua i)rius in familia cxistens siugul;irciii :icccpt;iliniiciii li;ibiiit
et pleros(iuc jinciics :i(l li;ibitiiiM rcliiiioiiis ;iccci)it : scd ii(tstc;i
a g(?n(M*sili missiis iii conxculii s;incli l'i":incisci |ir;ic(lic:ili;it. ct
\('iicr;ibilis i»;ilcr iV^itcr /finiiiiiicns- di (,'inii.s.\(i in iil:it« ;i ct liorto
s;iucti 'riioni;ic jii\(:i ccclcsi:iin s;iiict;ic !\l;iri;ic i\i' A^-^crico.

» Cf. sc^ntentiain Cnnimi Meilici iipiul Mahc. Ui.., 1. «•., p. m, 1. 8, c. xi..

'' Dictns prnrdiciitioiics i;,ntur Aquilac iialmit Ir. Ivi.luMtus nuiio, qui e.st intor
(iicm ;;i) mnji II.M, <nio illuit acoopcrnl hrcvo, ot dit«in 'J7 m!«ji \\W2. «juo cnpituluin
ilhui cclchrnliuii c.st.

i'2 CAPITUUM 12.

Cainpanain non habeus ad ^^onanduni praedicaus populo dixit :
<^ Xos, ut videtis, ad couTOcandum populuui ad praedicationeni
canii^anani iion habeuuis, (juia doniinus episcopus coniniodare
noii vult; idco in conVentu sancti Francisci ultima pulsatione
(•onii»lcta incipiani [n-aedicare ■ (f. 8'); ideo tunc veuite. » Mi-
rabilc, quod tota civium multitudo conveniebat ad eum in mi-
rabili patientia audiens verbum Dei; et vix quis^jluim ad fratris
Joannis praedicationem volel)at accedere. In conventu campauam
sonabant, et ad sanctum Thonuim multitudo currebat. Et si
campanam sonare noluissent, vix lapidatores evadere potuissent.
Et noto divinum miracuhun, quod tota illa quadragesima prae-
dicavit in clivo, et divina operante virtute tale teuipus fuit,
(juod nulla un^iuam praedicatio fuit impedita neque a pluviis
neque a nivibus ne(]ue a ventis, sed usque ad linem mirabili
acceptatitme mirabilique civium acfratrum consolatione perducta.
Et quia legentium mentes uon declaratae possent ad non-
nullas fantasias converti, noverint universi, quod fuit quidam
conics Monforil, civis Aquilanus praeeminens, qui (juandam
indii;nationem contra nostros fratres accepit injuste, quia fratres
in rei veritate non fuerunt in culpa. Hujus occasione operatus
fuit cum i^atribus conventualibus, (|uibufi erat amicas, ut frater
.iohannes praedictus jam conventualis eftectus Aquilam ad prae-
dicandum veniret, sperans quod esset populo acceptus, et con-
sequenter corpus sancti l^ernardini, (juod tunc in conventu
(|uiescebat, nobis auferret et patribus conventualibus regendum,
couservaudum ct honorandum traderet ; ideo fratrem Domi-
nicum a civibus ct fratribus i^racdicatorem procuratum impe-
dirct, nc in A^iuilana civitate praedicaret; aliter suum obtentum
minime obtinere valeret. Iniquam cogitationem habuit: isti
tVatrcs locum praedicationis nou habent, quia conventus fratri
.lohanni traditus est; foedus cum domino episcopo feriam, ut
nullam sibi ecclesiam commodet; et isto modo victor existam.
Scd nulla astutia contra Dominum valcre p(>tcst. Xam hospi-

CAPiTui.rM .12. • 4.)

talarii saiicti Joamm uobis commodayerimt ecclesiam siimil
lliomae, et Domino disponeiite bene populo extitit satisfactum.
Dominum episcopum inultis precibus et liumilitate rogaYimus
rogarique fecimus, ut, postquam aliquam saani ecclesiain co-"
modare nolebat, saltem campanam .sanctae Jlariae de AsserieOf
quae sancto Thomae vicina est, possemus pro praedicatione
sonare, et nulla ratione voluit; tunc Domino inspirante prae-
dicta determinatio habita fiiit. In ecclesia aliena ciim campana
aliena, in loco discoperto, ventoso et patenti praedicare necesse
fuit; et tamen bonus Deus de multis contrarietatibus multa
bona collegit. Fuit enim mirabiliter acceptus et Consequenter
bona plurima operatus; familiaeque adversarii mirabiliter fiicro
cimfusi, et tota civitas uua cum fratribus mirabili fuit conso-
latione repleta.

In isto capitulo congregati simul magister SeraphinKs de
Gaeta,\ir utiquevalens etbonus,^ frater 'Bai-nai>a.s dr Intoudnncs,-
et plerique alii fuimus. Et magister Seraphinus ait in commuui
sermone respondens: < Vere puto, quod ordo minorum nunquaiii
in tanta fuit reputatione constitutus. » Hoc verbum fuit magnum
et praesumptuosum, quia tempore beati Francisci et sotiiorum
([uaedam videbatur esse scliohi sanctorum. Tamcn in maxima
tun(; erat reputntione; liinc miracuhi sancti Hin-nardini, illinc
pracdicatorum acceptationcs, Gx alio Intcrc cxcmplaris \ ita
fratrum, ita (|U(k1 tolius ecdesiae videbatur <'\(iiipi;ir. Va ndjn ii
magistor Sera|)liiniis: « Unum de(\st nostra(^ ramiliac, scl. stiuiiiiin
litterarum, » cui contradixiiiius oiiiucs. i^go vcro cct»ri< |>ia(>-
sunij)tuosior dixi: « ('uiii sccuiuliiiii tc ordo iiiiuoruui iiuii(|uaiii
aiuul sacciiluiii iii taiita rcputat ioiic tucrit, cl ciuistat. (|UO(|
lia<'t(Miiis iu rauiilia sludi.i iuiiiiiiic riicniiit. cruo clariiiii cst

» Fr. (lAnniKi- Vkron. in epistolft enn.sol., I. c^ fol. lO^ : « Prftotproo sorapliiouni
iihiiii S(«rn|tliiiiuiii, (jui v(>luli ardous lai'ui;i corilM iiu-cndcrc vidobntur auditoruni : »
cl. SnAU., I. c, pj;. (ir>(). ^

' Cf. do ipso MAH(!r8 lli,., I. c, |>. iii, I. .'i, o. \i,i\ ot i,. ac Shau., 1. o.. p^r. U''.'.

44 (Arrri i-i .M 12.

_*___ ^

inelius esse studia iiou liiil)ere; » (juod dictum ab ouinil)us
extitit coniuiendatuni, et addidi : « Xuu(|uani in faniilia docti
defiiere viri; Doniinus enini doctos de saeculo ad religionem
vocat, et sine suo labore detensores liabet. Yacent ergo fratres
oratioui, devotioni et divino cultui; et ipse Dominus familiam
suain defensat et auget. »

In isto capitulo reverendu^pater frater J^nr/^v f7e /^owo«/Vf
iieneralis vicarius fuit electus.-

Oi((h)I(k1() /((iiHliK yntfnni Tiohcffion (^ IjCCCW c.rif/fdrif iii (dfnmr

' CAPITULUM l;i.

\\\ /iroriiicid Jyy/^//V^t' quaedam mulier gravida votuni vovit
Domino et beato Erancisco, quod, si filium pareret, beato Fran-
oisco i. e. (mlini suo traderet; parit tilium, quem Tocat Ro-

' Pro ])rima vice fuit vicarius generalis 1452-1455. Cf. de ipso Wadd. ad an. 1478,
n. xiv sqq; eultuin ipsius approbavit Pius IX, festumque agitur die 31 martii.

- Ad ea, quae sequuntur, pauea notantur. De eloquentia singulari fratris Roberti
oinnes conveuiunt, cainquc optime ostendit factuin, quod solo saeeulo xv circa SU edi-
tiones sermonum ipsius prodierunt {Misc. Fraiic, t. iv, pg. 100). De vita vero et mo-
ribus ipsius alii alitcr judicant. Alicyii laudant ejus virtutes ; inter quos Antonellim ^
Conlyer « gentilhuomo teccese » in suo Chronico (finito 1512 1 ad an. 1495, pg. 32,
scribit: « Die 6 madi 13 inditionis die Mercuri al hore tre di notte in lo convento
di sau FraKcesco de Tordine de frati minori in la Cota de Lecco fo morto lo R. fra
Koberto Caracciolo de Lecce,- Prencipe de Predicatori, Paulo novello, Episcopo de
Aquitio, e era d'anni settanta; fo aunonciatore de verbo divino anni cinquanta doi
senza mai trovarseli uno ininiino scropulo di fallancia... mai alli audeuti soi in fa-
stidio, facia piangere e uidere, quaudo lui volia... ; quantunque era Episcopo d"Aquino,
quando ^ede.va li frati haver necessario iri convento, somcttea la sacca in spalla, e
giva mendicando per lamore di Dio, e piii opere, quali vanno in staiupa per tutto lo
iMondo, e "1 beato suo corpo dimora in san Francesco » 'liaccolta di varie croniche ap-
jiarteneuii atla .stot*ia del 1,'egno di Xapili, t. v, Napoli, 1782). — Aliqui eum ob plures
dotectus vituperant. B. Bernardinus reprobat cuin aliis ejus incoustantiam et ambi-
tionem. Sbakalea, 1. c, pg. 636 ^ad haec : « A regul. observ. ad miu. conventuales
transiit, (luamohreni infeuHos habuit parti.s adversae calamos, iit ^fariani, I/aphaelis
Volaterrani a ]\^ariano docepti et Marci 11. alios exscribcntis, quos perindigne non
puduit tanti viri praesulisque Jainam donigrare. » Testimoniuin Mariani non habetur ;

CAPITULU^M 13. 45

bertum. Pactus competeuti.s aetatis habitum orcliuis suscepit ct
cum fratribus conyeutualibus cle die existeus iu couTentu lit-
teras discebat et de uocte maternam domum redibat. Et se-
cundum quod ipse milii retulit, isto modo inater eum uutriyit,
quousque fratres de observautia nuncupati ipsum recipereTellent.
Erant enim in dicta provincia loca quaedam, quae vicariae
Bosnae fratres tenebant, quae tunc cum proviucia' Un.iiariac
unita erat.^ Postquam vero fuit receptus a fratribus, lauda-
bilem (f. 9') illius curam gesserunt. Quidam auteni Ungarus
frater et iu tUeologia magister et praedicator et latiuam linguam
ignorans vidit bunc juvenculum acuti ingenii et bonae iu-
dolis, accepit illum in socium et, cum populo praedicare vellet,
ipsum sibi interpretari constituit; et gestus corporales et excla-
mationes tempore debito fticere docuit, eumque ali(|uando cou-
fortans « terribiliter exclama » diceT)at; ille vero cuncta diligeuter
notabat. Demum ita iuvenculus existens uiiam praedicatiouem

Rapliael Maffaeus Volaterranus in Commentariorum rrbanorinn 38 libri agen» de
^< S. Franciscoejusque ordinis viris claris » de tr. Robprto: « His autem omnibus Robcrtus
ex Alocio Apuliac oppido praefcrendus erat, si per ejus vitae cocptiquc propositi in-
(onstantiam licuisset. Nam adolescens admodum concionari cocpcrat tanta cjus clo-
qucntiae moruinque admirationc, Ut omnes in eadem arte ot pronunciationom et gostus
cjus imitari conarentur prooemiandi, exclamandi, commisorandi, digrediendi, cpilo-
f^andi. Novus quasi orator divini vcrbi modum sacculo monstravit. 'IVcccntos pcrsua-
d(!ndo ad hunc ordinem deduxit, ut ipse tcstabatur. Matrouarum dcindo ccrtatim cum
adeuntium concursu atquo libidine paulatim illectus vesanus coepit esse. rraesul po-
strcmo tactus in patria scnex inter concubiiiiis doocssit » Anthropolotjiap. libro \\i;
in odit. Basil. auni \^'.W, fol. 21h). Absquc tuiidamonto Sbaraloa dicit, Knpli. Vola-
ion;iiiuin a Mariano decoptum osse; Raph. nec .Marianum citat, ncc probabilo osse
vidotur, Haph. (I- l.')22) in .suis cotnmontariis, quo> sub .lulio II scripsit, Marianum
fidhibui.sso. Marc. Ui.. (p: iii, 1. ;$, c. \i.^ U(V|ibaolcm citat ct cxscribit. at ultiina
ipsius vcrba oMiiiino omisit. Iliiio Sbaraloa minns Juste verba illa scjrilY'-''-'**' videtur.
' Cl. Kkhmk.nd/.in, I. c, |)--. 12J, littonis Martini V do dio 2s jnlii ll2ldatas. quibus
« conlirmat oa, (|Uae (iro;x'>rius \II ciiTa n>^inioM Iratrum vicariae Itosnon. statuornt.
Mompc ut omnos fratros intra limitcs ipsius vicftria(> iminodinte a minlstro pMUMnli ot
i'jus vicario solnm do|)ondoant; - ct p^r. 1"'2 littorns Ir. (iulirlmi th Casalis minislri
;;onoralis, die Ki inaii 11.10 datas, «luibus Ir. .loannein dc rnpistrftlio visitntorcm « in
locis vicnriae Uosnae subJoctlH, in prorinciu Apuliav ronstilufiK », dcsi^rnRt. Vidcsis
i*. r.oNAVKNiTKA A Fasano, ^frmoralnlia Minoritirn Pror. S. Xicofai, Marli, 1im().

4(1 ('AITillJ M l:>.

Hiente didicerat, qiiAiii aliqiuiiulo (luater in die in diversis locis
et castris se fecisse narravit. , /

Eratres vero iUius provinciae religiose incedentes et istius
juvenis aptitudineni notantes siiupliciter sibi et. toti familiae
optinie providere cupierites ad provinciani S. i^rancisci miserunt ad
lioc, ut in proyintia illa, quae cunctarum provinciarum faiuiliae
.speculum'6sse dignoscitur, sanctis moribus et regularibus disci-
plinis perfepte imbutus quasi quidam lapis pretiosus super anulum
in lamilia ponerelur. Postquam vero ad illam provinciam venit,
jn devotissimo loco Hcrfmitac^ de familia positus fuit et cunctis
carus cunctisque fratribus acceptus erat; erat enim gratae con-
versationis et laetus. Missus denique pix) eleemosyna ad castrum
quoddam praedicavit ibidem, et in una praedicatione tantae ac-
ceptationis fuisse ferebant, (|uod totum cavStrum miro modo
cdmmovit, ita (luod masculi et feminae, sa.eculares et fratpes^
onines erant stupote perferriti. Laetantur fratres et gesta 1*^-
ferunt; commendatur, laudatur, supra modum diligitur; pme-
dicant virtutes ejus et gratiam et multis laudibus extollunt;
non contenti fratres, quod tantuni praedicaret in castris, ducunt
ad civitates. Praedicat in civitate Assisii, et fuit acceptus; prae-
dicat in civitate Eugubii, et miro niodo fuit • acceptus ; prae-
idicavit Florentiae, et totam civitatem commovit; venit Aquilam,
et tanta fuit populus admiratione et consolatione repletus, qubd
facile extimari non posset. Fratres pauperculi nostrae familiae
continuo laudabant in populo; ipse praedicabat in pulpito, et
fratres ipsuni praedicabant ubique nec poterant de ipsius com-
mendatione satiari. Fratres liaec omnia faciej^ant propter gloriam
Dci, religronis honorem et populorum necessitatem. Et in ve-
ritate, si in benevolentia et gratia familiae stetisset, maxinuV
.ordjnis corona^ fuisset et apud Deum ingentis meriti. I)eniuni
praedicavit Komae et breve exemptionis accepit, de quo supra

; 1 ~ ■

\ /lom/ta custodiae Tudertinae.

CAPiTULrM 13. * 47

paruuiper, ut scl. auctoritate sumuii j)outificis ubique praedicare
yaleret et praelatis ordiuis, iu quautum ye^let et uou ultra,
obedire teneretur. Ista exceptio judicio meo suae ruiuae fuit
occasio ; tameu usque ad capitulum geuerale iu saucto Juliano
celebratuiu se bene gessit. Post capitulum vero praedictum, ut
supra retuli, coutra familiam iudiguatus, tortuOsus, imo con-
trarius iucessit ; nihil iutentatum, quin familja sub miuistris
rediret, reliquit. Eamilia lioc sibi non meruit; nam si decenij
posito, sed uou concesso, sibi fuissent adrersati, ut quid reliqui,
qui ipsum complexabantur amore, detrimentum pati deberfent?
^N^on enim justum erat, ut pro • delicto paucorum i^aterentur
omnes, cum tameu secuudum relata coutra eum imllus de-
liquerit.

, V *

I ,

l>e fcrrihili hclh aonfra fanuliiuu e.vcitato in cnria liomantf, itt
siniplivifcr snh ohrdicnfia niini.sfronim rcdirc (hhcrcf ( I Jn-l).^

OAPITtJLUM 14.

Magna guerra fuit contra familiatu excitata lioc modo.
Patres conventuales omues coulra familiam uiirabiliter exar-
sefunt, eo quod iaulilia per Kugeuium ex;ilta1a fuevit et al» obe-
diontia ministrorum provincialium totaliter exempta, ut supra
ca^)itulo decimo tactum est, et (juonvodo coutra familiiim se
vindicare i>oss(;ut, ((uaere]>aut assiduc, et sul» ii>snnnii nhctlitiitja
revocaro. Frater vero H(>b(M-tus Hoiiimc cmiii iiidicibili Mcccpta
tioiic praedicaverat ct pracdicabat. Couciliinii itai|iic si-Nc cnn-
c()^*diam fcceruut in iniinii IV.ttcr l\*nl)crliis ct patcr iiiiiii>tcr
gejueralis (;t plin"imi pmviuciales, ut siuiul conconlcs de receptis
iujui'iis- ouiucs vindicarcntui*. r^ratcr l\nl>crtus \ (Mn toti curiae
HoiiiMUJK^ atcjuc popnlo l\niiiaiin acccj)t issi lu us iii pracdicatiniic

' Cf. Wadi). ml nn. \\W,\, n. xViii.

4.S (AiMTriJ .M 14.

totain ('ontra faniiliani curiani connnovit allegans, (juod ista
faniilia niale ct cojiitra conscientiani vivel)at, nisi acl ininistrorum
ohedientiani rediret, et quod luillae Eugenii nulliug monienti
erant, (juia surreptitiae (f. O^); et totani curiani inirabiliter in-
tossicavit. Dicebat insuper et quandani listam ostendebat, in
qua 24 praedicatores erant descripti, quos omnes esse asserebat
cum sua opinione concordes, addens, quod plerique proyinciarum
vicarii, quos pro meliori nominare uolebat, idipsum optabant.
Haec ipsa auribus summi pontiticis Xicolai quinti nota
liunt; Aocat summus pontifex fratrem J/ir/rc/n» yicarium i>ene-
ralem, narrata narrat et, si vera sint, paterno inquirit amore.
Negat omnia vicarius generalis, quod Iniec oinnia aemuli fa-
niiliae contra veritatem finxerunt. Instat pontifex, quod bujus
rei certam veritatem babere cupit. Respondet vicarius generalis:
« Yocentur fratres, et ipsorum vota quaerantur. » Annuit summus
pontifex ; et tunc vicarius generalis de singulis provinciis plures
principaliores fratres vocavit. De liac nostra provincia quinque
fratres cum patre vicario, qui tunc erat frater J[((ff/u(cus' dc
X(()')ii((, vocati Komam accessimus» Recedentibus vero nobis
de civitate Tiburtina vascula nostra erant omnia vacua, et iter
loniiuni pro nobis, in via malum contingere potuisset. Kegressus
tiii intra civitatem parum vini pro eleemosyna quaerens a
pluriluis feminis, quae erant in strata fihintes. Una vasculum
implendum suscepit; altera vero vetuhx in amaritudine cordis
dixit: « (^)uid est boc, quod de vobis audimus, fili mi ? »
Kospondi : « Quid dicere velit, ignoro. » Dixit iUa: « Omnes nos
lial)cl)amus vos omnes pro luce nostra, et tamen lux ista est
obscurata, et jam omnes semimortui sumus; nam tot et tanta
mahi de vobis et isto fratre vestro Eoberto dicuptur, (piod vix
audire possumu.^. Estis cniiii (fuotidic in rixis et contentionibus;
ct tota Koniana civitas de vobis iiiiro iiiodo scandalizata est. »
Hoc andicns in veritate cor iiicumi giadio doloris fuit valde
confossinii ; respondi : « ^latcr mea I non mireris; nam ({uoniam

(7APiTi'Lr:\r 14. 40

inter apostolos Ohristi contentiones fuerimt, non vitiosae sed
virtnosae, nnusqnisque ipsoruni ad bonum fineni tendebat, erant
tanien viae diversae, sic utique nobis contigit. » Et prout
nielius potui, responsum dedi.

Euntes vero per viam et notitiam ([uandam de contin-
gentibus babentes confal)ulari coepimus. Quidam ex nobis de
qui])usdam fratribus, qui de conventibus venerant, dubitabant.
Tandem ego recolo me ita praesnmptuose dixisse : « Dominnm
non timeo, quia Deus veritatis fautor est virtutunuiue defensor ;
creaturas non timeo, quia, si Deus pro nobis, quis contra nos i
boc nnum timeo, scl. ne nos simus divisi, (luia oiiine regnum
in seipsum divisum desolabitur. Si vero uniti sumus, Domino
existente j^ro nobis nec daemoncs noc bomincs timoo; victoria
nostra est. »

Post(|uam omncs Romac iuinius congrcgali, })atcr vicariiis
i>cneralis omnes capitulariter congregavit et bcllum contra nos
motum intimavit ct voluntatem summi p(Miti(icis, scl. ((uod
voluntatem fratrum circa lioc t*;ictniii scirc volcl>at, c\])licavit :
vota fratrum scire volcbat. Venerandiis patcr lV:itcr /'tfrns dc
Auf/Kil/(n'i((, Komanae provinc^iae vicariiis. priiiiiiiii iii(|ui>itiis
rcspondit : < I*atrcs mei ! milii vidctiir, (jikmI iiiodiis viNciidi a
bonac memorinc Eugcnio iiobis traditus pro iiostra ><il saliitc
ncccssarius ; ct si babitus iion cssct, iicccssariimi Ibrc lialtcri.
Tndci pro mc ct jiro IVatribus mcac ciirac coiiimissis rcspondco :
jiarati sunius laborcs et cx])onsas ]»ro ijtsiiis dcrciisioii(> snstiiicrc,
inio si ncccssariiini Ibrct, ct \itaiii jioiicrc. > Scciitiiscsl \icariiis
(irovinciac sancti l'rancisci, ()ro\iiiciac Alarcliiac, ct rcli(|iii lur
ordinciii, oniiics idciii asscrcnlcs. i']| tiiiic oiiincs siirrcxiiiiii»
diconlcs : « lla V(diiiiiiis oniiics. •• 'riiiic dixi : <^ Cnni rratiiluiv
lotiiMi iiiiiiidiiiii iioii liiiic(»: \iclorcs sminis. •• 1^1 |>ro i^ia \ icc
iillcriiis noii csl ]>roccssiiiii.

I''ralrcs criio oiiincs iiisiiiuil conm-cuali ]>ro caiisa ista iii
Dotiiino riiiiiMis iinaiiiinihr contortali: ctdi\inani bonitatciii.

od CAITI IM M 14.

<Hiae toiiiporc iiecessitatis suos faiiiulos non relinquit, toto corde
:ic nientis jubilatione laudavinius. TA unus(iuisqu.e nostruni
l)ono aniiho se praeparavit acl pui»nani, non oftensionis, sed
necessariae defensionis.

/>r nu(Hij>Hci 2}H<inn in cnria Uonianii ah Hcinnli.s cf oclrcrs«riis
conlra f(imili<<ni c.vcitdta et dcf<nsi<tnc <lirin<i ct hnnKtnn <vntr«
<<(tuinni<(nl<s «s.snmj>t<i.^

CAriTriAM 15.

Instabant (juotidie cuni sinniiio pontilice acnuili nostri, ut
ciinccllatis bullis Eugenii surrieptitiis et nullius monientj, se-
cunduni ([uod ipsi asserebant*, familia simpliciter sub obedientia
ininistrorum rediret; sed sanctius fecissent yitam suam c(^rrii>ere,

.quani l)ene vivere- volentes calunmiose molestare. Eratres vero
familiae auxilium divina providentia provisum hoc mt)do ha-
buerunt. Quidam (f. 10') dominus F<trns de y<).reto,~' vir uti({ue
saecuUiris, in saecuh) socius papae fuerat et ita dilectus, (piod
ab omnibus quasi alter papa tcncretur. Yidi seniel cardinalem
(juendam reverendissimum ad mansii)nem domini Petri humilit*er

• ac(;'essisse, ut quani volebat a sunnno pontifice gratiam impe-
trarct. Hic dominus Petrus quendam .fratrem Arehanficlum dc
Ponf<- 7"rcJiuilo, A'icarii i;'enerfilis socium, miro' c(^mplexabatur
amorc ; fuerant otiam in saecuhi socii. l^ogatus dominu^ Petrus
a reverendo vicario generali socio(]^ue suo fratre Arcliangelo,

^ Cf. Marc. Ui,., 1. c, p. iii, 1. 3, cap. xli, et ^Vadd. ad an. 1 too, n. xix.

" Petras de Noxcto, oriuudus a Pontremoli, celeberriinus fujt litteris et Xicolai 1'
secrfitarius. Cf. de ipso rrEUiNi, MemQrie stoncho cVilhtsiri scrittori e dinomini ithigni
ili Luniyiana, t. ii (Massa, 182".)), pg. 199: « Fu d'illustre meinpria e distlnto. •Egli
essendo a sogretario del pontcfice Niccolo Y sazzanese, non puo credersi quanto splen-
didameute, vivesso ed onorato. » jMortuo i.ueac 1 172 celeberrirtius Cividali seulpsit mo-
uumentuin,- in quo leguiitur: « Petro Noceto a mulris regibus et a Nicolao V. Pout.
Max. multis honorum dignitatumque insignibus sua virtute decorato. "»

CAPITULUM 15. 51

ad omnia, quae ipsis grata forent nostraeque familiae placita,
libenti animo se paratunl respondit. Et quia pugna erat continua
et valde terril)ilis et aemulorum animi contra familiam duri,
eontinuo indigebat auxilio remedioque opportuno. Unde dominus
Petrus vir prudens nosterque singularis amicus vicario generali
dixit : « Hoc agite^ ut frater Arcliangelus omni die bis, mane
videlicet et sero, ad me veniat; et de omnibus vos advisabo,
. quae circa facta vestra in curia contingent, ut renjediare
possitis. » Et sic actum fuit; veniebat ergo frater Arcliangelus ;
et quandoque pro nobis bona nova ferebat, et ut moris est
omnes comniuniter laetabamur ; (iuandoque mala, et contri-
stabamur.

Seniel rediit totus tristis et male contentus et coram
omnibus causani exposuit dicens, quidam frater I^Iii/ijfjHis (Jr
J/(fs.s(r cum quodam domino episcopo sibi amicissinM» dixit :
« Si dominus noster non tractabit nos tanquam lilios et siuim
nobis gratiam denegabit et ad petitionem fratris lloberti vel
alterius cujuscumque sub obedientia ministrorun» destructis
bullis Eugenii, (juae nobis ad nostram salutem necessariac sunt,
reducere velit, in veritatO nos ad concilium Constantiense ap-
pellare persentiet.' » Ille vero dominus episcoi^ns statini sinmiio
pontilici verl)a fratris reien-c (iiraN it, dc (|U(> sinimius ponlifex
fuit ita turbatus, quod per os suuni igncni Aidcitatiir (iintterc.
A^ocans doniinuni Petrum et vcrba fratris «11111 iiiaxiiiia tiir-
batione rctuiit et nniltis scrnionibus cinii (loiniiio Tctro dc
nobis suani lamcntatioiiciii cxposnit : tristatiir domiinis rctnis
et siniiiiio |toiitili(i \ aide conipatit iir. Acccdit sccinidiiin iiKtrcin
IV:itci' A rciiaiigciiis ct (i(tiiiiiniiii i'ctniiii t iirlcit uiii iii\ciii(ii>
vaidc Cnit iii;ilc c«tiitciit iis ; «iiccb.il (ioiiiiinis l'ctnis: « Miio vos
pi(t \irilnis (icfcnsarc c(tii«tr, ct iios \ idciinis vosnictipsos v«'iic
(icsl nicrc. * 1 1 is aii(iit is c«tiiiiiiiiiiilcr «tiinics liiiniiis ni.ilc c<tntciit i.

' In (|U0 coiicilio plurc.H conciiiuiu imp.-i .s\ip«'rius okso propo.suerjiut.

52 (AriTri.i M 15.

CoiijL^regatis fratribus per Ticarium generalem et audito
noYO, de remedio eoepit opi)ortuno tractare. Yenit denicjue
tempus, quod magister Serapliiuus interrogatus respondere de-
l)el)at, et respondit dicens : « Patres mei ! de lioc verbo omnes
coutristamini ; et ego dico vobis, quod non fuit sub coelo
verbuni magis necessarium. Et puto, quod divina sapientia pro
nostro bono lioc fuerit operata, ut summus pontifex liis auditis,
(luae in mentibus fratrum versantur, uiaturius in causa nostra
procedat. Et ideo dico vobis, quod de isto verbo et summi
])()ntiticis turbatione super omnia, quae liactenus relata fuerunt,
consolari debemus. > Et in veritate ego puto, quod summus
pontifex jam multipliciter tatigatus ab aemulis uostris et afHictus
jam bullis Eugenii cancellatis ad obedientiam ministrorum ta-
miliam reductam esse voluisset ; sed scandalum timens prae-
dictum importunitati frenum imposuit.

Frater vero Kobertus contra familiam iudignatus et in
lioc facto inimicus eftectus contra illam die noctuque pugnare
publice et private nun^iuam cessabat. Una dicrum inter nos
simul congregatos liabita locutio fuit, ut coram nobis vocaretur
audireturque, quare tale scandalum contra iamiliam excitavit.
Yocatus fuit et venit ; requisitus resp^mdit : « Ego dixi videre
meum, quod familia sub obcdientia ministrorum deberet stare
contenta. » Dictum est ei, quarc melius sub simplici obedientia
ministrorum, (luam isto modo viveret. Kespondit : « ]\Iilii ita
videtur, et ita omnibus audire volcntibus dixi. » Tunc magister
Seraphinus dixit : « Yultis liunc puuctum disputare ? » Ke-
spondit : « Xon veni ad disputaudum, sed vocatus a vobis ad
audiendum. » Et plura verba dixit, praccipuc dc praedicatione,
(juod ipse autlicntice plus quam alius fratcr familiae verbum
Domini pracdicavit; ct ])lura dixit, (juornui mcuioriam mi-
nimc tenco.

Yidcns denique, quod suiiimus pontifcx juxta suuui ct
patrum conventualium dcsidcriuui iiou j^roccdiibat, quia etiam

CAPiTULr:\i 15. 53

auiici iiostri iii ista causa partem uostram cum poutifice defeu-
sabaut, auiplius se coutiuere uou raleus processit ad publicum,
coufideus iu acceptatioue populi et Douiiuuui uou timeus (f. 10') ;
et Komae iu Campo Florum, ubi eraut uiulta uiillia homiuum,
uostram fauiiliaiu esse iu peccato uiortali 12 ratiouibus prol)are
couatus est, secuuduui quod luihi relatuui fuit. Et pauperculus
excaecatus caecitate superbiae festucam iu oculis pauperuui
videre se putaus iu suo uolel)at aspicere trabeui. lu tali prae-
dicatioue uiortalissiuie peccavit contra caritateui frateruaui,
etiam, si quae diccbat, Axn-a fuisseut; cum recte iu caput et iu
couscieutiaui suaui uieutitus sit. Ouiues euim suae ratioues
fuudatae fueruut iu lalsitate et couseciueuter uullae eraut : aut
obedientia, quac miuistris a fratribus familiae uou exliibetur —
et similiter procedere mn\ possunt, quia summus poutifex Imk-
facere potuit; aut quod sit ordo divisus — et similiter uou
procedit, quia per bullas Eugenii ordo nulla potest dici ratioue
divisus, secundum quod iuferius latius et clare osteudetur;
aut quod bullae Eugenii sint surreptitiac — et similitcr uou ])ro-
cedunt, quia bullac cauouicae sunt et sauctae. Suas ratioues
non audivi.

lu tautum cuiui illc bouus liouio fratci- l^obcrtus atllixit
familijim suis j^i-acdicatiouibus ])ul)li('is, (|uia in oiimibiis suis
praedicatiouibus ali({uid coutra lauiiliaiii cvouicbat, aut ]nivatis
cum curialibus et romauis civibiis, (|uo(l \i\ IVatrcs laiuiliac
poteraut resjiirarc ct \i.\ ])aiiciii iii <|iiacstis iii ci\ ilnic l\om;uin
potcraiit iiivciiirc. Douiiims taiiicu ]>ro r;miilia \ irilitcr ]>iii:n;i\ il.
4^t familia iii sii:i imitate et boii:i ]>o|>iiioi'iini o|)iiiionc rcin:msit :
ipsc vcro cimi siiis sc(|Uilciblls siciil s:il:iii :i(l iiii:i (lcjcctns «-st.
lieiu' tamcu ])au|)crciii:i laniili:! i\i' ipsis iJliKJ I s;ii;ic dicrrc |)i>l iiit :
« Fifius ciiK/riri i/ r.r,i//nri, ip.^i ini/riii .spnrnini/ iiir. ^

Is. 1. 2.

54 cArrriLrM 1(1.

I>r sciDuhdi.s Jk()iii(((' iitfcr .s((ccH]((r< -s c.rorfi.s
cf jn'((c(fic((fi(Hiiltn.s cf inoriftKs /ti(ji(s riri.

CAriTULUM 1().

Tanta et taui inaxima ista conqnassatio fnit, quod non
soluni fratres obsei-^antes et conventuales tribulationem sen-
serunt, secl etiam saeculares. Relatum fuit milii, quod intra
domos saecularium in civitate Ronnma erant divisiones. Omnes
cuim, qni erant contra familiam, boc refui;ium et recursum
lial>ebant, quod fratres de familia invidia moti fratrem Robertum
sustinere n(m possunt ; vident enim, ({uod est ita acceptus et
jj^ratus popub), quasi esset angelus Dei, et quia ipsi lioc babere
uou possunt, et praecipue principaliores, ideo ipsum mnltipliciter
persequuntur. Amici vero nostri dicebant : « Frater Kobertus
est juvenculus et praesuinptuosus et vult dominari et sanctae
obedientiae non vult snbmittere caput ; imo persetjuitur istos
pauperes et fratribus conventualibus ips<)s submittere vellet; isti
vero nolunt, quia ncm expedit eis. » YA isto modo et similibus
inter se erant divisi, ita (juod in eadcm domo erant partes. Imo in
TrdnMiJtcriin un<) sero cives convicini coeperunt de fratribus ba-
bere sermonem, et de verbis rationabilibus ad injnriosa venerunt,
et demnm ad aruia ; scd oporante Spiritu Sancto corum rixa
in Ixma pace quievit. Item uua dieruui plurimi cives Konn\ni
insimul congreiz:ati dc bis, (j[uae circa nos contin.i^ebant, fari
coeperunt ; et sicut communiter accidit, quod unusquisque in
sno sensu abundat, unus(iuis(]ue dicebat, (juae vertcbantur in
animo. Quidam diccbant: <^ Etiam fratres invidi sunt ; » (|uidam
vero dicebant : « Fatni essent, si sua Jura non defensarent; »
({uidam dicebant : « >son sunt intcr eos viri docti, idco indocti
c(mtra doctos persecutiones ex iuvidia uiovcut.» Finaliter (juidam
civis auti(iuus et sensatnsSpiritu Sancto iuspirante dixit : « jMiror

CAPITUU \A[ 1(). 55

de vobis. Tsti fratres observantes ]ial)ent intra se tloctos viros,
qui etiani toti ecclesiae prael)ent ficlei, bonorum nioruni et sancti-
tatis exempluni. Et sunt plori(jue ipsorum, qui xxx vel XL annis
et plus et minus in observantia suae regulae vitam macera-
vcrunt. Et credere vultis, quod frater Robertus, qui est juvenculus
et noviter de conventu venit ad observantiam, magis ipsorum
facta noscat ? et magis fratri Roberto de faclis eorum, quam
antiquis et doctis patribus, qui vitam in observantia consum-
pserunt, credere vultis ? Profecto res ista non est rationabilis.
Et ideo vos videbitis fratrem Eobertum superl)uni et elatum
de sua superbia ruere in profundum. » Et ita fuit.

Et ista erat maxima tribulatio nostra : persecutiones nos
patiebamur et infamati eramus, ([uod nostri persccutoris j^er-
secutores essemus. Erater Kobertus suam praedicationem omni
die continuabat et coepit paulisper discoperiri, et cives oculos
aporire coeperunt et a sua coeperunt devotione cessare ct
fratribus familiae compassionem habere ; et familia co(q>it rc-
spirare (f. 11'). Postquam vero sua ini(|uitas discopcrta ruit
in conspectu saecularium, etiam cives ad suas prnedicntioucs
continuo accedcbant. l na dierum frater (juidam civibus (|iii-
, busdam dixit : « Eccc ! vos dicitis, (juod jain 1'ratri J\obcrto
dcvotionem non liabetis, (juia, (iiialis sit, ij^sc scipsinii ostciidit: -
(jiii resjioiiderunt : « Xos jam fratrciii l\obcrtiini pm sua clo-
(juentia, (juia ita bein^ lo(|uitur, ct iioii pro su:i dcvotioiic
scctaimir. » Et it.i i^.iiipcrciiliis se ipsuiii coiifudit ct raiiiiliain
iiiuho l;il>orc (|ii;iss;i\ it.

Dciiimii |»;iupcrciili rr;itrcs j)ost imimiicr;is t ril»iil;it ioiics
liJibitiis iii ciiri;i I\oiii;ni;i |)ci- (li\iii:iiii i:r;iti:iiii :ittiiiii riiil.
((Uod doniimis Xicohiiis p;i|);i \' ;iii(litis ct |i(iccplis l;ilsis iii-
rorniationibiis ;idvcrs;iriormii laiiiili;ic, ct iiiliil dc hullis iMiucnii
jiciiiliis niiil;ito, ;i(l sii;is proviiici:is non siiic ni;i^ii;i coii<((l:itioiic
•nMlicrunt diviii;i iir;iti;i c\i(lciitcr :i(ljiiti.

Kit (|iii:i (lc rr;itrc I\ol(cit<» plm:i scripsi, iicin(( c\ iiiii| nii^ilc

5G CAriTrj.i'>i Kl.

iiut passiuuc iue ((Hitm ipsuiii l(K|iii suspicetur. Jii veritate
vaklc, duiu bciic se ii^essit, iiic illuiii clilcxissc fatcor ; sed
p(jst(iuaiu ccjutra fauiiliaui (juasi sc capitalis iuiuiicus erexit,
fervcus caritas tepcscere coepit. Et uemo putet uie lueudacia
s(rilK'rc voluissc, iuio de pluriuiis factis suis coutra familiaui
])au(a collcui. Dc ceteris factis suis, et (juac audivi et quae
iioNi, iiiliil diccrc volui, sed tautuui dc aliquil)us, quae contra
fjiuiiliaiu gcssisse liquet. Postquaui vero a persecuticme familiae
cessavit, magister iu sacra theologia. factus est, magistcrque
Kobertus postrcuio cpiscopus ^itjuini extitit electus, et episcopus
Aquiucusis uuuc supcrviveus (?) appcllatur.^

I>( rfiin(( /tJiiriion frdfriini nostrae familidc jwsf praedictani
con(/iias>iafi(incni ct afi(/iiiJ)iis aJiis nicnioria difjnis, quac con-
fif/criinf (Uo4).

CAPITULUM 17.

Oessaute couquassatiouc praedicta iu curia romaua plurimi
fratics (juasi de ouiuibus proviuciis nostrae fauiiliae ad con-
Acutus fugere coeperunt.' Et plerique nostri fratres fratris Marci «
vicarii generalis duritiae adscribere volebant, quorum plerosque
ea caritatc, qua dccct, redarguere studui; JU)n cjiIjjj erat ge-
ucialis vicarii durities, sed fjjgiejjtijjjji jjiala voluutas: (^jji enijjj
Ikuuiju volujjtatejij liabebajjt, perstiterujjt.

His tejuporibjjs prijua vice iu loco sancti XicoJai pj-ope civi-

' Die 25 oct. 117.") eleetus est episeopu.s Acjuinensis; die 22 inartii llS.') .id eecle-
siain Liciensem, transiatus, die IS julii ejusdem anni iterum ecclesiae Aquln. praefi-
citur (ErBEi., 1. c, pg. 10 Ji.

- Wadd. ad aii. 1 1;i4, u. xxii: « Cuin enim Xicolaus Pontitex pio pacis studio,
sed deteriori consilio sublatis censuris ab Eugenio latis in eos, qui spretis suis obser-
vantiae superioribus ad conventuales transirent, et in illos, qui transeuntes reciperent
aut retinerent, liberani trai^eundi lecisset potestatem, passim et ubique hujusmodi re-
cursus fiebant et discursus. »

C^Al^ITFLrM 17. 57

tatem Suliiionis fai vicariiis electus ad liujus uostrae provinciae
sancti Bernardini regendani familiam. Et a fratribus capituli
venerabilibus fratribus fr. Lihcnifo dc AqiiUa, fr. Fmncisco <lc
Fizulo et mihi plena potestas data fuit, quod, si sine scandalo
tieri posset, sancti Bernardini corpus relinqueretur.^ Accessimus
Aquilam, corpusque sancti relinciuere tcntavimus lioc modo.
Ad dominos regiminis Aquilanae civitatis, qui {)nin(/nc Arfitiin
nuncupantur, accedentes proposuimus, quod corpus sancti Bcr-
nardini aliis commendarent, quia pro nostra salutc facere non
videbatur in civitate morari. Dure lioc verbuni tulerunt, et dc
dic in diem nos procrastinantes tandem nihil agerc potuimus;
cives enini se strinxerant et nuUa nobis ratione conscntirc
volebant. Patrcs vero conventuales liis auditis statim cursorcm
Bononiam direxerunt, ubi tunc eorum capitulum gcucrah*
actualiter celebrabatur, quae circa corpus sancti Bernardini intcr
nos et cives agebantur, nuntiantcs. Generale vcro ca])itulum
hanc provisionem fecisse probavi : qucndam fratrcm Ldnn nfiiim
dc Ajmfid, (jui prius conventualis fuerat, dcindc dc familia,
ct iterum ad couAXMitum rcversus, guardiaiiinii A(iuihnii con-
ventus iufcitituit, et ut puto xwi circa, (iiii (h' nostra familia
ad conventum accesserant, secum duxit fratrcs. Ij^sonnn intcnlio
fuit sancti Bernardini ccn-pus ad gnbcrnandnni, (juod nos rc-
futabamus, accii^ere , (juod nnlio nio(h> niclins fac(M*c ]>ossc
]>ntal)ant, (juam sub (►bscrvantiac m(M'ibns vitani (liucrc. Kt
in veritate milii tiiit rratribiisqiu- nicis lril>iilalio inagna. Coc-
]K'i'iint i>raedicar(', honcstc \i\('rc, coii\ cnt inii lniic olliciarc.

' S. lU'iii;ir(iiiii ;i|»U(l coiivciilualcs iii ccclf.siu .saiicti l'ram.'i.soi scpulli ii cixibu.s
Aquilanis a!i<|ui frntres observantes cnnstltuti ornnt custodc.s. « \orum otsi saornlis-
.siiiimii j)i;;iiu.s itiuriiiii laccrcnt, non taiiicii al).s(|uc niolc.stia ct lt«'dio in alicnis acdihus
liabilabaiit, ct in an;;uslo saccllo (li\ iiiii |icrs(il\('l>aiit ollici;i. Kx convorsntionc ct coni-
iiiorntionc^ cum jialrilius coiiv«'iitii;ililnis ;iiic|iiiil ;iilli;i('rcl)nt in«iul;j;cntioris vitao. Stn-
tui^ruiit itJKjiic jiost (lcccnnii custodiain corpus jirorsus rclimiucr»' coincntunlibus. »
(Waih). nd nn. ll.M, n. \.\mii).

.5.S cAiTrrjJ M 17.

'randciii IJoniinns nos jiivit; «{nia in veritate non incedebant,
in hievi tenii)oiis spatio (juasi furtini evanuerunt.

Plures etiani fratres de nostra provincia ad convcntuni recc-
(lcntes, ut se justificarent, nos inculpare non verel)antur. Et erat
niaxinia tribulatio; pro sua voluntate niala recedebant, et nos
pauperculi insontes patiebamur caluniniani. Et ut ccterorum facta
(|iiilibet lei^^ens intelligere valcat, ununi exeinpluni propcmani.
(^uidani juvenis absque ulla occasione a (juo^iuain sibi data
de nostra faniilia ad conventuni accessit; re([uisitiis et revocatus
et rogatus pluries redire noluit. Una (|uideni die consanguineus
ejus me reperit et cum dolore cordis dixit : « In veritatc,
l^ater, plurinii cives de tanta fratrum (f. 11') fu2^a mirantur
vestraeqiie duritiae at(][ue indiscretioni cominuniter imputant. »
Dixi : « Xon est verum, sed est ipsorum mala voluntas. Et ut
ita aperte cognoscas, vade et consanguineum tuum, fratrem
talem, voca et dicas ei, qualiter ipsuni recipere sum bona
voluntate paratus ; poenitentiam de defectu commisso dare
nolo, sed, qiiam tu dederis, ex iiunc accepto. » IUe miratus
dixit : « Potest lioc esse t » Heplicavi : « Ita suni in vcritate
contentus. » Tunc ille gaudens dixit : « Vere ipsum.ad tc re-
ducam. » Dixi : < Vere non facies. » Dixit ille : « Immo. »
Accessit et consanguineum reperit ; et respondit sibi : « Usque
ad tale breve tempus (luibusdam, (|uae expediturus sum, ex-
peditis veniam. » lleperi aniicuni et dixi : « I bi cst frater
talis f » Kespondit: « Tali tcmpore vcnict. » ]>ixi : « Crede
niilii, (luod non vetiiet. » Venit tcmpus, et non venit fratcr.
Keperi postrciuo civcm et dixi : « Quid tibi vidctur ? est prae-
latoriim vel fugientium culpa f » Resp(uulit: « Xunc fugicntium
et non praclatoruni culpain esse cognovi. >

Xonnulli fratres, qui de familia recesserunt, speciale sibi
iioiiicn vindicare voluerunt, ut tVater J<(cohtis </r ('iri/<(/<' I)}ir((/i,
fratcr ct niagister 'Sanc/cs </<■ I^hhk, provinciae Marchiac : et
loca pleraque ceperunt et sub obedientia niinistroruiii vIa cbant.

('AL'ITULU3I 17. 59

qui a patribus coiiTentualibus et a nonnuUis curialibus adjuti —
utinam ex caritate ! — nostrae faniiliae tribulationem magnam
dederunt. Tales fuerunt quamplures, qui toti curiae nos red-
diderunt exosos propter multam frequentiam in curia et propter
ncmnulla scandalaper ipsosperpetrata,qnae narrare non convenit.
Magister Sanctes praedictus de conventu ad familiam venit
et postea ad conventum rediit et plura loca de novo aediticavit
et cum magna lionestate cum suis fratribus vivebat. Post
mortem ejus loca illa ad obedientiam familiae redierunt. Hic
post bellum supra mirratiim, (juo patres conventuales corpus
sancti Bernardini a civibus A(iuilanis auferre conati sunt. non
a nobis, quia nos ut.su])ra dixi relinquerj? eramus bona vo-
luntate parati, aliud belluni movit. Cum magna auctoritate
reverendissimi generalis Aquilam venit et maximum bellum
nobis ingessit. Xam sub obtentu reformationis conventus omnium
portarum conventus claves sibi et fratribus suis licri fccit. Tunc
enim in conventu sancti Francisci corpus quiescebat,' et il)idem
in (luadam separata mansione fratres nostri ad custodiani cor-
poris et officiandum cappcllam, in i\u',\ Jacebat, continno mo-
ral)antur. Fratribus vero nostris nuliam clavcm dare volncrunt.
nndc multae nobis inconvcnicn.tiac contingcbant ; ct Imc totum
ad liunc fincm, nt tacdio affccti corpus rclintiucrc cogcicuiur.
Item omni scro ])ost complctorinm frutrcs dc clioro couvcntus
accensis luiiiiuaribus ;id capi^cllam ct <nrjHis saiicti Hcnuirdiui
cantantes ibant, ul iioc modo ;iuiui(»s ci\iniii iiicitiircut ;i(l
tradcii(luiii illis cf (|u;isi possessioiicui ;icccpissc vidcrciitiir.
Ilciii ;iiiiplius s(^ contincrc ikui \olciis iii iMiljiito (oiitr;! iios
u<Miuull:i \<'rb;i criict;irc c(M"|>il, (|UJU* <uiiui;i iii c;ipiit suiiui
rct<H*la (liviiui voluut:itc rucriiiit. It<'iii iii Ii<'1m1oui;i(1;i s;iu(t;i
ad dominos dc r<'gimin<' ;i<<('ssil jmIciis c\|U(ssc. iil sibi c(mjuis
saucti traderctur omnino all(.'gans mult;i; < ui dcnuim rcsi)onsio

("(ulcx " roiivcutu sanrti Ilcriuinliiii ».

<;() cAiTrrM M 17.

(lata fiiit, (luod, (11111 longo ttMupore iii iiiaiiibus fratruiu sancti
Juliaui stetisset et eorpus saneti bene rectuin, gubernatuin et
lionoratuni fuerit, civitas(]ue tota consolata fuisset, erantque
cives sui, niliil penitus innovare volebant. His auditis fuit
iiiiial)iliter contnrbatus et in ver])a coej)it injuriosa prorimipere;
<i\('s lionestissiinc se gesserunt; tandeni puncti punxerunt et
juxta verbuiii Salvatoris fecerunt : « Date et dabitur vobis. »
Et sic cuiii niaxinia c(mfusione de civitate recessit. Pauca ex
]tliiriniis narravi, ne taediostis efficerer. Frater Jacobus vero
(lc Civitate Diicali vcniens ad locuni Montis I^otnudi prope
Honiain, (jueni soluiii tenebat, fratril)us suis consuluit, ut
nostrae fainiliae Houianae provinciae coiisignarent seseque sub
obedientia faniiliae oinnino subjicerent. Et ita divina gratia
operante factum est.

jMultas cartas scribendo consumerem, si omnia, quae etiam
nunc mente teneo, scribere vellem ; dicta sunt satis judicio meo
sufficientia ad similium compreliensionem. Denium diabolus
totis viribus cuin suis satellitibus lianc familiam anniliilare
tentavit ; et (juanto magis diabolus tentavit opprimerc, tanto
magis divina bonitas pro sua pietate erigere voliiit.

I>( iiovo JhIJo ('.rcif((to contra f'((miJi(un
fcinjKirc CnJi.rfi sininni ponfiiicis.

CAPITULUM 18.

Xoii ccssavit iie(|ue (juotidie cessat diabolus hanc pauper-
culaiii iaiiiiliam tribulare. Xain Nicolao (iiiinto summo pontitice
cx liac vita subtracto ('(tfi.rtus- tcrtins^ iii sede Petri sedere
promeruit, quo temporc aliud belluin (f. 1*2'') inagnum coiitra
familiam factuin fuit. Xaiii patres c(niveiituales et plurimi, (lui

' Codex erronee: « seeuudus » (1455 1458).

CAPITULUM 18. 61

de nostra familia accesserant ad conventus, et nonnulli nostri
aemuli duo praecipue contra nos allegabant, propter quae fa-
milia ad obedientiam ministrorum redire debebat: primum, t[uod
bullae Eugenii, quibus familia innitebatur, erant surreptitiae et
consequenter nullius momenti ; ex quibus infcrebant familiam
totam in statu damnationis morari. Ista erat magna caritas,
quae movebat hos patres. Ad quod breviter respondeo, illud
esse falsissimum, quia beatus pater frater Johannes de Capi-
strano erat optimus canonista et in actis curiae expertissimus
et liomo sanctissimae vitae, sicut nunc Dominus in Tylac, ubi
corpus ejus requiescit, innumeris miraculis demonstrarc di-
gnatur. Is pater sanctus coram Deo et hominibus testatus cst,
quod bullae erant canonice impetratae et sanctae. Itcm dominus
Jilondu.s scriptor ^ omnibus audire volentibus asserebiit, scl. (juod
erant canonice et legitime impetratae. Keverendus vero do-
minus protector dicebat se de illis buliis nullam uotitiam lia-
buisse, sed pater sanctus et dominus ]^h)ndus diccbant, ^\\\o\\
ipso sciente et consentiente fuerant imi^ctratac; (jund aiitcui
lianim memorian» non liaberct, uon cnil niirinii. (Hiia iiinu-
meras occupationes habel)at, ncc potest (juis omninni lial)cre
memoriam.- Tamen si fuissent contrarii, illi nnigis inliacrcndnm
videtur, cni divinn sapicntia talc tcstinionium |)(>rliibct. nt in-
numeris miraculis clarcrc faciat ; ncc ali(|no niodo sns|>i( aiidiini
cst, (piod vir tantac sanctitatis in conscicntiiMn snani pro toto
mnndo cn-are A'(duerit. Ttcni bonac nicnioriac Piits sd-inidus
snninius pontifcx bullas illas, (|uas Mugcnianas Nocat, piciiissinia
seiitentia conlirniax il.' *

Sicini<linii crat, (|iio(l pcr islas I>iilla>, jiosilo (|no(l rui>>cnt

' Klavius lUnnduH, socrotnrius apostolicuK.

■ Anno 1 I I.J, (|UO piitim hullu Mu;r<'nii IV prodiit, luil protcolor ordinis cnrdinnlis
0'snriii/, fih Kuj^onio IV io-^^alus in Iluii;;ftriHiu Ad («xpoditioinMn contrft Turoos prnc-
pnrniidnni. Ipsi in hcllo intorfccto suhstitutus ost nnno 1 1 1."! cnrdinnlis Copniiiica.

■' In hulln « l'ni ini.ifnt <ul hnilum Frauciscum » (npud >V.\i)i>. ad au. 1 IfvS, n. xN .

()2 . ( AITIl hl -M IS.

vjiMclae, sccuiuliiin (m>.s ordo ei:it divisus, et coiiscquenter fratres
dc faiiiilia noii fratrcs iiiijiores et sancti Francisci, sed fratres
Imllati vcl alterins ciijnscunHjue pominis appcllandi. Ad istani
o])Jcctioncni respondit rcvcrcndissinuis bonae meniariac doniinus
licrariJns (lc Xarnia sanctac Komanae ecclcsiae cardinalis Spo-'
lctanus dictus, qui in studiis generalil)us diu lcgit et erat fortc
siuiiularis doctor in Italia in jure canonico; ct allegavit, quasi
canonuni iii teffminis in Q?i\)i\ii quod qMidam ilc officio ordi-
iKn-ii,^ ul>i cum csset unus cpiscopus cujusdam civitatis, iii qiia
erant viri divcrsarum linguarum, puta italicae et graecae, et
non possct ipse j)cr se omnibus satisfacerc, ipse in lingua sua
satisfaciensalteri linguae illius linguae alium cpiscopum instituit,
quasi suum vicarium, ut per ipsuni alteri linguac satisfacere
l)ossct, ul)i licct sint duo ex^iscopi, tamen q^iia secundus depcndct
a i^rimo, noi^ dicitur csse monstrum: in. civitate, scl. quod unum
corpus videlicet una civitas du(J capita dicatur habere, sed unum
tantum. Et isto modo est in religionc nostra, ut patet, et ideo
non dicitur ordo divisus, sed unus vcrus, benus et sanctivs.
Patrcs itaque convcntuales supcr ista materia, ut audivi, quin-
(juaginta consilia diversoriim doctorum lulbcbant ; sed" quia con-
silia crant swpcr falsitate •fundata', non ex dcfectu doctorum,
scd cx dcfcctu informantium idco nfillius potcrant esse valoris.
Xostri vefo fratrcs viginti octo consilia super vcji-itatc fundalii
liabcbant.

Posita igitur (xuerela per patres convcntualcs coram sumum
pontifice Calixto diligenter auditi sunt. Pctit:a gratia d& re-
m^dio opi^orliiuo siimmus pontifcx ordinavit, ut in conventu
Assisii ciii)itularitcr patrcs conventualcs ct obscrvantcs congre-
garemur. Et summus pontifex lc^^atum in ista causa misit
qucndam abbatcm sancti Amhrosi{ dc Jlcdiolano, j-uveneyi

' Wadd. nd an. 11.');"), ii. xi.iii, in niargine: « Vid. Uerard. de Xarnin c. <iuod quidom
de ofpcio ord.: » alle<i'atur i)fc;e/. (•'ref/orii I.W, 1. i, tit. xxxi, de o//icio ordinarii, c. xiv.
'-' Codex: « inostruin ■>.

OAPITUIAM 18.. 03

quideui aetate, «ed in jure doctissimum et virtutibus et di-
scretione perfectum.^

Audita fama adventus logati patres conveutuales per plura
milliaria et dietas processerunt obviam sibi; et nobis in con-
clavi existeutibus in sancta Maria de Angelis yenit legatus et
ante fores ecclesiae de' equo descendens l)reYissimam orationem
in ecclesia fecit, iiec ita repente Aisitatores act dominationem
suam destinare valuimus, quin ipse citius recesserit, iiec nobis
verbum aut signum aliquod humanitatis ostendit, sed-.insalutato
bospite recessit. Is actus in mentibus nostris non parvam ge-
neravit admirationem ; tamen quatuor notabiles fratres ad vi-
sitandam dominationem suam transmisimus,' quibus benignis-
simum et gratissimum respousum dedit, de quo animi fratrum
valde consolati fuerunt. Dcnique competenti tempore conven-
tuales et observantes in conventu Assisii fuimus pariter con-
gregati. Et revereudissimus dominus legatus ad ostensionem
suac potestatis ct auctoritatis l)ullas domini nostri publice
coram utraque parte.legi fiecit, ex (juarum tcuore admiratiouom
et tristitiam non parvam accepimus; non Qiuyn ut paternae
litterae amorem et dilectionem sonate videbantur, sed invectiva
potius quaedam contra familiam videl)atur esse dir.ecta.- Tristati
fuiuius et dolorati (f. 12'), et quid agcre debcamus pcnitus igiu^-
rautcs. Tunc reverendus dominus legatus dixit : « Audislis v<>-
luntatcm domini nostri. Estote ergo parati, ut,<uiii \ os voc.ni
faciam, coram nobis colnpart^atis eo modo Vt rornia. iiui iiiilii
liicrit visns. »

' IUdsins <i/ii/iiiiis.

'' Cf. liUo.i-ns Nicolni \ mihuI Wakd. ati aii. 1 !.').">, .n. \i.v, \i.vi. xi.vu.

(J4 cAPiTiiJ ^r 11).

I>c in-imijtio (■(nif)ctii»ii.s hnlhfnini domini ('((/i.rfi ^Ls.si.sii facfo
jj( r rcrcrcndis.sinunn dondnum Icf/((fnm de modo rivendi .simul
jxdnini c(>nrcnt}(((Jium cf frf^trum dc f(imifi(( (14.')'")).

CAPITULI M 1!).

Reverendissiinus domiuus legatus doiuiui uostri, abbas
autedictus, uos vocavit et dixit: « Patresl loquar vobiscum
coutideuter et secure. Kecepto mandato de vestra compositione
et uecessariis praeparatis ad iter, quidaui viri uou parvi'f)ou-
deris milii dixeruut: " Yade et tautum ignem inter fratres
acceudere studeas, ut uuuquain extiuguatur. " Verba ista ti-
morem pariter mihi et dolorem dederuut cautioremque me esse
fecerunt. Uude de vestra bona coucordia et pace cogitans, se-
cundum quod est voluutas pontificis, scl. quod aliqua capitula
de commuui utriusque partis concordia faciamus, quibus in
posterum secuudum Deum et vestram professionem vivere va-
leatis, et recogitaus verba praedicta de accensione ignis ad
cappcllaui accessi, iu (jua corpus beati Fraucisci rcquiescere
( reditur, il)ique nie iu oratioue posui summo desiderio Dominum
uostrum Jesum Cliristum ejusque iidclissimum servum Fran-
«iscuin (l('[)iecaus, ut suae religioui de opportuuo remedio pro-
videre placeret iuter alia dicens : " Domine Jesu Christe ! Potest
lioc esse, ut tale ac tantum membrum catholicae fidei perire
]K'ruiittas? '" Et liaec et similia verl)a dicens magna fui devo-
tioue ac lacrim.iiMim effusioue perfusus, et tuuc iii meute mea
diviua gratia suum lumeu immisit, ut vestra facta tractaus
atquc ('om[)ositioucm uou vos siuiul couferre aut tractare
pcrmittam, (juia animi plcricjuc iudiguati suut ct couscquenter
uouuisi cum passiouibus h)(jui possuut, et ita uihil boui facere
I)osscuius; ct idco vobiscum h)queus voluutatem couveutualiuui
etecoutrn uarrarc iuteudo. Dciiiuui cuni ali(jua boua fcccriunis,

CAPITUHM 10. 65

ad clominum iiostrum redibo eique, juxta quod milii comuiisit,
utriusque partis coucordiam et discordiam,sive in quo concordant
et in quo discordant, referre volo. Nam liujus vestrae causae
milii decisionem nullatenus coinmisit, sed partes tantum aiulire,
concordare et referre. > ^

Et dominus reverendus legatus proponens nol)is aliqua
capitula secundum desiderium patrum conventualium, coepimus
de concordia habere sermonem. Et nota, quod omues nos simul
et singillatim maximam reverentiam rev. domino legato semper
ostendimus, quod nobis videbatur omni jure debitum. Cai^itula
plura fecimus, in quibus eramus concordes, et semper tantum
cum reverendo lei»ato in absentia conventualium ; ot i])si e
contra, in absentia nostra omnia capitula facta fucrunt.'
Est notandum quod reverendissiuius generalis in ista cou-
iiregatione, nescio qua ratione, Jion fuit, sed tantum (luidam
ministri atque magistri. Audita deniqne utraque j^arte [>lura ca-
pitula fecimus, in (juibus eramus concordes; et isto modo Imbita
cai)itulorum concordia dominus rev. legatus KoMiaiii rcdiil,

Ante recessum ejus de Assisio nniii^no dcsidcrio ;i sua
dominatione (|uaesivimus, ut saltem semel ad sanctam Mariam
de Auiiclis venire et nobiscum conuMlere diijnaretur. Venit ct
videus locum, otfi(rinas et liortos miratus est ; vonicns vcro ad
meusam (^t fratrum relii^iositatem, silciitiuui. puritatcui cl dili-
iientiam ct lionestatem videns^ t.iiitM luit «lcNotione (•<»iimiotus,
(juod (jii.isi coiitiiiuo iii iiiciis.i ploia\it.

Dcimmi racl.i com])osilioiic jtr.icdicla (loiiiiiius lci:atus
Koiiiaiii rcdiit ; et secuiidum c.i, (|uac postmodimi subscciita
riicnmt, iiiiilta boiia simiiiio iioiitilici dc raiiiili.-i rctnlit: iiaiii
l>rius suiiiiiiiis poiitilcx iios cxosos lialicbat ct. i|iiasi i\r ;ilii|iia

> cr. Mm{c. Ci,., I. f., |>. III, 1. .i. f. i.\i.

■J IIulMMitiir iipinl W \i»i). ;i(l nii. I l.'iri, ti. i.i cl l.ii.
" Iii (M)(lii'(' (lccst • \ idcn.s ».

liaeresi faiinlia sentirct, sns'pectos v.idebatur lial)ere; et lioc icleo,
<jiiia seiiiel coiitra «juosdain fraticcUos, qui erant in Catitlonut,
liaereticos sibi fuit facta eomniissio; suspicabatur enini,ne et nos
aliquo niodo sentiremus cum illis, quoruni i^rincipalis et caput, si
bene sum niemor, JUirha Gallns^ dicebatur. Sed per relationem
siii k\i»ati et per experientiam certain didicit hanc familiam sedi
apostolicae reverentiam debitam liabere et esse sanctae fidei fide-
lissimos defensores; quasi pater nos omnes amabat, gratias multas
fecit et quasi ensem pro nostra defensione suscepit. Yerum quia
res ista magni ponderis erat, Spiritu Sancto inspiratus sana
conscientia et absque calumnia facere volens in manibus rev.
patris fratris Jacobi de Marcbia, cjui erat vir ab ntraque parte
dilectus, mittere curavit. Unum tamen fuit, quod plerisque
non placnit, scl. quia dc rcAcrendissimo domino protectore
nullam mentionem fecit.

(f. 13') Et notandum, quod ad liunc actum maximae im-
portantiae vicarii oninium provinciarum et alii plerique fratres
vocati fuerunt, qui videntes, quod actus tendebatur in longum,
omnia in illo agenda sex fratribus cum vicario generali fr. Ba-
pthta dc lAvanto commissa fucrunt, quibus data fuit plena
potestas omnia agendi et componendi, ac si tota familia praesens
foret. Dictorum venerabilium patrum nomina sunt liaec : Frater
l*rlnis il< Anf/uilfaria, vicarius provinciae Romanae, frater ^l/-
/'onsns I/isjHtnns', canonista peritus et vicarius provinciae Terrae
Laboris, frater Jfaft/ufcns (fc Karma, frater Jo/ianncs dc Frato,
frater Bcrnardinns _i(/nil<()ins dc Foss((.

lleccdentc revercndissinio domino lcgato de Assisio et
llomani pcrgente recesserunt et fratres ct l^omam ierunt. In
sancta ^Maria dc Angelis nomine congregationis, ne per nos

' Vol est « un eierto Jiarba Jacobo, que andaba vestido de saco fingiendo

observ.ir la viJa apostolica; » cf. Mbnbndez, Jlisioria de los JJeterodoxos Kspanoles,
t. I (Matr., 1^<77), pg. 567, vel ilie « lierba^allus Ilispaiius, » contra queni scripsit
S. loannes Cap. (ef. Xicol. dk Fai.w, 1. c, pg. 114, n. 1 li.

CAPITULUM 19. 07

soluta videretur, fraj^er Aiifjustlnu.s de 3Ioiite Varoccio, fniter'
Jlattltaeus cle JS^anihf et ego aliis Roiuae pugnantibus in pace
remansinius.^

Dc coinpositione hullarinn domini Cali.rti facta per revercndum
[Kitrem f'r<(t}'em Jaeohum de Jfarehia, cui pap(( commisitr

CAPITULUM 20.

Postquani reverendissimus dominus legatus Komam rediit
et a summo pontitice audientiam ohtinuit, secundum (juod
perpendere possumus, liabita relatione de nobis summus pon-
tifex cogitavit sana conscientia et absque murmuratione istani
compositionem facere; unde breve patri fratri Jacobo de 31arcliia,
qui tunc erat in Marcbia, ut ad se veniret, continuo dcstinavit.
Yeniens pater frater Jacobus et ad summum pontiiiceiu ac-
cedens dixit illi pontifex : « Prater Jacobe ! veni liuc ; » (jui
statim accedens coram sua sanctitate genua fiexit. Cui i)(Mitifex ;
« Junge manus tuas, » et ille junxit in niodum orantis. Cui
l>ontifex: « I*orrige milii tuas nianus Junctas, » (juod illc fccit.
J*oiitiiex suis maiiil)us manus seiiis fratris Jacobi adstriuxit eo
juodo, quo faciunt praelati, quando ali((ucm IVatrcm novitium
ad profcssionem assumunt; et tencns maiiiis cjus dixit: « Fratcr
Jacobe ! ego (|uaiiiimi jid istuiii nctiiiii s]M>lio iiic i);ii);ilii ct to
papaiii iuslituo ; \ adc ct ordiuciii bc;iti l'r;iiicisci in |);icc jiouere
studcjis Jidvisaus, (|ii(>(i cgo iioio tcucri Domiiio iioslro .lcsn
Cbristo ct bcato i''r;i]icisco. scd liiicaris tii iii |)iiiicto iiiortis
ei in (lic Jiidicii r;itioiiciii rcddcrc. » Cui p;itcr rcsolntus l;icrimis
ct rccl;iiii;ins dixit : -■ Noii, bc;itissinic I*;it(*r! iion ;iniorc I)ci.

' Cr. \Vai»I). .11! aii. 1 !.'».'), 11. i.iv, ctijus n.nrrntin nli()imiitulinn dcvint.
" rt. Wai.i.. nil .,11 I I."..'. II 1 iM I \ II

()8 rAi^iTiMM 20.

<iuiji non est talis actus pro nie. > Cui poiUifex: * Nou oportet
te amplius replicare ; sic voluinus et in virtute sanctae obe-
ilientiae praecipinius. > Tunc senex lacrimans et male contentus
ad locum sancti Francisci trans Tiberim rediit et per totam
illam noctem in magna tri])ulatione positus nihil fere dormivit.

Tamen post multa ad })alatium rediit, caput inclinavit et
obedire voluit; tunc pontifex articulos per dominum legatum
Assisii agitatos tradidit. Et causam agitare debita diligentia
coepit. Haec oiunia ipse retulit milii pater. Et notaudum, quod
patri fratri Jacobo causam istam ut supra nulla de protectore
facta mentione papa commisit, quod reverendissimo domino
protectori , (jui tunc erat dominus Jhnuinicn.s dc Capramcdy
dictus cardinalis Firmanus, valde displicuit.

Coepit igitur pater articulos componere ; et primns erat,
quod omnes fratres minores sive conveatuales sive de obser-
vantia nuncupati, sive citramontani sive ultramontani reve-
rendissimo patri generali teneantur iu omnibus et per omnia
obedire. Iste articulus omnibus fuit exosus, eo quod majorem
potestatem reverendissimo domino generali quam regula dabat.
Alius articulus erat, quod fratres de observantia nuncupati in
capitulo generali conventualium convenire deberent, nec possent
per se fiicere generalem congregationem, et in eodem capitulo
generali eligere sibi tres pro vicariis generalibus, sed unus,
quem vellet generalis, praeticeretur eisdem iiivicdriu.s ric^trionim
vocaretur. Iste articulus nobis fuit exosus pluril)us rationibus,
quas gratia brevitatis omitto. Tcrfln.s Mrticulus fuit, quod vicarii
dumtaxat fratrum de observantia nuncupatorum vocem activam
dumtaxat in electione generali liaberent. Tste articulus contra
nostran» v(duntatem fuit appositus. Semel tamen quidam do-
miuus cpiscopus lioc audiens dixit : «c lu veritate, et activam
et i^assivam in electione generali deberetis liabere, > cui repli-
cavimus : * Domine ! nos nolumus istas voces liabere ; > respondit :
« In veritate, vos nou bcnefacitis; Aidetur enim, (juod lioc modo

CAriTULUM 20. 69

Spiritni Sancto resistere velitis. » In Teritate puto, quod ille
dominus erat bouus paslor et pater. Istuni articulum patres
conventuales habuerunt supra modum exosiim ; et propter istum
puto, quod nunquam istas bullas patres conventuales acceptare
voluerunt.

(f. 13^) Et sic pater frater Jacobus in ista causa procedens
multos articulos composuif, de quibus utraque pars contenta
restal)at ; nonnulli tamen ibidem erant articuli, (jui nostris
fratribus nulla ratione placebant. Rogabant patrem, ut articulos
•illos mutare aut mitigare dignaretur, et illos audire nolebat.
Tunc mihi scripserunt, ut Komam irem. Pater frater Matthaeus
de Xarnia et ego jussi Romam accessimus. Recitaverunt, quae
contigerunt, et milii drxerunt : « Cum tu sis spiritualis tilius
patris nostri fratris Jacobi, quia ipse te recepit ad ordinem,
te forsitan audiet ; nos autem am]dius audire recusat. » .Vcccssi
ad j)atrem, et ad nostram petitioncm atque informationeni
nonnulla mutavit.

In ista confectione bullaruin liiimus vahU' tribuhiti; (|uiii
causani nostram foverc nulhi ratione jMtlcraiMus. rapa, licet
esset noster pater, nobis tamen crat incognitus. (u^neralis fa-
vebat suis, id cst couventualil)us ; dico snis, (|Mia in cadem
crant voluntate concordes. Protector (luii sMmiiio [)outilicc nou
potcrat bcne couvenire, quia dc tani iiiauMo iicgotio, (|U()d sibi
SMpcr ouiMcs iiicMMibcbat, jKMiitMs ( ral (•xcliisns. Aliis cMrialibiis
MMlla crat nobis audacia rccuircMdi, (Hiia Miiic() vcrbo cum
rubore fuissemus ex])ulsi, scl. « (|iiia caiisa cst iii iiiaiiibMs i^atris
vestri fVafris .Iac()l»i, iiMllaiM liaitcti> caMsaiii (|Mcrclac. • l>ciiiMm
liartibiis ]icr plMrcs scjitiiiiaMas aiulitis j)h>iia lacta liiil iu
caiisa ((Micliisio.

70 - CAIMTrM M 21.

I>( hnHis ('(fllitini.s (-t trdusKmptihux; cmn (puaifn (lifficultatc ct
(/iKi/ifcr (.rtr(fcf(( fiicnnif pcr iiicdiinn rcrcrcndissimi Htomini
priifcctoris.

QAPlTlLr]M 21.

Eacta articulonmi conipo8ittone et utraque ^^arte ntcunfque •
contenta in nianna tril)ulatione et fere clesperatione positi
eranius. Papa- erat contentus secunduni acceptationeiu fratris
Jiico])i : patres conyentuales erant contenti taliter et (jualiter.-
Tractabatur, ut secundum niorem hullae conficerentur, et ^amen
pluribus septimanis laboravimus et nunqiiam, ut minuta saltem
conticeretur, olitinere potuimus. EratT enim in iti^iere trans-
versatus draco ^ magnus, et nos paui^erculi nulla noveramus
ratione i^erpendere. Saepius concilia facientes manibus can-'
celfatis niore mulieris^ cnjus maritus defunctus ej?t, tristes et
anxii seciebamus in cella.

Frater Jofinncs dc /*;vr/o \ quodani scro deposita ^liquan-
tuluni vecordia dixit : «l Vere e.iio sum praegnans, oportet me
partm'ire. .lani multis diebus in mente mea revolvi, qnid dicam,
nec dicere ausus fui. Si bene dixero, laudetur dementia Sal-
vatoris, a quo omne datuni o]itimum : si vei^o male, imp<matis
iiiilii poonitentiam, quam lil>enter aiiam. Mibi videtur, <]uod
<ausani nostram iii manibus reverendissimi domini protectoris
simpliciter ponanius. Spero, quod saltem pro bonore suo causaiii
nostiam lideliter expediet. » Kespondit vi<'ariiis iiroviii<iac Ho-
manae : « Vere cgo similiter pluribus diebus prae^nans vixi. »
Respondit vicarius provinciae Terrae Laboris et simileni <'on-
ceptum babuisse tcstatiis est ; demum oinnes eramus in eadem

* Codex « drago ». ^ • • *

- De illo in sua epist. q,ouso1. dicit Ir. (iAitR. Verox..!. c, fol. 10^-: « Praetereo

Johanuera illum Pratensem, quem nescias, an angelus iu carne fuit; cui tauta ingenii

acuties erat, ut ipsos penetrare videretur coelos. >>

CAPITULr.H 21. 71

voluntate atque tiiriore concordes ; quoniam reverendus doniinus
protector aliqiia sigua displicentiae nobis ostenderat, nostrani
causam in sjiis uianibus ponere tfinebamus.

Hac denique deliberatione de sero conclusa ad suam do-
minationem nuntios destinavimus nostrain deliberationem ma-
nifestantes eidem atque tempus et locum audientiae postula-ntes.
Kev. dominus protector audientiam secretam, gratam et lonaani
benignissime dedit..Pater fev. vicarius gerieralis, frater Baptista,
tanquam caput familiae rev. dominationi suae nostram volun-
tatem exposuit dicens : « Reverendissime "domino et pater I omnes-
istipatres una mecum plenani potestiitem habent a capitulo
generali in omnibus, quae familiam contingunt, faciendi, dispo-
nendi,'acceptandf, componendi etc. Jam novimus elapsis tenipc»-
ribus sinceritatem Yestrani versus lianc familiam ; hinc est, 4iuod
confisi de Ygstra circa nos ])ona voluntate, pvudcnti^i et sagaci-
tate nomine nostro et totius familitie non solum causam nostraiii.
quam cmn patribus convcntualibus babemus, sed ((uidtiuid
tiimiliam contingit, totum veponimus iii iiiaiiilnis rcvcrcndis-
simae dominationis Vestrae; certi enim siimis, qiuid iinn ui<i
secundum Deiim et sanctam Justiti:nii (•uiicta dispones. »

In vcritatc difiicile csset narrarc (|uauluiii ista iiostra dv-
liberatio sibi cara liicrit. Coepit rcspondcrc, ct (|uasi la< riuiac
prae gaudio dc oculis (^jns crui»cruut. ct dixit : ^ Aliqiiaii-
tuluiii tardc vciiistis, tauicii rcgratior \(»liis; > ct iu suis scr-
uionilMis ultra (iiiatiior viccs lioc vcrlMiiii rcplicax it : <v HcirVatior
vobis. » IIoC autem put<» riiissc. (|uia. ciiiii cssct \ ir iiiauuac
reputati(Hiis iil>i((iic, tauicii iii ista causa i>a|>a ilc ip^o uiillaiii
mentioncm lccissc li((iict, iiiidc rcpiitabat sil»i (tro (•(•iirii>i(Hic
maxima ; scd <(uia isto ukxIo [>cr iiiaiiii> >ua> l>ulla^ traii^irc
oportcbat. ad lioiiorcm siiiiiii ccssissc piitaxil. (^)iiaiitac rcputa
ti(niis vir istc lorct, iurra dicctur.' Dciiiiiiii di\it: ■■ O^lciiditc

' Cnp. 27.

72 CAIMTlLr.M 21.

inilii articulos, et facieiuus niinutani (f. 14'"); quani cuni fecero,
v(»l)is o.stendani, et si (juid aptanduni fuerit, addeiuluni vel
niinuendunj, secunduni ({uod nielius esse videViitur factuni,
putate. > Kt cuni in nostra praesentia articulos legere coepisset,
legit prinuini, (jui dicel)at, (juod in oninibus et per oninia
omnes fratres obedire tenentur ; ait admirans: « In omnibus
et })cr oninia : non bene sonant ista verba, sed dicamus:
teneantur obedire, sicut in re^Tila continetur. » Et ne sermoneni
iiostruui tendanius in longuni , fecit minutam ; vidimus, et
placuit. Deinde fecit ingrossari ^ ; et iu bulla fuit clausula,
(juod transumptuui subscriptum manu notarii reverendissimi
doniini protectoris eandeni quam buUa auctoritatem haberet
ubique. Hoc auteni suani doniinationem pro suo lionore et nostra
utilitate fecisse evidentissima ratione probatur.

Et isto niodo bullae Calixtinae circa patres conventuales et
faiiiiliaiii confectae fuerunt*; demuni transumpta transcripsimus
ita, (|U()(1 iinaquaeque provincia nostrae familiae suum tran-
sumptuni accepit. Et ygx. dominus protector de salario sui
notarii transuuipta subscribentis nuUa nos voluit solutione
gravari : sed ex tunc iu posterum noster fuit totus.

/h hiil/i.s criiciti/ac jhi' .siiiiiniiini jfo/i/ifircni ('(di.v/inn confcc/is,
(/iKic na.s/rac fdnii/iac non parr^ini con(ju((s.s((fionem dc-
(lcrini/ (I I.Ti, I i:)S).

CAPITULUM 22.

Pracfatus sunimus poutifex dominus Calixtus bullas cru-
ciatac confccit, in (juibus clausulam posuit, quod etiani (jui-

' Ingrossare est « luculeutius scribere, qiiod de lorensibus instrumentis dici solet »
(Dr Caxgk).

-' Bulla liaec « Ulius,cujus m/>«ce»)de2febr. 1456japud Wadd. adan. 1 I56,n.c.\xi.\.

CAiTrrLUM 2*2.

ciiuique religiosi ad istaui expeditionem etiam al)sque licentia
suorum praelatorum accedere possent et plenariam indulf^entiam
ut ceteri penitus obtinerent.^ Tali conclusione audita plerique
fratres simul cohferentes diximus: « Yere major et periculosior
est ista tentatio, quam conventualium persecutio, quae jam
quasi sopita videtur; vere diabolus habet mille nocendi modos,
et continuo tentat, ut saltem taedio vincat. Ista potestate con-
cessa plurimi levissimi fratres movebuutur et scandahi innumera
facient, et praelati remedium aliquod adhibere non poterunt. »
Et ita contigit; et ut verum fuerit, de multis aliciua succincte
narrabo.

In civitate Xeapoli de diversis partiluis plurimi levissimi
fratres congregati fuerunt et plurima scandala taciebant quae-
rendo eleemosynas, discurrendo per civitatem, curias et j^ortus,
et saeculares suis moribus scandalizantes; et praehiti uiliil eis
nedum facere, sed nec dicere poterant, (piia in pcctore cruccm
portabant et se summi pontilicis auctoritate tuel>autur. Tauicu
dominusprovidit, quia illa cruciata evanuit,et sic ad obedientiam
praelatorum eos redire convenit. Idcni .Vucouae coutiuit, et in
omnibus civitatibus, ({uae portus lialxiit, illa fautasticn iiiulti-
tudo convenit.

Item accidit casus, quod sCmel Ixouiam pro uecessitatibus
nostrae pro^inciae vicarius assisteus acccssi tciiijiorc vicariatus
generalis fratris Hajitistac de Levauto. Illc tuuc quciulnin laicuiii
n(>strae familiac^ iu loco (lcteutiouis teuebat iuclusuin, (|iii tribus
auuis crucciii gcreiis ct u;iiila cxistciis <|uaii(laui u.ilcaiii uubcr-
ii:i\('rat; dc (|iio pliiriiiiMs iiitoriii:it ioiics li:iliiicr:it. (| iiod iiiiilt:i
gesserit iiou ii'crcii(l:i ; ct iit illiiiii c\:iiiiiii:irciii. |»lcii:iiii ;iiicto-
ritatem at(|ue ])olestatcm ((Miccssil. .\cccssi i't c\;iuiiu:ni ct
boiiam silii i»ratiam impetravi; et licet sine defectu non

' P(^rmuitn.s litterns ini.sit Calixtu.s III pro praopnrnnrln tio\ u oxpcditionc orucintn;
|)luro.s vido.sis apud \Nai)I>. nd nn. 1 1.'>7 ct t l.')S. ot npud I-'kumkni)/.in, I. c. pjf. 2."tt).sqcj.,
(|uil)us tVntrc-- lniiiilin(> (-umi aiiipli.ssiniis tnoullntil>u> nuntii i-rucintno instituuntur.

7 1 <Ai'iTrLr.M 22.

esset, noii tanicn tani male se gesserat, ut liierat mforniatus/
Denique aliquali discreta pocnitentia iniposita, -ut eum libe--
jarcni, connnisit. Libcravi; et niilii sinuularem concepit amoreni.
l*aucis die))us elapsis in dicto conventu Araco'cll cxistens l)ene
sc praeparavit; venit pestis et percussit eum, et sic vitara istam
relinqutMis migravit ad Dominum.

Quidam alius levissimus frater, qucm op'time noveram, non
tantuni levis, sed fantasticus,*existens clericus cum quodam alio
semifatuo, (lueni noveram, societatem contraxit, ut transeuntes
niare-Turcum penitus debellarent. Divisi fuerunt al) invicem;
fantasticus venit ad me ferens breviarium sogii et volens sine
socio Ncapolim «adire ; vix breviarium de nianu cjus eripere
potui. Denium solrts Xeapolim iturus viam carperc coepit, sed
bene sibi contigit; nam ad prinium locum provinciae Terrae
Laboris applicans solus a fnUribus unam bonam disciplinam
accepit et expulsus fait.

Et isto niodo in pluribus partibus plures inconvenientiae
<n'tae fuerunt. Demum vidcntes fratres pcricula, quae jjer istam
cruciatam contingebant, ad sunimum pontiiiccm accesserunt
et quae contigcrant scandabi narraverunt. vSummus vero pontifwc
de renutlio opportuno providit.' l'uit insuper periculosa ante-
(licta cruciata, ([uia plurimi ex nostris praedicatoribus , qui
niagnam in populis acceptationcm babebant, ex commissione
pontificis praedicarunt et bona plurima (f. IJ:') exegerunt.
Dcniuni quia cruciata fuit permittente Deo in fumum con-
versa', fratres suae famae denigrationem consecuti sunt.

Inguper, (luando siimmus pontifex PiuH mare transire
disp<)suit, niagna ultramontanorum Anconam multitudo coli-

' Ita iu eodice; rectius « inlamatus ». -

- Ct'. litteras pontificis vicarin gpnerali die 6 junii 1 loS datas, quibus ipsi et .vi-
cariis provinoiaruni conceditur facultas cbercendi nuntios cruciatae, apud Wadd. ad
an. 1 I5S, n. ii i« J'io jwstra spe rt fiducia »).

' Discordiis et inditterentia principuni christianorum.

cAPiTrLOi 22. ^ 75

veiiit; et iioii reperientes rem dispositani, secuiidimi qnod
iiierat praedicata, miiltas injiirias fratribiis intiileriint et com-
minabantur, secuiidiim. qiiod ego ipse, dum Dalmatiam prima
vice transire deberem, extra Anconam expertiis tiii. Et vidi
societates iiltramontanorum Anconam convenisse, et niilla prae-
paratio facta fuerat, et tempus praedicatum advenerat. Audivi,
qiiod miilti desiderio honoris fidei tVacti, nt venire possent,
lilios in pigniis tradiderant. Vnde divina sapientia bene pro-
.vidit; nam siimmiis pontifex Piiis Anconam venit ibique obiit.'
Pro certo, si non obiisset, -maxima confusio in ecclesia Dei
parata erat; sed qiiia venit et obiit, multorum mentes qiiietatae
fueriint. Audivi tamen, qiiodmulti ex illis criiciatls ad proprui
redeuntes ut puto necessitate famis cinistricti njulta scandala por-
petraruntdepraedandoct debellando nonnullas patriassimul uniti.

T)f' commisaionc ..summi •poutijici.s ('((li.vfi t'(i<f(( pafri bcato fi-afi-i
Jodnni (lc ('((pi.styano dc rc(li(ctioiic Jioamoriiiu (kJ fi(f(iii. (f
j>roriiici(( Ai(sfri((c iiic/io((i(( cf (firi\'((.

CAPITI LUM 23.

Calixtus summus pontitex antedictus noscens regnum
Boemiae essi^ liaereticum lioc cst in ])luribus articuJis coutra
fulem errare, ct i)rae<'ipue, «luod occlcsia nou potcst liabcrc
l>roi)rium, rcli(|uuni (juod sit dc ncccssitatc salutis, (piod (|ui-
libct lidclis iu iitrii(|iic si>ccie coMMmmiccl. bcatuiu pMlrciu
tVatrcni .l(>auu(Mu (\i' ( 'ajiist raiK» ad illiui iiiittcrc (lispnsuit.
tribiicus potestatem ct auctoritatcui ucccssaiiaui. Acccssit patcr
ct rcguuui iiilrarc cocpit cl uiulta Ixuia lac( rc. (^^ikkI ciiui aii-

' Obiit did 11 (11^;:. H^l
S. .jnnnncs Cnjii.stmnns anno 11.")! n Nioolno V in (uTinaninin ost ini.ssiis; di«'
6 der. 1 ln.T Calixtus III 'npprobavit nii>siononi cl tnoultntts sanoto n Nii-olao \' dntBs
(« Fraf/niiit/s fucir /(iiKlnliiiis fdiiuif •«, W aim'. n<i an. 1 !.'>.">, n. wc.

76 ( APiTiu M 2:5.

tlisset liaeresiarclia, (jui Uocchacrudiux^ vocabatur, populuui
iii()nel)at, ne crederet illi, quia ipse erat tle praedicatoribus
Anticliristi. Quaesivit accedere J*raf/((in, (juae est principalis
civitas regni, et nunf|uani fuit peruiissus. Offerebat se soluui
uouiine ecclesiae conlundere omues doctores eoruui diceus :
« Detur locus counuuuis et tutus, ubi libere disputare possimus,
et oftero nie ad iirueui, si vos omnes non osteudo confusos. >-
Xunquam tamen acceptare volueruut ; et sic pater iuter parum
et uihiP tacere potuit. Et ue quis putet, lioc patrem ex teme-
ritate praesuuiere, uoveriut uuiversi, quod ipse erat siuii^ularis
cauonista. Ketulit mibi, quod tempore Martini (juiuti multi
ultramoutaui Koniam veniebaut ; et ij^si consuerunt nou excel-
lentes viros Ttalicos reputare. Dixit summus poutifex patri :
« Uuam praedicationeui siugularem facere studeas. » Dixitmilii:
« Studui, et.quiugentas catbolicas couclusiones iu uua praedi-*
catioue praedicavi. »*

Deuique pater fultus auctoritate sumuii poutificis loca iu
partibus illis aedificare coepit; et in regno Boemiae, Polouiae
et iu Austria uonuulla loca aedificavit, et de bis omuibus dictis
locis Boemiae, Austriae et Polouiae uuam proviuciam aggre-
gavit, quam provinciam Au.striac censuit appellari.' YA in brevi
temporis sj)atio plura loca aedificata fueruut, et cnm magno
fervore vivere coeperuut, quibus veueral)ilem patrem fratrem
(iahriclcm dc Vcrona, socium suum, praefecit. Is omuibus carus

' Joanues Rokyzana.

' Multa documenta de actis inter S. Joauuem et Kokyzauam aftert Amandis
Her.mann, Capisfranus triumphans seu historia fundamentalis de S. Joanne Capistrano
(Coloniae, 1700), in sectioue xvii et wiii.

' Codex « nichi ».

* De illo sermone plurcs S. Joannis Cap. biographi lo(|Uuutur; NuoLAr.s de ^"'ara
ex. gr., aliqualitcr diflerens, 1. c, pg. Hri, n. 16: « Erat euim ita ei recens memoria
et tenax apprehensio scripturarum, quas legerat, ut repertus sit tempore Martiui quinti
Romae in campo floreo evangelizans quadrivgentas conclusiones semel in una coneione
praedicasse. »

'■ Ct. Greideker, (iermania Franriscana, t. i, pg. "270 sqq.

CAPITUTXM 23. 77

erat et doiiiinis teuiporalibus * uiirabiliter acceptus, cui post
obitum beati patris fratris Joannis causa Boemorum commissa
fuit, cujus occasione multos lal)ores, sudores et pericula pertulit.
Denique in commissis bene se gessit, quod primo ad dignitatem
archiepiscopatus, postea ad cardinalatus dignitatem assumptus
est.^ Is etiam provinciam optime gul)ernavit et secundum volun-
tatem patris facere cuucta curavit. Socius ei et adjutor carus
in regimine illius provinciae fuit venerabilis pater frater (In-isfo-
forus de Momn, qui alias dc Mcdiolano dicitur.-

Yerum quia illa proviucia habet loca multum distantia,
alterum ab altero male poterat gubernari; liinc evenit, quod
in plures dividere fuit opus; et ideo in tres provincias partita
fuit: uua proviucia Bocmiac, alia ^lu.striac, tertia Poloniac
ncmien accepit; et haec omnia de voluutate pariter et asseusu
summi poutificis gesta fuerunt.'* Pater beatus frater Joaunes
autedictus dictam proviuciam auctoritate et voluutate sunimi
p<mtiticis vicario geuerali citramoutauo sive italico fratrum de
observautia uuncupatorum uon sine ratione subjecit.*

De mirabili acceptatione patris iu i>artibus illis, et cum
quauta revereutia et caritate ab omuibus magnis et parvis et
commotione mirabili po])ulorum et dcvotione ad ipsum et socios
cjus,' et de fervore in aedilicatiouc locorum ct pro^ isionc vitac
tVatrum, et quam uuigua fratrum multitudo iii I)rc\ i lciiiitorc
creverit, et de operationc (f. 1.")'') virtutiim ct niiiaculorniii ol.
merita patris iii partilms illis Alaniaiiniac, uou cst iio>trac

' Noininatus csl opisco|»us Ayrivnais ilio lM apr. 117.") EruKi., 1. c, t. ii. p>r. '.'.■!i
et proinotus nd purpur.*\tn, uti jain dictuin, 1 177, (Uc 10 doc.

» Hst frater Cluistopiiorus de Varisio, qui vilnin saucti Joannis Cnp. consorip>it.
' Cf. litteras Pauli II do Ki junii ll(i7 « Ad orilinem irstruni ») npud GuKntKUEK,

1. c-., Vi^. -'7H.

' « .Mandanlcs, ut ^(Micr.ili vicario cisniontano pro tcnipor^» cxisteuti cflicncit «r ct
liuiniliter pareaut, » Nicolaus \ in suis littcris (« Ditm pnwclara tlilectjrum filiornm «i
(lc i; niartii 1 r>'2, n|>ud ( Jkkiokuku, 1. c, pjf. 271.

' .Aiitlciiiiuin vidctur « sit cxccplus ».

7S cAiMTi i.r.M 2:5.

intcritionis liic aliqiio inodo tractarcj certus sum, quod ii, qui-
vitam patris scripserunt, liacc omnia politiori stilo et ordine
couAenienti nienioriae ccmimendarunt. Hoc tantum verbum liic
addere volo, quod familia antedictarum provinciarum ob inerita
et orationes patris usque nunc bene se gessit. Pro certo milii
visum est hoc esse mirum, quod tanta familia in tani ])revi
spatio temporis aggregata in bona vixerit observantia ; et recolo,
qiiod quando inirabiles commotiones populorum et plurium
juvenum conversionem audiebam, saepius in mente dubitavi,
quod, talis conversio tam breviter facta vix bonum iinem po-
tuisset habere, quia sicut repente elevata, sic repente videretur
esse casura, quasi l)onum fundamentum habere non valens.
Tamen ol) merita patris divina sapientia beue disposuit.

I>c (lehcllatlone Tnrei
cf ricfo)'i(( chrisfiauorum o^iiciofonon cf of>ifii piifris (^/-/.Wj.

OAPITULUM 24.

.Audiens pater frater Joannes, quod Turcus magnam prae-
])arationem contra cliristianos faciebat, nt terram quandam,
quae est in litore Danul)ii, occuparet,^ (luae est magnum obsta-
culum Turco et magnum auxilium christianorum et praecipue
regui Ungariae, tanquam leo currens ad praedam contra Turcum
se opponere voluit. Et quia multitudinem cruciatorum congre-
gaverat et continuo congregabat, relicta Ahimannia ad Ungariam
perrexit seseque reverendissimo domino legato domini nostri,
cardinali s^atcti Anf/cii praesentavit.' Pama vero patris apud
popuh)s ilh)s ita creverat, <|uod de revercndissimo domino lcgato
sedis apostolicac videbantur obliti et sohim Capistranum in orc

^ Ci\itas Belgradi.

- Cardiualis Jocmne.s Carrajal.

CAPITULUM 24. 79

gestal)aiit. Pater vero, secundum qm)d milii sui socii retuleruut,
omnem reverentiam, quam poterat, 1 aciebat ipse et, in quantum
poterat, ab aliis exliiberi faciebat ; tamen quia devotio popu-
lorum erat ad ipsum, vix quod suum erat, secundum suum
desiderium perficere poterat. Ipse semper ecclesiasticis praelatis
etiam minimis maximam reverentiam exhibere consueverat. In
tanta multitudine ignotae linguae, quod debitam reverentiam
reverendissimo domino legato faceret exhiberi, nulla vidctur
ratione possibilc ; agebat tamen, quod poterat.

Tandem Turcus cum maximo exercitu venit.^ Pater vero
secundum possibilitatem suam niliil agendum ol)misit diu no-
ctuque vigilans, litteris et nuntiis soUicitans defensioncm fidci.
Denique Turcus, ut castrum obtineret, pcr aquasDauubii multa
vela direxit omni qua noverat et poterat virtute munita. Cliri-
stiani vero lioc videntes, ut vela Turcorum iu mcdio clnistia-
norum clauderentur, ordinem dederunt ; et ita de facto contigit,
<juod omnes naves Turcorum iu medio navium cliristiauonnn
conclusae fucrunt. Turci vcro videntes, (juod evadcrc noii va-
lebant, omnes naves demerserunt in aquas seseque sahavcruut
iu tcrra ; omnes Turcorum naves exceptis ciuatuoi', uc cssent
contra sc in auxilium cliristiauorum, sutfocavcruut in a(|uas.

Ordinaverat ctiam per terram cxcrcitum maguum : taudcm
etiam ])erditis navibus tcrram occu])are ])utavit ; ordinavit ma-
cliinas ad dcstructionem uinroruui: pr;i('i>;ir;i\il cxcrcituni, iit
dcstructis muris terram (^ipcrct, iKniiiiics (Mcidcrct ct (MpiJN :ir(i
et veuderet et castri domiiiiis ('fVcctiis iii;igii;iiii ((Uitr;! (liristi^Mios
su])erbiam ostcnderet. Suis iiuicliinis cjistri iiiiuos iii iii;i;^ii;i
(|uantitate dcstruxit ; intrant castruiii Tmci, ct iii;ii:ii;i pr;icsiiiii-
]»lionc inagiuujue violciili;i cl ;iiiim(»sil;ilc sc (loiniiios cssc piit;iiil :

' Dc ini};-!!.-» ct victorin christiniioi iim mi Moltrrnduin inultu«> ('xstnnl rclntlonps,
qiinc non ul)i(|U<' cfjnvcuiunl, dc ijuibns dilVcrcntii^ plurcs scrips«»runt ; cf. Pastou.
1. c, \i<^. ()'.M .s(|i|.; rclutio, i|unf liic inscriciir, iii si>rioriiin S. .Ii nunis Cup. nnrra-
tiono luudutur.

80 (AnTiMM 24.

. 1

occuj^atur terra, et sola arx pro cliristianiH tenetur. Stat pater
in arce cuni sociis et orationibus et consiliis Juxta posse con-
tortat; et cruciatis adnionitioneni dederat, ut, quando ipse vocaret
voce magna « Jesu », onmes responderent « Jesu », ut in noniine
Jesu onine .i>enu tiectatur.

Contra niuros arcis niacliinae ponuntur, traliuntur nia-
cliinae, et arcis muri in nianna quantitate sternuntur; et Turci
(luingenti vel circa arcem ingrediuntur, et jam Turci quasi
domini sunt. Bonus Dominus, ut ostenderet, quod propter
nierita servi sui victoriam faceret, lociini, in quo morabatur,
niiro modo defensare voluit. Erant namque in arce arundines
pice perunctae sive impeculatae, (|uas (f. 15") christiani acci-
pientes accendunt et non parva, sed maxima animositate super
Turcos jacere incipiunt. Clamat pater « Jesu », et omnis cliri-
stianorum exercitus respondet « Jesu *. Et tantus rumor tan-
tusque terror super Turcos oritur et super christianos fervor,
(juod jacendo impeculatas arundines et vociferando < Jesu »
Turci vilescere coeperunt et fugere. IMaxima tamen ipsorum
multitudo in fossatis castri per arundines infocatas exusta et in
castro per cliristianos interfecta remansit. Etsoli quinque [milia]*
cruciati, prout retulerunt socii patris, qui praesentes fuerunt,
omnem Turcorum exercitum converterunt in fugam. Tunc
cliristiani resumptis viribus persecuti eos per longum spatium
terrarum ; pater vero una cum exercitu cliristianorum Turcos
fugabat, et cum in medio sagittarum quasi continuo staret,
a nulla tamcn extitit iaesus, (juod cliristiani miraculum esse
])utarunt. Audivi, (^uod cliristiani cruciati erant sexaginta milia.
Et Turci rcli(iuerunt omnes macliinas, et multa niilia ipsorum
interfecta luerunt. Et audivi, quod Turci retulerunt, quod,
(juando cliristiani coeperunt clamarc « Jesu », perdiderunt

' Deest in codice « milia »; cl. epistnlam Ir. Nicolai de Fora (apud Wadd. ad
an. lir»6, n. xi.vhd: « neque in bello totus christianus exereitus fuit, sed juxta (|uintiuo
millia. »

rAlMTULU.AI 24. 81

aiiimiim, perdiderunt vires corpori.s ; fugiebant quasi nemine
persequente, et lanceae et alia arma, quasi essent membris
destituti sive infirmi, de manibus cadebant. Et postcjuam per
aliqua terrarum spatia Turcos persecuti sunt, relictis Turcis
revertuntur ad castrum Domino nostro Jesu Oliristo, in cujus
nomine victores extiterant, et beatae ]\rariae ]\I;igdalenae, in
cujns festivitate gestum est bellum liabitaque Aictoria, [gratias
agentes];^ credendum est enim, quod illa, quae tantum suum
Dominum Jesum dilexerat, pro christianoruni victoria ipsum
ferventer fuerat exorata.

Et quia pauperculus pater intoleralulcs labores tulcrat pi«>
defensione christianae fidei, non multo post habitani victoriam
in terra Yylac intirmatus et mortuns cst, Et statim divina
providentia scrvum suum innumcris miraculis homu-are cocpit
et ns(iue liodie mirabilitcr honorarc non ccssat. Socii tamcn
ejus, (juos ego sibi de nostra ])rovincia miseram ad partcs istas,-

i Deest iii codice « gratias agentes », et bis lej;itur « Mariae ». Victoria est hahit.i
die 22 julii 1 l.ie.

- Litteras obedieiitiales a B. Bernardino Iratri Joanni de Tagliacotio et Iratri
Amhrosio de. Aquila datas iiabet fr. Ilur.o dk Pk.sco ■Costan/o, Memoriv dci heati
Tommaso da Cascina, Apofloiiio da Aquila, Amhrof/io da Pizzoli, Antonio da Sufmona
(Venezia, lH77i, pj;-. '.»7: « In Christo sibi dilectissiinis fratribus .Joanni de Taliacotio
saeerdoti et Ainbrosio de Aquila laico ordinis niinornm frater Uernardinus Aquilanus,
ejusdem ordinis vicarius provinciac S. Herimrdini. salutem ct pacem in Dominosem-
j)itornam. ("um H. I'. (r. .loannes de Cnpistrano, corona tratrnm nostroruin, de par-
lihns ultraniontanis i^ro Ncstraruin virtutum praern<;;\tiva petierit, ut intuitu caritatis
ad cjus pncscntiani vos transmittere dij:;narer; hinc est, quod cum tnnto patri nihil ne-
l^andum essc put(Mii, de vestrarnin virtutuiii siii<:;ularit;>ti' inoruiiU|ue honesi.-ite \ itaecinc
cxcmplaritatc confisus, pracscntium t<Miorc praccipio ;i(l nicritum olKvlientiac snluinri>,
<iuatenus-ad praclatum p;itiein. uhicumque lucrit, in r.ohcmia vel extra, aoccdoro de-
hcatis. Kt, si Deo i)criiiittent(' sivc volente contij^eril, (|no(l altcruler vel inlirmarcHir
nimis j^ravitor vel morcrciur, possit superstes cum socio occurronte vol assi^nato m\
ejusdcm patris praesintiam proHcisci, et ejusdom volnntntein implere tenenmini do
mora \cl rece.ssu. Kratrihus voro oinnibns pVnolatis ac ^iibdilis prnoscntos litl(>r!«s in-
spocturis, pcr <|Uorum loea vos transire \-cl mornin tur(>rc conli;,'eriC, cnrius in Doinino
rccomniendo. Nnlete iii Christo ot ornte pro mo. Dntuin in coiivento S. 1'rnncisci A«|uiln(>
<lii' 12 nn;;iisti 1 l.'>l. » I.. c. hahctnr 1 I."i2, (|Uod lalsum css(> pat(>l ttim ex oo, (juod M. Hor

82 (AriTiiJM 2i.

iiiult;i iiiiracula scrii)ta retulerunt, <|uao per viros a dumino
illius torrac con.stitutos ad lioc exaniinata et scripta fuerunt.'
l)e vita tanien et niorte et niiraculis patris nie aliter non in-
troniitto, (|uia i^atres praedicti, frater Cliristoforus et.frater
Mcolaus, longo sernione scripserunt:

/>r iutpitulo f/nrerfdi Jlediolfdd, in t/iKt jHdrcs conrcntiKdc.s hulht.s
Cfdi.rfi ((cccptare fiolncrnnf, cf dc (diiM (j)ii1n(j<d(ini ittidcni
confinf/cntibn.s (liolj.

OAPITl LUM 25.

Tenipore illustrissinii ducis Mediolani Francisci Sforza so-

lciiinissiniuni irenerale .capituluni Mediolani extitit-celebratuni,'

iii (juo totus ordo conventualium et observantiuni ultraiuonta-

noruni et citrauir)ntanoruu> convenit.^Reverendissinius generalis

-niagister Jacohu-s dc Jfif^^anica, ut totus ordo siniul in conventu

cohveniret, fratribus nostris, ut nullani in loconostro .soncti Anf/cti

faceret provisioneni de cibo et potu, per obedientiani pvaecepit :

' et sic nulla ibi fuit facta pro^isio.' Oives non paruui de lioc

adniirantes indignati fuerunt, et fama ditfusa ne.iiotii per cives

fere tota civitas connnota fuit, et statim nitiltiplices victualium

(iirrus ad locum venire coeperunt, ita ut omnes forenses mi-

rabiliter st'upefacti fuerint; omnes tamen ad conventum .vrn<.c^/

Fronci.sci ad refectionem ibamus. •

AVuit tempus, (pio ad actus capitubires accedendum erat;
et tunc sicut supra tetigi de factia patnim conventualiuln, non
l)arva nobis ortii suspicio fuit,*ne quid InconvenientiaQ contra

nardinus 1 \'^2 non luit vicarius provinciae, tum ex epistola ir. Joannis de Tagliacotio
ad*S. Jacobum Piccnum de m^brte S. Joannis Cap. seripta, *qua dicit: « Beafissimus
pater f.r Cracoviit litteris petiit, ut ego rum fratre Ambrosio Aquilano ad eum veni-
remus » (^W.vni). ad an. 115(), n. L.w.xi , sanctus Joannes auteui venit Crncoviain
die 28 auguijti \th\\ (cl. Wadd. ad au. 1 TiS, n. m.

^ Cf. Acta SS.. 1. c, commentarius praeviu.s S xxvii. et .xxviii.

CAPiTULUM 25. "^ 8:3

nos contigerct. Accessinius acl illustrissimum ducem, qui taudem
meutes nostra^ bona sermocinatione placayit; et tuuc in pace
quievimus. Rev. pater frater Baptista dc Lcvaiito, tunc vicarius
generalis, videns quod patres conveutuales secundum tenorem
buUarum Oalixti nostros vicarios ad actus capitulares admittere
nolebant, praevidit sibi judicem, notariam et testes, ut si opus
foret, sicut contigit, t ontingentem actum in publicam formam
redigeret. Tangitur campanella,' ut moris est, ad capitulum. Pater
^omparet cum vicariis familiae; generalis fugit et ipsos ac-
oeptare dissimulat. Pater frater Baptista sequiturcum; tandem
ad ostiuni loci capituli ut intrarent acceduiit. Generalis videns,

-quod amplius dissimulare non poterat, apertam licentiam dcdit
dicens: « Ite, pro factis vestris nolumus quod intretis. » Tiinc
f)atei' frater Baptista dixit : « Sitis vos judex et notarie et
tc\i.tes rogati, qualiter reverendissimus generalis nostros vicarios
ad actus capitulares secundum voluntatem summi pontiticis non
vult acceptare. » (f.K)') Et isto modo delusi recessimus.

In isto capitulo plura mcmoria digiia coutigcruut. Iiitcr
nlia coutigit, <ju<)d <iui(lam frater nomiuc \i<:irii <'t proviuciae
rugariae fratril)us totiiis <ai)ituli capitularitcr congregatis
connn generali genua tlexit ct irre<iuisitis fratribus nostrac
familiae altissima v^xcdixit: « Keverendissimc patcrl cgo pro
paitc patris vicarii ct totius proviucia^' uostrac dico V(d)is et
cxpouo, <|ualit<'r uos sub obedieutia vicarii gcucralis fauiiliac
italica(^ noluuius esse, scd secuu<luui rcgiilam sub ol)c<licutia

. rev(M'(*iulissiiiia<' pat<'rnilatis vcstra(^ et sncc(\ssorum vcstrorum
iiilcii(liiiiiis essc. » 'riiiic IValcr I>aplisl;i iiiijiclr;il;i licciiti;i ;i ii<»-
ii<i;ili <li.\il illi: « (^)iialcs sitis, uior<'S \<'stii ost<'iidniil : iniu<|ii;iiM
laiiiilia ilali<'a vos <|u;i<'si\ il. \'os ^ciiislis ;i(l iios, cl luts c\ c;nit:itc
vos fratcrua rc<< piiinis. I><'u<' la<'itis, (|iio(l |»ro rcc<'ptis bcucficiis
gr;iti;is rc<l(lilis c(Uii|)<'t<'ut<'s. >» l']l cinii u('ucr;ilis <'\ tuiic illos

Codox « cnmpnlla «.

84 ' CAPITULUM 25.

acceptare vellet, pater frater Baptista dixit: « Kevereiulissinie
pater! Yos non potestis lios viros acceptare, qaia per bullas
summi pontificis nostrae sunt familiae incorporati. * Et sic illos
usqne ad tempus suspensos rcliquit et nofi acceptavit.' Postea
constitutio facta fuit, qaod fratres de observantia nuncupati,
qui nostro vicario generali non subsunt, recipiantur in locis
nostris ut conventuales. Et ex tunc constitutio servata est ; et
in veritate melius faisse pro nobis evidcnti ratione probatur,
quia nobis major pax subsecuta cst.

Item induli»entia plcnaria impetrata fuit per unam diem
naturalem, secunduni quod cst dc consuetudine ecclesiae; et ad
civitatem Mcdiolani magna multitudo liominnm ista ratione
concurrit. Et quia in descensu liminis ecclesiae unus later
deliciebat, multi ceciderunt in terram, et decem et septem per
conculcationem pedum multitudinis interfecti fuerunt. Insuper
fama erat, quod magnam eleemosynam conventus acquisivit, scl.
decem milium ducatornni ; erat eniui lurba tam magna, (juod,
qui non vidisset, vix credere potuisset.'

Item fuit acceptatum otficium novum sancti Bernardini,
quod incipit: « Bcriiaydinia^ rir cafholicu.s- ct pracco cranffc-
licu.s, »'■' quod (i[uidam frater de ^ldrcr.sa provinciae Terrae La-
boris confecerat; nibilominus per subsequentem generalem cum

1 Apud Wadd. ad an. 11")^, n. m, litterae Calixti III i« I,'('(//mini universalis ee-
clesiae ») de 24 inaji 1468, quibus vicaria Huugariae subjicitur ministro generali.
Ct. FiiiDiucii, llistoria provincioe Jlungariae (Cassoviae, 175;»), pg'. 12, n. 23.

- Chronica Bossiana Donati BoHdii f/estorum dictorumque memorabilium (Medio-
lani, 1402), ad an. 1457: « Anno Doniini 1457 die quarto et quinto junii: Jubileus
plenarius Mediolaui in sancto Francisco celebratus est : in quo tantus luit advenaruni
eoncursus: ut vix urbs multitudinem caperet: terunt fuisse milia iiomiuum centnm
de exteris dumtaxat. Collisi sunt inter mares feminasque ab imprimente multitudine
in ipso vestibulo templi numero quindecim; » ^\add. ad au. 1157, n. i>ii, addit: « Sc-
pteimlecim enumerat Marianus, asseritque tot tantasque luisse fidelium oblationes, ut
aureorum deeem miilia transcenderint. »

' Cf. Bmmk et DiiKVE.s, Analccta Ilijmnica, t. wv ■ Lipsiae, 1897), pg". 156.

CAPiTrLu:\E 25. 85

aliquibiiH niiiiistris et Ticario generali iu^ancta Maria de Angelis
revocatuni -fuit.

Iteni fuit deterniinatuni per totuni generale capituluni et
conclusuni, quod provincia istd, quae prius provincia Pennensis
vocabatur, ol) reverentiam sancti Bernardini, qui requiescit in
illa, deinceps .sancti Bfyndrdini provincia vocaretur.

Iteni una dierum illustrissinms dominus dux Franciscus
cum illustrissima ducissa domina Bhmca ad ostensionem pe-
culiaris amoris et devotionis solis fratri])us observantibus in
loco nostro sancti Angeli conviviun> fecerunt; et mensis pa-
ratis in stratis hortorum ipsi cum fratribus comedere voluerunt,
illustrissima doniina ducissa in angulo horti cum pluril)us do-
minabus lionestissime sequestrata. Ex speciali tamen gratia
impetravit, ut positis ad niensam fratribus ipsa pro sua conso-
latione cuni pjiucis honestissimis matronis fratres omnes videndo
transiret ; transit domina, et fratres capitibus inclinatis in
modum eoruiii, (|iiil»us tluit sanguis de naribus, stabant rubore
confusi.

In eodeni loco capituli, ut in civitate Vcncfiionnn se^iuens
gcncrale cai^ituluni tieret, certa liiit dclibcratioiic conclusum.

Tandem soluto capitulo paucis dicbus clai^sis reverendis-
simus generalis nia«^ister .lacobus de Mozanica vita functus est.'

I >< c((jh/ii/o (icncra/i /t'inn<(( cc/c/h((/<> c/ c/cc/ionc nori </(ii(r<(/i\
c/ /)/i(ri/n(\ <(/ii\, (ji(<(< / Kiic <<ni/i</< ridi/ ( I /.'>.Sy.

OAIMTILI M 20.

K\])('(lito capitnh» IMcdiolaiiciisi at(juc inagistro .lacobo do
>Mo/anica gciicrali c.\ liac \ ita subtracto smnniiis piuitifcx
('ali\lus, iit moris est iii rcligionc, vicarium gciicralcm, qucmdam

' (ibiit (lic '.I julii 1 l.')?,

86 CAIMTl fJM •2(i,

iiia«iistriiiu CiitalaiMiiu, iiistituit,' et locuui capituli mcucrali.s
8ua auctoritate luutavit et, (piod Teuetiis tieri debebat, Koiuae
iu Aracoeli fieri instituit; et lioc, secuuduui quod percipej-e
potuiuius, ad liuuc fiueui facere cTeliberayit, ut illuui Catahluuin
iieueraleiu faceret.

Capituli teuipore adviMiie^ite Koiiiain pcirexiiiius et iu
luagua Cuiuius dubitatione constituti, (juia, cuiu patres con-
ventuales builas Calixtinas nuiiquam acceptassent, et suiunuis
pontifex nibil nobis nec ainicis nostris nec reverendissinio
douiiuo protectori de factis iiostris aliquid declararet, uon
])aruui siispiciouis auiuias nostras dobjre vexabat. Vigili solli-
citudiue intentioueui pontiticis nosse cural)aHius (f. lO-) et iiulla
ratione invenire valuinius. Suminus pontifex fratribus intiiuavit,
qualiter volebat, quod reverendissimus dominus protector nostro
capitub) interessetetpotissime electioni generalis novitereligendi.
Suuniio poutifici diei capitall et elcctionis generalit* notificatio
datur; vcuit reverendissimus dominus vicecaiicellarius- et re-
verendissimus dominus protector, et in medio primae inensae
in refectorio collocantur. Expleto sono campanellae, ut.moris
est, ad capitulum vocantur fratres observilutes citramontani et
ultramontani, <(ui a conveutualibus erant separati, ut pauci
ipsorum ad b)ciim celebvandae electicuiis conveniant; et ac-
cesserunt octo, quatuor citramontani et quatuor ultramontaui.

Tuiic I\. I). vicecaucellarius legit coraui ouiiiibus breve
suiiniii poutificis liujus tenoris, scl. quod fratres de observantia
nuncui^ati pro illa vice dumtaxat uou liaberent vocem in ele-
ctione generalis et pro suo vicario cligaut uiiiiui vel plures,
secuudum (luod eis placucrit, aliis omuil)iis iii bullis couteutis
in suo robore rcmaiieutibus. Tuuc reverendissimus domiuus
protector aiiuuit oculis nostris fratribus, ut genua ficcterent et.

1 Fr. Jacobus de Sarzuela.

- Cardinalis liodericm liorgia, postea papa sub nomine Alexandri VI.

CAPITULI M 26. - 87

quae pontifex petebat, simpliciter acceptareiit. Kespoiiderunt
fratres genibus fiexis, quotl lioc paruin erat, et quod ad'ista.et
oninia, quae sua sanctitas vellet, erant paratissimi. KeVertuntur
fratres jucundi, et statini facientes capituluni fratrem Baptifititm
dc Lcvanto generalem vicarium fecimus in niulta liilaritate,
unitate et caritate concordes.

Summus pontifex erat curtiscianus, antiiiuus, prudens et
optimus caYionista. l nde volens Catabmuni, jam vicarium or-
dinis institutum, facere generalem cogitavit, quod, si capitulum
Aenetiis factum fuisset, niliil ad votum venisset; sed, si coram
oculis ejus et in curia lieret, nuijorem fratres res])ectum liabercnt;
eapropter de Venetiis ad Komam capitulum mutare v(duit.
Jtem si fratres observaiites in electione generali voceni hal)ebnnt,
('atalanus meus n<ni ali([ua via niundi ;id gradinii generalatus
yscendet-, quia ipsi homines non timent, illmii, (luciii conscientia'
dictaverit, .generaleiii tacient, (juia convcntiudcs divisi. i[>si sunt
in voluntate concordes;, et sic melius est inhil)erc illos, nc
vocem dent liac vice dumtaxat in gcncralis ck'ctionc. l^t ut
facilius animos fratrum ad suam voluntatcm tlcctcrct. (|uin(|uc
die])us toti cnpituh> cxpcnsas facere proniisil ; v\ (juia IVatrcs
demum (Uin sua voluntatc concordaruiil, trcs alios juhlidit ct
o(!to diebus tecit expeufias. I^t (|uo(l sii.i sMiiclitas hoc gessissct
iji mente et fucrit ojxT.itus ut supra, lioc c\ idcutissiino sii:uo
uionstratur; (luoniam suimnus poutilcx cmii ;ili(|uil)us diccrc
consuevit secuiidmii rcl;it;i ciijusdinii itN crcudissiini (loiiiiiii
cardinalis: «^ Magiui pro ccrto cst gloii;i u;itioiiis ( 'at;il:iu;ic
di(;bus nostris: pn|>ii ( ';it;il;iuus, rc\ Aragonuui ct Sicili;ic Ca-
talanus, viciicancclbirius ( \it;il;imis, c;ipit;iiicus (•ccl(si;ic (';it;i-
biiius,' gcucr;ilis ordiuis iiiiiioriiiii ( ';it;il;imis. «

l*atrcs vero convcntualcs in siio c;ipitulo [>roccs>rruiit, ct

' rctrus /.udoricus Hori/ia, Irntcr Ko(iorii*i.

■' !)« iim;::ni.s ln\oribtis, (|uns Culixlus III Cnliiiiinis cxhilmit, cl. rA.sron. i
imj,^ 7J:».

88 (APITULUM 2().

taiKlcin Catalammi illuiii secuiuluHi pontirHis voluntateni <H'-
neralcin f'e<orunt. Kt notanduni, quod ille aetus liuniilitatis
fratruni iiostroruni ita suae sanctitati luit carus et acceptus,
quod e\ tuiic in postcruni noster fuit sin<iularis aniiciis et
l^ater. Deniuin completo capitulo qiiatuor citraiiiontani et to-
tideni ultramontani observantes iuipetrata audientia ad siiani
sanctitateni accessimus pro receptis beneficiis gratias reddituri.
Gratissiuiam audieutiaui dedit gratiasque plures desideratas
coucessit et se concessuruui obtulit.

Soluto vero capitulo pater vicarius generalis nie secuui
Romae retinuit et patrem fratrem Mm-cnm dc Jiononl((. Tunc
generalis novus uovas bullas facere volens, quia Calixtinas
acceptare noluerunt, — et papa quasi cum ipsis velle concordare
videbatur — de novis bullis et uova concordia coepit nobiscum
liabere sermonem ; et ita large nobiscum loquebatur, quod
videbatur omnino uiirauduni. Quaedam enim caj)itula fecit et
no1)is ostendit dicens: « Si vobis bona videntur, cum Dei be-
nedictione acceptare dignemini; si videntur aliqua addenda,
addautur: si minuenda, miuuantur; si nova tienda, fiaut ; *
<t suis verbis ita mentes nostras commovit, quod quasi erau>us
piopc consensum. Pater frater Marcus dicebat: « In veritate,
si lioc factum in sola mea potestate consisteret, cum isto ge-
neiali concordiani facerem, ex quo nobis tanta et talia profert. >
Uoniinus vero protector dicebat : « State firmi, i^auperculi! quia
si uuuni iota de bullis minuitur, estis omuiuo destructi. »
Et sic coustautes extitimus, ita quod oblationibus generalis
uuu(|uam consentire voluimus.

Fater vero (f. 17') frater 31arcus uua dieruni tristis et
nianibus caiicellatis existens dixit: « In veritate, ego nunquam
sicut hodie nos iii tanto periculo vidi. (ieueralis Catalanus,
quaecunit|uc \ult. intrat ad j)a}>am ; reverendissimus dominus
protector cuni \n\\y,\ niliil potest ; pauci sunt amici nostri, (jui
nos in veritatc Ju\ are v(dunt. Ego reperio nic nialc contentum. »

eAriTrLu:\[ 2(). 89

Ego yero ridere coepi. Jlle dixit niilii: « Teiitatiol quid tu
rides ? » Eespondi: « Quia, cuni sis vir magnanimus, te Tideo
inani timore concussum.'» Kespondit: « Ego meae dubitationis
causani allegavi : tu quid pro te liabes? », Eespondi : « Xosti,
quod a multis annis citra in omnibus familiae tribulationibus
simul fuimus. Multa secundum nostram providentiam fecimus;
nunquam tamen nostra provisio liabuit effectum. Divina tamen
providentia fata nostra pro sua bonitate niulto melius, quam
nos cogitavimus, sua miseratione disposuit. Certus sum, quod
etiam nunc suos ])auperculos servo;^ qui justitiam fovent, non
relinquet. » Kespondit: « Ego non de divina, sed humana pro-
videntia locjuor. Iste etiani sunimus pontifex secundum relata
in una hora pluries mutalur. » J>ixi: « A erum est in his, quae
verbo promisit: iii liis vcr<», ([uae scripsit, quasi turris videtur
esse fortissimus; et idco, si nos tirmi steterimus, buUae nostrae
abs(|ue dubio manebunt intactae. » Et ita fiiit.

Nos vero audiviiiius, (piod j^atres convcntuales suiiimo
pontitici c(mtinuo suggerebant, ut dc nullitati' buHaruiii scn-
tcntia daretur : ct secundum ([uod acstimarc potuimus, papa
diceluit, prout ctiam (iuando(iue dixerat : « X(»s sauuuiuc iiostn»
istas bulhas confccimus. Si alias bulias liabcrc (h'si(U'ratis, sitis
cum Iratriluis ipsis; et cuni eritis iii cadcni Voliiutatc concordes,
nos advisate, et (luac vol»is ])lacit;i cruiit, iiostia au( toritate
rol)oris finiiitatem accipiciit. •> Idco i^cucraiis cuiii niai:isti"is
taiita iios sollicitudiuc iiiolcstabaiit . ri.iciiit t;iuicu (li\iii;ic
]»rovid('iili;ic, (piod uiliil dc liiillis (';ili\ti cxtitit iuuoN.ituni.

<)<) ('AnTi^Lr^M 27

l>r ii/tifii .snnnni ' iKniiiJicix ('(di.vti, .scrini.s.sind rct/i.s Alfonsi
ii r( rcrciuli.s.sinu domini FirnKoii, jjrofccforis (14'")^):

CAPITULl'3I 27.

Quia jain Ixoiiiae iiiliil agehatur, pater vicarius geiierali^,
ut A(juilaiii reclireiu, iuilii liceiitiaui coiieessit; et prius taiiien
(|uaiii cle Koiiiaua (dvitate recederem, (|uod serenissiinus rex
.Vrajioiiuiu et Siciliae J//(>;^v/^s' ex hac vita transivit, Roniam
faiua pcrvenit/ Tunc suininus pontifex inirabile edictuni in
valvis ecclesiae principis apostolo'runi poiii fecit, cujus tenor erat
talis: « ^otuni sit oinnibus praesentes litteras inspecturis, qualiter
pcr obituni ])oiiae nieinoriae filii nostri regis Alfonsi, regis
Siciliae et Aragoniae, regnum Siciliae ad nos et sedem apo-
stolicam rediit. Audivimus, quod nescimus (juis Fvrdumuilus
se pro rege gerit, et quod plerique illi juraverunt liomagium.
Xos auctoritate apostolica onines illos a juramento absolvimus,
et (piod nec illi nec alii (jbedientiain praestent, sub poena
excommunicationis latae sententiae districte praecipiendo man-
damus. »--

Et statiin suo 'nepoti, nomiiie J^orf/cs, quem exercitus ec-
clesiae instituerat ciipitaneum, nt exercitum versus Tcrracinam
(lirigeret, iu mandatis dedit; et Ita ille facere coepit. Toleliat
eiiim iiluni omnino de regno expellere et regnum ipsuin ec-
rlesiae restituere. Koinani vero cives lioc videntes iii iiiagna
fuerunt tribulatione c(mstituti videntes, (juod facta eorum -male
trausibant, quoniam Komana civitas cum omnil^us pertineiitiis
sine subsidio regui Siciliae vix Aivere potcjjt. Hinc suni[)ta
occasioiK^ Koniani cives, officiales ct privatae ])ers(mae, impetrata

1 Obiit die 27 junii 1 158.

- Videsis buUam de 14 julii datam apud Ravnaldi-.m, Anii. eccl. ad an. 1458,
n. wxii. Ferdinandus (Ferrante) luit tilius naturalis regis Alfonsi.

CAPITl LI'3E 27. 91

A '. . :

aiulientia pontiticeDi sunt allocuti rogantes, ut hanc guerrani
nulla ({uavis ralione uioTeret, aUegantes niulta et dicentes.
Pontifex vero ouiues, fjuo potuit raodo, repulit nieliori- asseu-
tireque nullatenus voluit. Irao exercitus ecclesiae continuo
versus Termciuani tendeJ)at, ut ibidera data opi^ortuuitate Fer-
dinanduin et suos ea, ([ua poterat, virtute invaderet, eoque
pulso ad sedeni apostolicara regnuni rediret.

Rebus ita confuse pernianentibus de-Roraana civitatejeeessi
Aquilaraque veni. Vix Aquilanj reversus in terra pedes po-
suerara, et suraraura pontiticera Calixtura esse defunctuni i>er
totani civitateni vulgatur.^ Miror et stupeo ; et uec rairor uec
stupeo. .Miror etstupeo, (juia incoluuKira paulo ante reli(iui et
niortuura esse ita repente persensi ; non niiior nec stupeo, (^uia
cura liorao esset, niortis legi su])jectus erat, quae nec lionori
nec dignitati paicere consuevit.

.(f. 17') luio })aul(> [)ost ct runior iusouuit, (puul douiiiius
reverendissiraus cardinalis Eirnianus et protector nostri ordinis
"niortuus est. Mirati fuinius et non sine tribulationc transiviuius.
((uia raors taliura ac tantoruui viroruni ita repente sccuta U(»u
sinc lUiiguo contlictu contiugcrc" potcr.it. \'h\ uotanduiu csi.
(puKl i^riuio suninius poutifcx obiit, dciudc protcctor. I>oiuiuus
vero /jdtiitus- dc fl'.sinis, cardiualis l'rsinus, dixit. ([uod uioituo
Calixto' et- Firniano iu inliruiitate jacent(^ <MrdinMlcs rcvcrcu-
dissinii sccuuduui uiorcui Houiauac ecclcsiac iu couclavi sc
claiiscrunt ct douiiuuiii cardiiialcni i''iruiaiiuiu clcucnint. I iwlc
l>raedictus rcvcrendissiuiiis douiiuus dc rrsiuis dixit : • Ixcvc-
rcndissiuius doniinus cardiiialis l''iruiauus rl jirotc<tor or<liuis
vestri niortuus cst i»apa, <|iiia paiilo |»o^l cl<<tii»ii('iii <'\ lia<-
vita transivit. »'

■ ()l)iit CnlixUis III di<« (i nujr. t ir.H.

' Obiit i'ar(liiiaiis liriiiaiius ■ ( 'apraiiicn ilic II nu^ni>ti. <>t <lio l»> ilitrRvenjut onr-
diiinlcs (•oiicIav<>, n<l iiovuin |>ontilU*<'iii i'li;;t«ii(lum ; <junr<« v»«rl)a cardiiinlis Crsini iion
d<^ coiiclHvi .s<«nsu proprio, .s<*<l tUi <l(0il)«'rnti<>iiil)us niiton iHoti.s suiit iiit<'llig(>n<lH.

92 (ATrrru M 27

Isle smniims i^oiitifcx iVatri Jacobo de ]Mareliia, de qiio
suj»ra, siiigulareiii devotioneni liabebat; et lioc ali(|uibus si^uis
osteudit. Xam ut supra scripsi cap. 20, causaiii totius ordiuis
uiira liberalitate coiumisit. Item semel existente coram ipso
sumnio pontitice ipso fratre Jacobo et fratre Gabrielew.de Verona,
i|ui nuuc sanctae Romanae ecclesiae reYerendissimus cardinalis
existit, ad aures fratris Gabrielis ad se vocati voce submissa
dixit: « Yides liunc })atrem meum, fratrem Jacobum, vere ipse
sanctus est; in veritate, si temporilnis nostris morietur, catalo^o
sanctorum infallanter adscribam. » Divinae tamen providentiae
placuit, ut prius quani frater Jacobus sunimus pontifex ex liac
vita transiret.

I>( iiovo nuxlo rlvcndi f((mU}((c tcmporc Pii .<iccundi iiitrodncto

cl iioitiniJ/is, (/ii((c tcmporc siio confif/cnott (/4oSJ.

OAPITrLr^M 2S.

Post ol)ituni Calixti sumnii pontiticis et reverendissimi
domini cardinalis Eirmani electi pontiticis, ut suj^ra, reveren-
dissimi domini cardinales ad alterius electionem procedunt, et
operante divina clementia /'iii-s .sccundus, qui prius Acnc((s' vo-
cabatur et poeta laureatus extiterat, novus papa creatur; de
quo dicunt, (jnod eodeni anno episcopus Senensis cardinalis et
pai>a ctticitur.' Postquam vero divina clementia buuc populi
sui iKuitificem babere voluit, tempore competenti revercndus
pater vicarius generalis summi pontiticis audientiam liabere
l^romeruit, cui nostras jiecessitates exixuiens dixit: « Heatissime
l>ater! (juantas altercationes cum patribus conventualibus hac-
tenus liabuimus propter bullas bonae memoriae Eugenii ,

^ Creatus est cardiualis die 17 dec. 1456 et electus papa die 1!» aug. 1 15S.

CAPITLLUM 28. 93

Sanctitas Yestra iiovit. Demum propter plurimas coutentiones
in liis liabitas bouae memoriae Calixtus, Yestrae Sauctitatis
immediatus prae(lecessor, uoTas bullas super uostro modo Yiveudi
coudidit et Eugeuiauas suspeudit. Patres couveutuales bullas
domini Calixti uuuquam acceptare volueruut; Eugeuiauae suut
suspeusae, et Calixtianae uon sitnt acceptatae per eos ; propterea,
quo modo vivamus, scire uon possumus. Placeat Sauctitatii
Vestrae de opportuuo remedio i^roviclere. » l^espondit siimmus
poutifex et dixit: « Iti rcrUd, rui Hrr/c hiki (jrnn. rdsviotic:
fiat ut petitur. » Et tuuc <juatuor revereudissimis cardinalibus
et duobus episcopis causam audiendam diimtaxat commisit;
praedictorum oniuium dominorum uomina ignoro.'

Hi autem reverendissimi domiiii pcr (luatnor menses ab
utraque parte causa diligeuter aiidita ])ostca douiiiio uostro Pio
autedicto retulerunt. Postea vero ambas [)artcs, couvcutuales
videlicet et de observautia nuncupatos, coram sua sanctitate
vocari fecit eisque dixit: « Isti fratres mei domini reviMvn-
dissimi cardinales et episcopi retuhM init iHtl)is sc causani vcstrani
diligeuter audisse; et ex eorum relationc causani vcstrani
majorem discussiou(Mii rc(|uircre intcUcxinius. VA (|uia ccclcsia
nunc est occupata iu majoribus, biuc est, (juod voiunius ct ita
niandamus, ut vivatis sccundum teuorcm l)ullaruni Kugcnii
l)ona(5 uiemoriac pracdeccssoris nostri lioc a(blito, (piod niilla
[)artium alterius audeat rcci|)crc convcntus \v\ iiionast(Mia miI»
j)()ena excommunicationis latac s(MittMitia(% ( iijus al»olniiomiii

' Nftiiiinn (•oium iii\ ciiiuiitur iii bulla I'ii II *< l'ro nostra nil hratum Francisrum »
(W 11 oi-t. n.')S: « Ku rc, ali(|unii(io cuiu uounulii.s vencrnbilibus Irntribus nostris
S. H. I"]. cardiunlibu.s coinuiunii-atn vcucrabili /Irssnriniu iratri nostro o|tisoopo 'l'u-
sculnuonsi, nccnon ordiuis ip.sius protcclori, ct diloctis tiliis nostris (iulirlnw til. snncti
Mnrtini in Montibus /.'nf/ionKn/riisi, nc Alaiio tit. sanctno Prnxodis Annioiinnti. nccnon
Niro/ao tit. snncti I'ctri nd Vinculn, proslntoris cnrdinnlibus, ct vonornl>ilibu8 Iratribus
uostri.s Anijr/o llratino ct Jininni /larrinoiirnsi opiscopis c<tinmisin»us * (\Vai>i». nd
nii. 1 ir)H, n. \\),

\)i ("AiTrru I IS.

sedi apostolicae reservamus, qiionsque aliud per ecclesiani fuerit'
deteruiinatuni. »'

Hal)ita praedictoruni notitia e<i"o dubius existens propter
ultinia verl)a suae sanctitatis, videlicet « quousque* per ec-
clesiani etc; » idcirco ad doiuinuni Franviscuin (Jc Tltomcis
.Vijuilanuni, qui eo tenipore Aquilae niorabatur, repeute perrexi;
«-liunc ejus vicariuni, dum esset Senensis episcopus, fuissie no-
veram, et eo tempore ecclesiae principis apostolorum ab eo
fuerat vicarius institutus: ejus mores-bene nosse j)utal)am, et
dixi: « Pater et domine mil dominus noster ita 'conclusit, prout
supra scripsi. Aliqualis tamen suspicio meani mentem con-
turbat, quia dicitur : '' quous^iue per ecclesiam alitei' fuerit de-
terminatum. " Yellem a vobis scire, quid (f. IS^) vestva Keve-
rentia credit, scl. an papa sit in liac conclusione mansurus, vel
intendat aliter immutare. » Tunc ille bonus homo et sacerdos
Dei altissimi super caput suuni manum-posuit dicens: << Super
caput meum credatis, (juod papa nullo modo intendit aliquid
inniiutare, sed illa verl)a tantum apposuit, ut importunitates
conventualium valeat evitare. Estote ergo contenti et certi,
quod tempore suae sanctitatis nulla immutatio iiet. » Et ita
accidit, ut ille pater milii praedixit ; nam ex illo tenipore cum
conventualibus familia in pace quievit.

A'ellem, quod ea, quae nunc memoriae comniendo, omues
nostri fratres iK)tarent. In veritate niihi videtur, quod* huic
sumnio pontitici Pio valde obligati simus, ^o ijuod in hoc sin-
iiuhire beneficium donavit. Quasi per totaiii ccclesiamDei eramus
confusi ])n)j)ter oblncutiones conventualium, quod bullae Eu-
genianae, sub quaruni observatione familia vivebat, erant sub-
rcptitiae; et consequenter contra conscientiam vivere monstra-
batur. Et licet ista essent falsa. quia bullae erant' verae ct
sanctac, ut suj^ra scrijtsinius, tanicn ramiliae fama in hoc aj)ud

' Ar^uuKMituiii breve bullnc iain dictac, ((uac ilni;i dif 11 nct. prodiit die 20 nnv.

.CAPiTui.UM 28. 95

ignorantes magnopere gravahatur, et talium mentes quietare
impossibile videbatur. Tamen istenoster pater et pastor Spiritu
Sancto inspiratus illas bullas tanquam bonas, sanctas, catholicas
et -veraces proprio motu firmavit. Tanto fortins illi familia obli-
gatur, quanto nobis majus impendit beneticium.

Iste pontifex pro serenissimo rege Ferdinando fuit missus
a Domino; quoniam, sicut Calixtus toto conamine de regno
illum parabatur expellere, ita Iiic toto conamine hunc conatus
est in regno firmare; erant enim prius aniici ; et saepius, ut
"audivi, dicere consueverat : « Yere, si mantum sancti Petri
experidere deberem, ipsum regem constituam. » Dixit, et facta
sunt. ]^[am rex rerdinaudus auxilio summi pontificis Pii rcgnum
Siciliae tenet; et licet illustrissimus dux ^Mcdiolani Juverit
illum, papa tamen fuit princi})ale scufeim. In hoc tamcn fama
suae sanctitatis ^ravata fuit, quod expulsa comitissa Cvluni,
(|Uae partes regis onini studic» foAerat, nepoti suo comitatum
illum tradidisse cernitur.' Et extra dominium Xeapoli .ohiit,
licet corpus ejus in locum sancti l^ernardini de A(|uihi domiiius
/'cfrKs, ejus filius, fecerit reportari; ct in cappella sancti l>er-
nardini suis ('h^.emosynis aedjficata quiescit.

Dcnique suspensis bullis Calixti secundum mores bullarum
Kugcnii nostra familia vivere compulsa cst ; ct (luod !«>ui:<>
tcm])orc olim obtincr(^ coutcudimus, hoc practcr noslraui sprui
pietas divina- concessit;

' Cf. Raynaim)., Atni. cccl. ad aii. 1 K!."), n. i.wviii ot i.xxix; sermo ost do oo-
initiKsa C(Mia ( Jacoba), uxore coinitis Loonclii Aiclo::vwom i Accttx-himuni , qua»» imilt*
b(MU'fiiia (ratribns oxhibuit et spocialoin orga S. Joannoin Cap. devotionoin liabuit ;
(jui uiorions « bc.iicdixit cunctis (ainiiiao nostrao boiu'(actoril)Us oi lautoribus...; noc
nl) hujus bonodictioiu^ tuit nliciia iliu rclij;iosissiina ct illustrissiina D. Cobella, Cclani
coinitissa..., r|uao sicut liunc bcatum viruin in carne vivcntom In praocipuuin patrcm
habchat ot totius vitnf> consultorcin. ita nunc ipsum in coolis ropiantom Imbei ndvo-
cHtiiiii sinjrulnn.in » ic(. Kpist. (r. .l.i.\Nf;is i>ii 'r.vdi.lAC. apud W\l)i«. nd nu". 1 l.'»«i,
n. L.w.xvi; jtdd S.S., I.' c, pjf. ;Ut.s . -- Do multis lavoribiis, «luns Pius II suis oon-
snnfjuineis oxhibuit. c(. I^astoii, I. c, t. ii, pjr. ".•;< sqi|.

()() ( AiTrrjj.M 28.

Iste Pius suuiiiuis pontifex castruin, de quo fuerat oriundus.
(ivitateni fecit et, ut civitas Pia vocaretur, instituit.^

])(' (((jji/iilif (icncnUi sdiicfdc Jlaridc dc A lu/c/i-s c/ ciuif/rcf/d/ionc
cn(ci((f()ru)n in civit((tc Aneomii-si et no.stro frdn-sifK ((d p((rtcs
I>((/ni(ifi((c (J-KU).

CAPITULUM 29.

Jste pontifex Pius animosus lionio fuit: nan> duos dominos
teniporales niagnae reputationis exconiniunicavit, scl. (juenidam
ultraniontanum, nomine Sifii.sniundum , alterunuiue Italicum,
eodem nomine vocatum> Iste insuper multos praedicatores cru-
ciatae per orbem transmisit et, ut omnes Anconae congrega-
rentur, ubi omnia necessaria ad expeditionem y^arareutnr, instituit.
Adveniente denique tempore, <iu(> convcnire debebant, multi
ultramontani paratissimi venerunt Anconam et putantes, omnia
secundum promissionem fore parata, nullam praeparationem
])enitus invenerunt; putantesque ^e fore delusos in multa mur-
niuratione manebant. Venit denique Anc<uiani dux Yenetiarum,
(|uod nunquam Yenctos fecisse ferunt. Denique venit et pon-
tifex ; et divinae voluntati placuit, ut post collocutionem san-
ctissimi pontiticis et illustrissinii ducis pontifex repente intir-
matur et moritur.'^ Et ita omni murniuratione sedata [^auperculi

1 Natus est Pius II Corsignani, cui loco ipse dedit nomcn «..Pienza. »
■* Anno 1-160 excommunicavit Sigismundinn. ducem Anstriae, et SigismiDidinn Ma-
latesta, dominum Ariminensem.

^ Errat H. Bernardinus. Primus advenit pontitex et jam ^ravius aegrotavit, quando
advenit dux Venetoruin ; « triremes Venetos numero duodecim, in quibuset Venetorum
dux aderat, ubi appropinquare inteliexit, delerri sejussit ad primum litus elassem in-
specturus eaque inspecta gemuit » iCampanls in Vita Pii II, apud MiRATOia, Script.
rer. Ital.. t. iii, p. ii, poj. 9!)0i; statim infirmitas est multum aggravata, et ante audien-
tiain jam stabilitnm pap.i mnrtuus est.

("APiTCLor 20, 97

cruciati redieriint ad propria, et criiciata pro illa vice fiiit in
fuiiiTiin conversa.

IUis teniporibus generale capitulum nostrae faniiliae se-
cundnni concessioneni bullarum Kugenii in sancta Alaria de
Angelis fuerat celebratum. Yerum quia yicaria Bosnac et pro-
vincia DalnmtUie in non parva contentione vivebant al) initioque
vixerant, et quasi omnes principaliores nostrae familiae fratres
ad illas per obedientiam missi accesserant, et nnnquam de
remedio opportuno his potuit provideri, cogitavernnt illas per
litteras summi pontificis fratres unire.^

Obtentis.litteris summi pontiticis capituloque expleto tabula
legitur, in qua inter alia dicitur : « Frafcr Bcvnm-dinus dc Af/nHa
vicffritfs p)'orinci(fc lio.sntfc ct Datnuftiftc. »' Quod cum audisscm,
in nuigna fui tribulatione constitutus cogitans, (jnod omnes
principaliores fratres nostrae (f. 18') familiac ad partes illas
accesserant, c(n'umque diiferentiae ninuiuani (niictatac fiicrnnt.
Si ergo patres ex onini meliores nie partc vi\ (|nid(|u:Mii boni
fa(;er(; i^otncrunt, (^uid e,i;() vermicnlus facci-c potcio.'' 'ran(h'ni
recogitans, (juod i^rincipale religionis fundamcntuiii obcdientia
esse decernitnr, vere — in(|nani — si nioi-i del)ercni. «>niui nica
fiducia in Doniino nostro .Icsn Cliristo ct cjns matrc gloriosa
et patrc nostn» l)cato Fram'isco ct in \ irtutc obcdicntiac
sanctae posita animosus acccdani s|»crans, (|U<>(1 tali liducia
snnipta Dominns mens dirigct i^rcssus nieos cl ovcs suas ipsc
fovcbit.

Sumi)tis sociis at(|uc obcdicntia aliis(|uc ncccssaiii-^ \( r-^us
A ncoiiani lircssus dirii4"o il)i(|uc cruciatos ul sii|>ra \ idi : n;i\ ciiii|iic
iiil ra viinns, iit ad lcrrani 1'liiniiiiis a|>|>licarciiius ad {"('-«tuni na-
ti\ilalis .loannis Uai^tislac, (|Uo lcsin iKidcni nundinac <(dc-
branlnr; tran.sactis^inc promontui'iis et canali (^htarnarii jani

' Nidcsis littcras l'ii II t'fl>r. \W>,\ datas i ■» PiKliim jirr litffnis » a|>uil I r
mi;nii/.i^, I. <■•., p;f. 2.'il.

J Cl nrla Imju.s capitiid in /,'.i//sfi lir i/)ii. imiiI cil cii-fi. \'fit. . lol ."i'>i'

siiinpto. ut ad Flinneii iroiinis, iiiala bestia l^orea coiitra iios
iiiiraMli fiirore snriieiiic vix Poriiun Lonf/nni cuni iuax«iuio
lal)orc caperc potuiuiiis; ibiqne quidaui juveuis de partiluis
Sclavoniae ad i^ropria redire volens peste infirmatus mortuus
et iu litore niaris sepultus fuit. Ouiissis deni(|ue niultis peri-
<iilis et tribnlatiouibus, cjuas per xiii dics iii uiari passi
liiiiiins, dciinmi artifieiose Jadram opus fnit intrare. Fratres
vero illi lioii(>ritice et cnni niaiiua (aritate nos aceeptarunt.
Jadrae (]no(|U(? fratreni venerabilem C/trisfofontm provinciae
Daliiiatiac vicarinni reperinins, qui statim certificatiis de vo-
luntatc poutilicis ct capitnli generalis suae provinciae milii
sigillum liberaliter assignavit. Et cum coepissem de dispositione
facta cum fratribus liabere sermones, omnes dicunt se esse
paratos: tamen fratres Jia(/vsinos renitentes fore suspicantur.

Inito dcniqne cnni fratribus consilio, quid facto opus sit,
Kagusium accessimus, frater Cliristoforus antedictus et plerique
Dalmatini nua nobiscnm. Fratres vero Bo.snense.s in aliqua
bona quantitate et principaliores in loco J*<(.smani^ morabaiitur,
in (juo statutnm fuit debere celebrari capitulum, quibus etiam
conclusio suscepta complacuit. Perreximus deuique Ragusium,
et ipsimet nos etiam gratiose acceptaverunt.

Ad iutellectum tamen plurium dicendorum est notandum,
(luod breve summi pontificis sub poeua excommunicationis
latae sententiae praecipiebat, nt omnes fratres liuic unioni
o])edire deberent. Item est notandum, quod Ragusini existen-
tibns fratribus congregatis in sancta Maria de Angelis (juasdam
bullas subreptitias obtinueruut, (|uarnm auctoritate (juatuor
loca Kosneusiuin, (inae juxta Kagusium snnt, de facto susce-
pcruut, scl. locnni Sla<ini, locnm Slani, locum /nihle et locum
Canafi.w' Ooei^imns igitur de Viuione ista cuni fratribus Hagusinis

' lutula luaris Adriatici prope Jadram Zara;.
' Cf. Feioiendzin, Chroiiicon ISosmip, pg. 23.

CAPrrrLr.Ar 21). 09

habere sermoneni ;- et quia ipsi illa quatiior loca suscei>eraiit
aniiiio retinencli et mininie restituendi et tamen excommuni-
cationein timebant, post plurinia me rogaverunt, ut in executione
brevis supersedere dignarcr, quousque ad superiorem possent
habere recursum. Oompatiens intirmitati eorum et videns animos
eorum modicum paratos ad obedientiam, supersedere permisi.'
Est notandum aliud, quod capitulum «ienerale mihi prae-
cepit, quod cum ilhi parte, quae me acceptaret, vicarius rema-
nerem. Yeni Corsiihiui, ut Jadrain redirem, ibiqiie fratres
Bosnenses in bona (juantitate congregatos inveni boiia nova
expectantes. (festa narravi et, utrum cum solis Dalmatinis
uniri vellent, requisivi ; annucrunt casu, quo Ragusiiii nollent;
insuper et addiderunt: « Postquam capituhim v(>l)is injunxit,
])osito (juod nullum hxum liaberet uiiio, nos tc in nostrum
patrem et pastorem acceptamus. » « \\\ hona — iii(|nani — hora. »
Valefaciens eis Jadram adii, cuucta retuli, quac acta fuerunt,
et utrum ipsi cum Bosnensibus cxchisis Hagusinis uniri vellcnt,
diligenter imiiiisivi ; ct ipsi l^ona vohintatc sc uiiiri vcll(^ dixt^-
ruut. « Yidctc, — dixi — ne mc decipiatis; (juod ractiiri cstis,
lil)eralitcr facitc. » Dixcruiit linalitcr: « T^atcrl hanc aiiimo
lihenti, j^romj^to ct bono auimo j)roiiiissioiicm racimus, (juod
durantc triennio vcstro, si (lchcicmus iiioii, dclihiTamus iii
unionc persist(n*c. »

I >r iiiiiinir /iroriiiciiir /fu/nnf/iar r/ ririirim /io.sinfr
fiir/ii jtrr ririiriinii i/riiirii/< ni r/ /n-oriiiri/i/rin iii rii/ii/ii/o /*n.stnitui.

OAiMrrij .\i .;().

I>inii traclarcni .ladiac dictos IVatrcs scciiiitliiiii \ ohiiilalcni
siiniini |»(Mitilicis ct caj)itiili uciicralis iiiiirc. cccc rc^crciidus

' Cr. Ci SMMii, i',inii stnrici siii iniiinri itss. ili Itotfiuia (Trirst., l'*^»!), pjf. 'JlK

100 rAiMTn.r.M 'M).

patei- frater Mnrcn.s <lc /loiioiiid geiieralis vieariu.s iiuper eleetus
Jadram venit, ut iude ad provinciani Siciliae transituni liaberet,
<|u<)d (f. W) non sine divina providentia evenisse putanius.
Ipse nauHiue Siciliani navigare volebat; ego vero una cuni fra-
tribus evidenti ratione renianere coeginius inter alia dicentes:
« Spiritus Sanctus te misit ad nos, ut factum lioc utique magnunj
expedire possimus. » Tanquam bonus pater rationabili petitioni
consensit, et tinaliter de communi onmium fratrum consensu
iterum Kagusium cum patre vicario generali navigavimus cum
fratribus iterum tractantes, si quo mod() tandem sanctae unioni
consentire vellent. Suspensis animis morantur, et nulla certa
responsio elici potuit. Yocatur pater et ego ad concilium civi-
tatis, in quo plurima tacta fuerunt; petunt tandem, ut de gratia
speciali fratres sui ad capitulum Pasmani ire minime compel-
lantur. ^Annuit pater pro meliori, ut, si venire volunt, veniant;
si nolunt, minime teneantur. Et ita illi boni viri remanserunt
nescio quomodo; ad capitulum vero Pasmani nuUo modo ve-
nerunt.

Kedivimus Pasmanum, ubi fratribus capitulariter congre-
gatis ad definitores devenimus, et duo pro una parte et duo
pro alia parte electi fuerunt. T^nioni locum et modum dare
coepimus, in qua tot et tanta ditticilia acciderunt, quod frater
Marcus, qui erat homo virilis et magni sensus, quasi desperatus
definitoribus et milii dixit: « Agite vos, quae agenda sunt.
Angelus meus recessit a me, et quid agam, nescio. » Eecimus
ergo nos. Post duos dies angelus ejus ad cum rcdiit, et no-
viter agere coepit et bene. Postremo quaedam discordia in rc
niinima «'ontigit, et Bosnenses ita dura cervice durabant, quod
ego (]uasi de factis eorum fui totaliter dc>*peratus sic arguens :
« Si ita praesentc vicario gencrali in re minima faciunt, quid
ipso absente mecum erit in magnis f » tunc dixi: « Angelus
meus recessit a lue. » Demum divinae j^rovidentiae placuit,
quod augclus uicus ad mcrediit; ct post plurimas dilHcultates

CAriTULrM :30. . 101

unionem Bosnensiuni et Dalmatinoruni fecimus, capitulum ce-
lebrayimus, et in bona concordia omnia terminata fuerunt/

Inter alia hoc unum fecimus, quod tota provincia sic unita
cum custodibus regeretur, et ita omnes unanimiter assenserunt.
Et vere testor, quod talem i^rovinciam, tot loca et tot fratres
babentem, sine custodibus nuUa ratione gubernare ' valuissem.
Et quia talem gubernationem expertus fui, in pluribus capitulis
generalibus dixi, quod mihi, ut cum custodibus familia rege-
retar, optimum videretur, et plnres rationes assiguasse me
recolo; tandemque conclusi, quod, si cum custodibus regeremus,
volentibus me fratribus nullius provinciae oiticium recusarem,
aliter vero nonnisi violentatus alicujus provinciae oificium ac-
ceptarem. Rationes ilhis gratia brevitatis omitto. Communitas
fratrum dicit: « Xcdumus tot superiores habere ; » et iii veritate
fratres bonun» suum non intelligunt. Ita exi^ertus dixi, dico ct
dicam, (luousciue fuerit vita comes, et ad notitiam posterorum
in scriptis relinquo.

p]x dictis notuni factum cst, Kagusinos al> ista iiiiionc se
clusos, nec tam(?n ab obedientia nostra, scl. vicarii i>i<>n iMciac,
legitime separatos.' Reverendus j^ater IVat» r Alarciis vi»ariiis
generalis relicta Siciliae j^rovincia Itali:iui rcdiil, ct acccdcns
Romam breve snmmi pontiiicis nrgcntissininm, n\ Hagnsini
nnioni consentirent, impetravit niilii(|ne Sihlnici iii (|na(lragc-
sinia i^racdicanti dcstinavit ct, ut \ isis i>racscntibns I\.ignsinni
accedcrem, magna potcstat(^ pracccpit.' Pracdicationciii iii nicdia
<|nadragesimii iiimIc coiilciitiis rcli(|ni cl l\:ignsimii ;i(<'cssi ct
civitatcni, iii ([11:1 ci;iiisi cr;iiit rr;ilrcs, <|iii iiiiioiii rcsistcl);iiil,
pcr nicdiiiiii s;icciil;iriiiiii iiiij»ciiilii> iiitr;irc iion |Hiiiii; iiiio

i Art.i capilllli .iiiilil i"KKMKNI»/IN, Arfd llosiKir. 1>>J. •J»i()'J(i2.

° Cndcx o ^^ulKTiinri •>.

■• Cl. d»'( rctuiii )r. Mnici a iWniniiiii dc s >,.|)t. ! I"ii, npud Kkhmknd/.JN, 1. o.. pj;. •J<i_'

' nrpvp <f Acrr/iimiis i/iimiiiilnn s finrtrnits o dt* ;«> iiinrt. 1 l'i.'>. npud \\'ai>i>. nd

Hll. i l<i.'>, II. lll.

102 • <Ai'iT(M M ;}().

:mil)liiis iKtmiiilli saeculares nie (•ustijcliebant in die, ne (juis
IVatruni illoruni. (iiii lionani voluntateiu lial)ebant, veniret ail
nie; tanien plericjue de.nocte venerunf. Et lioc totuni a«:ej)ant,
(juia, <|uid(iuid cuni ipsis esseni acturus, liabita cojua brevis
nie priores iH>veruut.'

Hecessi de Haiiusio et ('ullinnnn a[»plicui ilji(jue litteras
reverendo doniino arcliiepiscopo Kagusino destinavi; dederant
enini ordineni Kiigusini cives, ut oiunes litterae fratribus di-
rectae praesentarentur concilio. Litterae domino arcliiepisc(q3o
(lirectae erant liujusinodi: « Keverende Domiue etc! Domina-
lioni Yestrae notum fsjLciinus per praesentes ad boiiani uuber-
nationem oviuiu Vestrarjim, qualiter talis-frater et talis — et
tres tantum mihi notos nominavi — excommunicati suut, quia
voluntati sunimi pontiticis sub poena excommunicatiouis lajta(3
senteutiae praecipientis contrafecerunt, et coutraveuerunt de
uuione ipsorum ciini fratribus vi(.'ariae Bosnae, etc. » Certior
factns fiii. (juod doiniuus archiepiscopus litteras liabuit et con-
cilio civitatis legit, cujus occasioue factum fuit, ut plurimi cives
excommunicationis tiniore a fratrum et c(uiveutus conversatione.
cessarent.

Communitas fratrum, qui bouo animo iucedebant, tanquani
an^elum Dei me (f. W) recipiebaut dicentes: « Pateritu es -^
pastor, praelatus et pater noster, et te solum volumus tanquam
a nostris patribiis familiae consiguatum ; tibi volumus simpli-
citer obedire;- ecce parati ^iimus. Si placet, amore Dei uos .
tecuni ducas, et ibi nos coUoca, ubi tuae videbitur caritati. ».
Kg(» ver() cos (piasi mater lilios ^iinplectebar et non i^arvain

^ Fratres « Ragusini censuras declinaturi curarunt iu senatu et apud niagistratuni.
ne iu illorum dominio hae litterae publiearentur, mitterentque suos oratores, qui cuni
pontifice agerent de rotinendi.s domibus, quas sibi diximus appropriasse. Adeo instanter
et importune perorarunt. ut Paulo placuerit lacta confirinare eosque ab illis censuris
immunes declarare » (Waud. ad an. 1 K).'!, n. iv, quo loco etiam breve PauH II « Inter
curaa 7nult/plite.s » dc P.i maji 146;")!.

CAPITULU3I 30. 103

poenain iii aiiiuia sentielMiu, quia non ut voluisseni illos po-
terani gul^iernare. Tauien illis dioere cousuevi : « In bono per-
severate! ego vos quasi meos sululitos et lilios aniplector et
teneo ; et quousque per. superiores alia fuerit facta provisio. in
l)ona ista voluntate pers*everate ! egoque tos in l)ono statu con-
scientiaruni vestrarnni esse decerno. »

*' Aliqui. vero quancloque stimulo conscientiae ducti relictis^
locis illis ad nie veniebant, quos onincs pjiterno aifertu rcci-
piebani et in locis Dalmaticis ea, ([iu\ dccct. earitatc locabani.
Kagusini barcani quandaui arHiatani in quotburi jtortu |)e-r.\\
dies stare fcccrunt, ne fratVes illos dc locis illis nrovcrcni. su-
spicantes; et putantcs nie transissc ca dic, (|ua iiidc tr;iu>ivi.
rccessit fit me vidcrc non mcruit. Kiio vci'() ([uantuni volui
cum fratribus f m ; et nisi nuntios misisscni dc Ihissti Kjii»iisium
advcntuiii nostniin nuntiantes, iiiliil dc iiic sciilirc i»otuissent.
Si oniuin, (iiuic in illo iiosti-o tricimio iii j^artibiis illis
conti^crunt, iiai"rarc \'cllem, scriiio iiostcr valdc tcudcrctur ii\
longiim ; (luaedjim tjintuniniodo iiiauis neressaria luinarccuravi,
ut Italici IVatrcs dC jj;cstis iii par1il)us illis c\ ^diuiilatc lamilijic
notitijini ccrtjiiii lijibcjini, ct (|uiji coiiiniunitcr iii caiiitulis uc-
neralibus illoruiii rratriiiii altcrcaliouc \ ('\;m1ur. I imiii ijinicn
((uod circ;i rmcni tricimii coiiliuit, imll;i r;itiouc rcliii(|iicnduiii
puto, 1;mi pro [)raetcri1onmi (|iiaiii riitiironmi iiotiti;i. (^)uacd:mi
susi)icio liosnensiimi ort;i riiit, <|Uo(l 1 >;iliii;it iiii ri;itrcs illis loc;i
cii'c;i .l;i(lr;mi c\is1cii1i;i ;iurcn-c tcut;il>;mt. N;in;iiil iiiilii ct.
si*(|ui(l dc liis ii(>\ criiii. (| ii;icniiit . IJopoudi >iiiiplic(iii \(rit;itciii
(licciis: • lii \('rit;ilc iiiliil xio. ii(t|iic \crimi piito: t;mifU,
(pijji |>liircs c\ ijtsis id iiiilii rcplirnb^mt . (li\i ;ili<|iiil>ii>> c\ ipsis:
« .IjidrjiMi ibo ct rciii ist;iiii diliLiciitcr iiiqiiir;mi. •■ l\i ct siib-
tilissiiiic c1 \;il(l(' riuorosc (|ii;icsi\i cl iiiliil iinciii. Kosiiciisc^'
'\cro ciist(><lcs ct uu;irdi;mi cl ;ilii pliirc^ S|i;il;iii c(>iii:rci::int ur
cl, (|iio(l c!4(> cimi IValribiis 1 );iliii;iliiii-> lot;i illi^ .l;i(li;ic ^mrcrn-
curciii, tciiciit iiiilii(|iic iiimtios iiiittiml ^iuis vuspi^ ioncs niilii

104: < Al'ITr*M M 3(1.

manifcstantcs lioc niodo. Dixit cnini nuntius: « I?atcrl nostri
])atrcs Spalati casualiter j^lurcs <on,iz:rciiati sunt ct pctunt a rc*-
vcrcntia vcstra, ut ad coruni consolationcni nnani littcrani de
vestra nianu faciatis, qualiter cuni JJalniatinis fratribus, qui
nobis loca nostra auferrc volunt, non consentitis. » Dixi : « Dc
iiiaiic vcnias ad uie, et respondel)o tibi. » Super isto puncto
dc iioctc cogitans intra nic dixi: « Vere generati<i ista prava
est et pcrvcrsa. » Pcr istas litteras discop<3rirc lioc factuni pn-
taverunt ; nani si iste scril)it littcras istas, onini tcmi^ore et in
omni loco ct corani papa ct cardinalibus illuni confundcrc
possumus; si vcro scribcre recusat, ccrti sumus, (juod ipsc cum
Dalmatinis concordat. Tunc scripsi ncccssitate compulsus inno-
centiam incani istius tenoris: « Dc liabita suspicione, quod
loca debent fratribus Bosnensibus a Dalmatinis aufcrri, niliil
pcnitus novi, nc<- aliquid operatus sum verlx) acI scripto per
mc ncque per interpositam personam. Jmo fuit milii maxima
poena illud audire; et ad boc scandaluin rcparandum, Jadram
vcni ct Jadrac morabar. Habeatis jam et frigatis' litteras in-
noccntiac mcac, corani omnibus ostendatis. »

Ex <li<-tis lcctor perpcndcrc potest, <|uoniod<) ista bcnc <'on-
<-ordant: cgo Jadrac facta ipsorum diligcntissimc facicbam, ct
illi Spahiti congregati milii mala, prout cst dc more ipsorum,
rcddcre studcnt; faciani in bis conclusiones, <iuod sunt viri
dupli<cs et suspc<ti. Idco familia inter ipsos et Dalmatinos
nun<]uam l)onani ^oncordiam <<)mponere potuit. Dalmatini sim-
pli<'ius in<cdunt, utpotc <iuia magis a fratribus Jtalicis in bonis
moribus edmati sunt; illi vcro J^osnenscs cum saecularibus
iiiagis domcstici sunt, utpotc qui curam parocliialcm liabcrc a
J:{omana <uria ^ompulsi sunt, co <iu<k1 in partibus illis nuUi
saccularcs saccrdotcs neque alterius cujusiiuani rcligionis lia-
bciitur. I(lc(» iiiviccm concordare nunquam poterunt ; quia in'

Kritjen^ - frieare.

CAPiTiLr.Ai 30. 105

moribus tliscordant, nequeunt esse in Yoluntate concordes. EgX)
vero tribus annis quasi incus inter tres malleatores vixi, et
tamen Dominus mens bonam milii gratiam fecit, nam nostro
triennio fuerunt in unione conjuncti ; ex uno latere Bosnenses,
ex alio Kagusini et ex alio Dalmatini me cruciabant: non tamen
nisi pl-o eorum communiter passionibus ut plurimum et non
meis milii molesti fuerunt ; oportebat erui me inter ipsos quasi
niedium omiie conservans.

]>(■ his, (/i((((' ('ir<(( /iositciiscs ct Ihdiimfinos ct h*<niHsimts
<<(t<( fi(<'n(nf iii c<<pif((I<> MautiKtc eclclnuif^i (/4h'7j.

CArn rn M m.

(f. 20') Fost tricnnium nostrum, (iiin I>(>siiae et Dalmatiae
provinciam fiii gubernare compulsiis, ad (•apitiiluni M<<ufi(<<c
necesse fnit accedere: illud cnim capitulum soh'imic luit: ibi
tameu familiae fratrcs dumtaxat (•ouvcucrunt. Fratrcs igitur
Hosnenses, Dalmatini et Kagusiiii ad i(UMii (apituluui acces-
serunt, et usiiue ad molcndina .Alantuac cuni nostrjs iia\ iculis
Domino ducc perrcximns non tamcn sinc iMb^uc.

J>ata temporis ojq^ortunitatc lui vocatiis ct, (lualitcr uni(»
facta transierit, snbtilitcr in(|uisitus, Dixi: « rs(|uc niodo benc
transivit, (|ui;i iii illa IVatrcs (liiriiniut : scd crcd;iul iiiilii rcvc-
rcntiac vcstr;ic, (|iii:i cuo. (|ui lui iiicdiiis iiilcr ipsos, liii uiiil-
tiplicitcr iii;illc;it iis ; c\ uiio liilcrc I5(isiiciiscs. c\ ;ili(i I >;iliii;it iiii
ct cx ;ilio Kagusini iiic ninltii>li(it( r pcrcusscriiiit, |»ot iii> iuicr
se dissidcntcs, (|uain nit^ aniincic \olcutcs. » I)i\(riiiit itcniiii:
« Kstnc unio ist;i (liir;itur;i .' •■ l>i\i: •• \'crc noii. Iii \(rit;»lc
dico \ obis, (|UO(l \i\ us(|uc ;i(l lioc c;ipit iiliiiii iii:iiiutciicrc potni.
Nullo niilii niodo \i(lctiir |m)ssc diir;irc: ii:iiii (litlcniut iu(n'ibns,
op(M"tcl cl \ oliiiil;itc ilillcnc. riosiiciiscs siiiit iii p;irtibus illis

KHi (AIMIl i.r.M .■)1.

jttirocliiales, et icleo «uiii saecularibus contiiiiio 'couver.saiitur ;
ef, ideo, (|uan(lo ad partes Dalniatiae veniunt, statini totani
percurrunt civitateni et lioniinuni ct ninlieruni cito faniiliari-
tateni capiunt. Dalniatini vero, (jui ad niorcs Italiae educati
suut, tales faniiliaritates fugiunt. Cuni itaque clifferaut uioribus,
et voluutate non possunt esse uuiti^in caritate. »

Post hoc. Daluiatini accesserunt separationeni petentes, aut,
si voluut unioueui contirniare, diniittant Bosueusibus provinciau!
ipsosque ad Ttaliain ducant. Eratres itaijue capituli videntes,
(luoct unio diirare nou poterat, separjitioueni procurare a sumnio
poutitice voluerunt taleinque separatioueni uui ex fratribus
Dahnatiuis et uui ex Bosnensibns. coniniiseruut. Dalniatiuus se
excusavit, ideo iu solo Bosnense reniansit. Coutinuo Konnim
perrexit obteutaque poutificis audieutia dixit: «< Beatissiyie
Patei'! patres nostri volunt, quod a fratribus Dalmatiuis sepa-
remur; uos, quod ipsi volunt, facere oportet. Placeat Sauctitati
Yestrae brev^e separatiouis concedere. » Poutifex Prn^//r.v audiens
et iutelligens verba proj^osita uovit, (|uod fratres ununi verbo
petebaut et aliud niente volebaut ; dixit : « Estne ista separatio
in praejudicium vestrum ? >" Kespondit socius dicens : « Est in
nostruni praejudicium, Beatissime Pater! » Et ita mihi retulit
unus ex ipsis. Dixit papa: « Xolumus, quod liat breve separa-
ti(mis, sed coijtirmativum uuionis. » Et ita factum est.

- Patre« vero capituli uie procuratoreui sive conuuissariuiu
iii cin-iii JuuiiiniK fecerujit.' Accessi Komam et inveni fratres
Hosuense» et, si breve separationis secundum c(mnuissiouem
sil)i factam impetrassent, quaesivi. Kesp<mderunt, (]uod uon, sed
necessarium erat summum poutificem sollicitare, ut tale breve
posseut ac(juirere. Euo vero reliiiiose et simpliciter incedeus
illis credel)am. Hi Ixuii viri omni die infalhiuter ad sumnii
j)outitlcis j)ahitium accedeluint ; tandem, quod breve conlirma-

' Acta ea|iituU Mautuaiii iii registro jpluries eitato, fol. 86^ et sqq.

("APnrLr^E 31. 107

tionis imj)etrassent, coinperi;^ et lioc niodo faLsitates commi-
serunt: primam contra totam familiam, secundam contra me
particularem, dicendo se non impetrasse, et tertiam, quod sul)
isto colore audientiam pontificis pro alia causa, ([uam ipsi noiuint,
liabere (juaerebant. Interr()gati vero dicti fratres, si ([uo modo
ipsi cooperati fuissent cum summo pontifice, me praesente vi-
cario generali mendacium fecerunt dicentes, quod non. Dixi:
« Xonne vos dixistis milii, (luomodo fuistis operati ? \(Hi vcn-
cundamini in caput vestrnm mentiri? » Et verbo hoc cos mo-
mordi ; et cum hoc etiam unus ex ipsis negare vellet, remordens
ejus ponscientia non sineba^t libere v<^rba j^rofcrrc : hujus ocia-
sione actum est, ut onines, ([ui praesentes erant, i[)sum ]»r(>
confesso haberent.

Kagusini etiam principaliores fratres ad [^racdictuni rai»i-
tulum' venerunt', insuper et cives Kagusiui (juosdam dv uuh'\-
lioribus civibns iwo aml)assiatoribus ad ca])itu]um dcstinarunt
existimantes evenire, ([uod contigit. Vratrcs nam([Uc ct [»atrcs
(*aj>ituli informati plene de factis fratrum et int^lliiientes Voruni
rcl)cllionem, scl. (|uia unioni c<»ns( iiliic nolucrunt. ct s[»olia-
tioncni locorum tVatnini Hosncnsium, dc (|na su|)ra s( ri[isiuiUN.
in poenitentiam eoruni a laniilia i^raecidcnint. Kt licct l\aiiusini
cives -et ambassiatorcs [»ro dcfensionc tVatruni suoruni \aldc
[uignavcrint multis [^rccibiis rouamlo [»atrcs ca[»ituli. dcinde
-cives ^lantiianos, [^ostrcmo dominum civitatis, ijui csi niaxinius
fratrnm minoruni dcvotus, [)arilcr ct aniicus. ut [icr intcrcc-s
sioncni i[»sius rratribiis i[»soruiii [>aifcrct ur. iiiliil taincii nluiucrc
xaliicnint. Stclcniiil ita(|uc IValrcs Ixauusiui a lajiiilia [uaccisi
iii |»iiiiiti(>nc cont uniaciac siiac jicr aiit|iia tciii|)(»ra. scil [tcr

' \'idi'sis brcvc tioo (<• Mrmoren siimus >•) aiI Ir. Dominiouin (li* («oniiuMi (iie ^T»
iunii ll<l7 (iatiiin apud !*''ahiani(;ii, Sloria thi fr.iH miiith iu D.tlmtizia r llossiiia,
p. I iZnrn, 1S();(), pajr. | lo

• '' Cl. dccrctuin cnpiluli npud Fkumknm/.in, I. iv. pjj. J7o.

KKS ( Al'1'l'l Ll.M .'U.

interpositioneni reveiendissinii doniini Nicaeui protoctoris' re-
tentis locis Bosnensilms ablatis ad faniiliani recepti sunt.'

(f. 20') /A' pnn-isKnic fnifnim j>r(>vinci((c Hosniic ct /)((hnntiar
in cii/tifnh) M((nfin(no cf nhifii vicdrii f/otcrfdis ef <(fii.s (/iii-
fnisdiini confinf/entihns tcmporc nosfri conimi.ssKriKfus in ciiri((
Jiomdnii ( t P'>~i-l ir,S).

CAPITl LUM ;32.

Habita delil)eratioue per fratres iu capitulo Mantuano de
separaticme fratruui proviuciae Bosuae et Dahnatiae lioc inter-
niedio, quo breve separationis inipetraretur, frater Dominicns
(fc (iomsim venerabilis pater ad gubernationeni illius provinciae
fiiit destinatus,' ouines fratres expectantes firniiter breve sepa-
latiouis. Veruni quia factuni fiiit opposituni, opus fuit ad novuni
factuni novaui faccre i>rovisioneui. Qualiter auteni provincii\
iila fuerit uubernata, niilii non est notuni : ' uuuui uovi, quod
frater Doniinicus ad Italiani rediit post })arvum tenipus, quia
sua natura mare sUstiuere uou poterat, et illa provincia sine
accessu pcr marc regi nou valet ; inu^ puto me de tribus par-
til)us temporis duas ccmsumpsisse per nuire toto triennio, quo
fui executus vicariatus otticium.

His tcmi^oribus Vidifiis scciindiis summus ])ontifex iu vSede

^ Cardinalis Bessariou. quem riu.s II die 10 sept. 14os ordinis ininoruin constituit
protectoreiii.

- Die ;>1 niartii liliS; ct. Wadu. ad an. 116S, n. i iv.

■' Cf. Fermendzin, 1. c, pg. 270.

' Usque ad capitulum generale anno 1 Kiit celebratnin, Iratres Dalmatini et Bos-
nenses raanserunt uniti, Iratres vero Ragusini suum habueruut (mnyni.^.^tarium (fr. Ja-
(obutn ratavinum\ in illo capitulo « statutum est, ut fratres Ragusiui Dalmatinis uniti
in unam coalescerent provinciam, et Bosnenses juxta antiquum morem suum eligereut
\ icarium » (Wahd. ad an. 1169, n. viii).

CAPITULUM 32. 109

Petri sedebat. Et Yeneti legatos pro siiis negotiis Eomam de-
stinarunt, quibus inter alia commissum fuit, quod sex loca
Bosnensium , quae circa civ itatem .Tadrae sunt , Dalmatinis
fratribus applicarentur/ quia Bosnenses fratres suspectos lia-
bebant; loca sunt ista, scl. locus UUinm, locus Casfri nnvi,
quod ipsi in eorum vulgari Xovic/raflo vocant, locus Paftmnui,
locus Crapam, locus iSpalafi et locus ('ovsulat-. Pugnabant mi-
rabiliter ambassiatores cuui summo pontifice, qui etiam Yenetus
erat, ut loca illa Dalmatinis applicarentur omnino, eo maxime,
quia Bosnenses cum inimicis Yenetorum continuo practicabant ;
insuper et multa in speciali allegabant contra ii^sos. (piae si
vera erant nescio; ipsi tamen asserebant illa omnia probaturos.
Circa boc tanien dicam, quod sentio. Duni essem in Dalmatia,
officiales Aenetorum et j^raecipue .ladrae, ul)i tota eorunj
suspicio erat, multam milii molestiam dederunt; cuo vcro in
veritate fratres defensabam dicens: « (,)uid est hoc amore Dei ?
Ego pluribus vicil)us tVatres cmii imilto rii;<»r«' \isit;ivi, et
nunquam de talibus aliquod signuui iiivcni. Miror (b' v<»l>is;
l^auperculi fratresde minimis cogitationibusbabent «'oiiscit-utiam,
et vos ])utatis, quod doiiiiiiio vcstro ciNit.itcs .Mitcn-c tr.ictciit.
.\bsit lioc a mentibiis i)aiipcnim fratrum. » (^)uaHto miigis illos
excusare nitebar, tanto corum aniimis coutr.i illos ir.icmidiu
et indignatione nuigis accendcb.ilur ; cl iiiilii diccli.iiit : Kc-
verentia vestra rcligiose et siiiij)licitcr m dccct iiiccdit. scd
ista gen(iratio pni\;i ;i vobis \ «Mit;itciii ;il)scoiidit. •> Hoc ct iiiiilt:i
similia ct dctciior;i diccl);Mit.

\idens v(;ro, (|iio(l ;Miili:issi;itorcs intcdicli |iroccdcl);Mit iii
c;mis;i, rou;i\i, iil j)l:iccrct cis, (|ii;ic lioiicslc |)«»t(i:Mi t . iiiilii iii-
dic;irc diuii;irciit iir. Iloc l:Milmii li:ilicrc potiii, ><|. i|iiimI smiiimi^i
poiitilcx illis ^r;ili;iiii r;ic«r«' |iolliciliis «r;M. SiMiiimiv |toiMirc\

' lt«'sptit)licn NCiicta plurics illi.s trniporihus (rntros minorr.s noKium.soii ob onUM»

linlilirns VfXHVil.

1 10 ( \iTnM M .32.

et revei'eiidi8siiuu8 doiuiiius cardiualis .sdnctl Marci Bosueusibus
favehaut.' Xou possuiu oiuuia scrihere ; linaliter (juoddaui iulio-
uestissiuiuiu l)reve coutra illos luiseros fiatres Bosueuses obti-
uiieruut, scl. coutiuens infaiuiaiu et coufusiouciu eoruui." Miseros
voco, (|uia Kagusini quatuor loca et Veneti sex illis abstulerunt,
et lurcus, secuudum (^uod inilii retuleruut, 38 loca destruxit:^
Jaui pauca loca et luale disposita teneut. Tpsi vero, (juod loca circa
.ladraiii a A eiietis obtenta Daluiatiiii fratres fecerint, tiriiiiter
teueut, et iu ista opinione, quod fratres Dalmatini lioc fieri fe-
cerint, tenueruut et teuent. Milii aliter n<ni constat ; veritatem
])eus novit; Veneti, (juod pro suo interesse facerent, asserebant.
His temi^oribus contiuit, quod rcverendus pater vicarius
iicneralis frater liitptlsta dc Jjcrauto de provincia Terrae Laboris
ad patrem vicarium provinciae et ad lue litteras destinavit
ejusdem tenoris, scl. quod, cum esset a medicis pro sua iulir-
initate ditfidatus, pro bono familiae Romam venire cupiebat;
ut i)ro se iremus, Dei amore petebat. Legi litteras ejus non
sine lacrvmis; diligebam enim eum quasi virum multis vir-
tiitibus ornatum. Ivimus pro sua pateruitate (rnctam, pater
veuerandus frater Jacohus dc Contcto, vicarius provinciae Eo-
uiauae, et ego. A^^erum (juia graviter infirmabatur, equitare
iiou j)otcrat; liiuc de (Jaeta ad (h-titim fuimus navigare com-
pulsi, deinde Romam. Vocantur medici ; student, conferunt
mrilta siuiiil, ut Iiunc virum possent reddere sanitati.

. ' Cl'. litteras Pauli II (« ]'ot/s Domino ») die '•> aug. 1467 datas, quibus laudat
Iratrum Bosnensium constantiam ct zelum (apud Wadd. ad an. 1467, n. xi, (iREU)ERER
1. c, pg. 61, Fekmendzin, 1. c, pg. 272). Cardinalis sancti Marci est Marcus /iorbits.
nepos Pauli II, qui plures ordini minorum eontulit favores (cl. Greiderer, 1. c, t. i.
po-. 1('9, ,")69, 613 etci.

- AV.vKii. haec iiabet ad annum 1465 m. v), acciderunt anno 1468; cf. Fermexdzin,
1. c, pg. 277: die 28 dec. 1468 Christophonta Mauro, Venetiarum dux, Antonio co-
miti et Marco Cornario capitaneo Jadrae jubet, ut fratres vit-ariatus liosuae. « suspe-
ctissimi et statiii nostro Dalmatiae periculosissimi, » qui versantur in locis Dalmatiae
ammoveantur et licentientur.

• Postquam anno 14(i.j reguum Bosnae subjugaverat.

CAriTULU3L 32. 111

Veniuut Bo.sueuses et causam suam cum illo reparare vo-
lebaut. Respoudit : « Ego sum, ut ceruitis, seuiimortuus. Patii
fratri' Angelo dc BuUeno et patri vicario proviuciae Komauae et
meo commissario causam audieudam dumtaxat committo. »^
Venerunt et omuia sua fuudameuta super falsitate fuudabaut,
quibus dixi: « Amore Dei, si vultis audiri, dicatis veritatem. »

Dexinif code.i. ~

^ Mortuus est mense febr. 1469.

- Plura a B. Beniardino hoe tempore pcM-acta videsis apud. W.^dd. ad au. 1489,
n. II et VIII.

I

APPENDIX

Provinciae D. Bernardini Coenobia

cnni vitis quaiii brcvissiniis cuju beatoniin tnni optinioyuni
a provincia ipsa oniinclonnii ac cxteyonDu /uiuonnn pa-
tntni obscrvautiuui iu iis fcyc siui^ulis coenobiis scpultoynm
ad auuuju i^6^. ' ' .

P,EATO P.KRXAKDIXO AOUILANAE F(\SSAE
AUCTORE.

APPENDIX

Provincia S. Bernardini olini Pennae vocata in (|iin(l;nii
capitnlo Mediolani <'clel)rato nintato noniinc a S. Hcrnardino.
cnjns corpus in ea rc(|uiescit, nonien acccpit ac dciiidc S. Kcr-
nardini provincia nl>i(iue appellatur. (j)uod (inidcni ("ipilulmii
valde fuit solcninc, ([uo totus (H-d<) convcnit, s<l. IVatrcs nllra-
niontani et citraniontani, <r(mventuales ct ol)scrvantcs. attpic
dc omninni fratrnni coninimii conscnsn liiijiisnnxli ii<»iiiipis
niiitatio facta fuit.

Haec si(juiduni pr<»\incia ad nostra iis(jue t(Mii]K>ra sc. 1 l(il
(/f^indccint dunitaxat obscrvantiuni ioca invcnitiir lialxrc.

J nauKiuc S. Jnliani Nmmis cst pn^jic civitatcni .Ujnii^nH,
(|iii primo in provin<ia i|)sa ann<» Doniini lllT) <a]»tus <'st.

il <'st 'V. /irnufnfiHi locns intra <licta<> <i\itatis niociiia
sitiis, n<'<'<lnni taincn coniiilctns cst : cni tcnacniotiis. (|ui civi-
tatcni ii)sani niiid niodo vastavit , \al<lc liiil iiii jm (liuKiito
(corrnit cu\\i\ |>ro niajori ]>arlc ac<lirKimii i, a<l (|iKni i|>sins
S. liernardini r<li(|iiia(' iimic iii S. l-iaiicisci con\ <iilir con<|nic-
sccntcs, (|iiarmii caiisa lociis ij^sc constriiiliii-, 1 ransrcrcndac siinl.

III lociis csl .S'. .\it</rr(ir .jiixta '/'//t n/immi ci\ italciii siiiis
(('liicli).'

hi [•.•iii'Mlli(vsi (in>iiiiiiu- iiniiiiiiM IiiMliiTiin alMii)ti(|Uis «lilVori-litlft.

11() AI^I-KNDIX.

W lociis cst ^. Cliristoiihori a civitate Pennar panim distaiis.

\' locus est tS. Xic(fl<n lociis prope IStihnoncw consistens.

\'I lociis est *S', Mf(ri((c de (rrdtiis jiixta civitatis Ther((nn
miiros constitutus,

VlJ est locus S. Amjcli Paei.s a niuris liCf/ita T< rr((c' L((n-
ceitni paululuni distans (Lanciano).

VIII vocatur etiani locus S. M((ri((c (h (h'((tiis. (jui a Hcfiia
l\rr(( Ortomic aliqualitcr distat.

IX est aS*. Leanardi locus a niuiis Uc(ii<(c l%rr((c A(lri((c
Hoii longe dissitus (Atri).

X est etiani S. I>crn((r(tini locUs, qui a iiiuiis Itc(/i((c Tcrnte
('((inpli competenti spati() distat.

XI locus est 8. P^randwi propc ('((roni((nic;iiin acditicatus
(Caranianico):

XII item 'V. Iicrn<(r(lini locus est prope Civitateni *S'. Amjcli
(Oivita 8. Angelo).

XIII locus est S. Franeisei \)vo\)Q (^apistranum.

XIV est locus 8. Joannis juxta lioeham Jlontisplani situs
(Kocca Montepiano).

XV tandeni est .S. M((riac <!<■ (ir<(tii.s locus per milliarc
cum dimidio ab (Jr.sonia distans, qui et 8. M((ri(( dc Podio a
vulgaribus nuncupatur (Orsogna)* ^

In conventu i*»itur Aquilae novi militis Cliristi S. Beh-
XARDrxi corpus .requiescit, de cujus vita ct miraculis atquc .
eximia praedicatione niliil dicere praesumo, (|uoniam pleri<|uc
excellcntioris iuiienii- viri illius vitam descril)ere nixi sunt, fa-
maque ipsius per universum orl^em dittusa augctur.

In codcm couvcntii (luidam Juvenis laicus sei^ultus est,
qui frater Phii.iimms .\ C.VKroNKTO nomiuc (liccbatur. Qui et

APPEXBIX. 117

vitae notabilis fuit et aspectu angelicus. Hujus mores, vitae
honestas et religio omniuni intuentium animos ad devotionem
trahebant. Erat siquidem tantae sollicitudinis, quod nunquam
ullam temporis moruhim perdere visus est, sed semper aliquid
boni faciens dies suos in Dei servitio hiudabiliter expendebat
in oratione fervens multis lacrimis suum Deo pandebat afl*ectum,
ut quandoque fratribus dicere solitus sim: « Xunquam virum
irreprehensibilem nisi hunc me vidisse contiteor. > Raro h>que-
batar, verbaque sua erant lima discretionis ornata : nunquam
turbatus, nunquam accidiosus, sed semper modesta reliuione
jucunduti. Hujus nullum m)vi miraculum, nisi quod ejus vita
mirabilis divino miraculo adscribi j^otest. Intirmatus tandcm
peste ita pacitice (|nasi agnus mansuetissimus spiritum Hco
reddidit corpusque pulchrius mortuum quam vivum videbatur,
quod omnes videntcs in htudcm summi Creatoris ct hicrimas
ejus convertebat aspectus.

In h)co S. Juliani ((uidam frater anticpius l;ii( iis icquiescit,
<iui frater Masius .V(^rii.AM s vocabjitur. Hic vir luirac fuit
simj)licitati« et humilitatis, et cum circitcr (IS aunos reliiiiosus
cxtiterit, uuu^iuam simplicitatem rcli^iuit, imo iu senectutc
simplici(u* invcntus cst et boni sensus, cujus vita scmpcr sancta
luit; in oratiouc si^iuidem visus cst (juando^iuc elcvatus a tcrra.
In actate verojam decrepita constitutus utrius^iuc oculi luminc
])rivatns ad luortcui usipic iu (•accitalc \ ixit : uuu(|uaui tauicu
uetr vcrbis ucc lactis, iu'c uutil>us iuipaticutiam (|ii(>\is iiiodo
nioiistiavil, scd iii suiiiuia liuniilitatc at(pic liuiiiaiiitatc pcr-
dura\it ita. ut oiiiiics taiii IVatrcs, (|iiaiii saccularcs iii adiiii-
! ratioucm couvcrteret: iiaiii iii \(tiil() caiio, paticutc ct liumili
at^juc liratioso apcrtis oculis Spiritiis Saiiclus liabitarc \ idcbatur.
Dciiiiiiii cuiii placuit (li^iiiac sapiciitiac s(M-vinii siiuin dc
iiiiscria \itac pracsciitis cripcrc, pr<>|>t( r iic\ »>t ioiiciii ct inipor-
tuuitatciii sacculariiiiii p(>|)iil<>iiiiii \n v ali^iuot »lic> iii>cj>iiltii--

11 S aim'i:m)I\'.

retentus est; nuiKiiiaiii tauien putruit, sed facies ejus quasi.
faeies angeli intuentil)us videljatur; et caro ejus et. omiiia
nicnibra, sicut duni vivebat, ita ])()st niorteni non siiie cun-
ctoruni adniiratione duccbautur. Diffusa denique fania transitus
cjus niaunus populoruni concursus factus fuit, et nonnulli a
Aariis corporis doloribus ejus meritis per divinam largitatem
libcrati cxtiterunt.

Hunc virum ego per plurimos annos agnovi tantamque
in cum dcvotifmem concepi, ut quandoque post tergum ipsius
incedens liabitum prae nimia devotione oscularer putans, quod
etiam tunc, licet esset in terris, tameu esset a Deo canonizatus
in coclis. Et licet jam esset decrepitus, nunquam tamen cal-
(iaincnta, ncc lanea, nec pellicea portare voluit, scd nudis
])cdibus cak)podiis utens tota mente professionem suam stricto
niodo servare curabat. Iii divinis btudibus sollicitus jejuiiia
praccepta ct quadragesimam <lc hciK(Ucfi-s ^ nunquam dimisit.
I iidc i»roi)tcr religionem suam factuni extitit, ut fratribus ac
saecularil)us foret carus; tantoque ipsum venerabantur affectu,
(piod ct videre et audire delectabantur, quasi angelum Dei am-
bulantcm in terris. Et corpus ejus in altari capeUae loci se-
pultum est, at(|ue in parictc insupcr dictum altarc cjus depicta
est ctfigies.-

Ih c<)d(Mii loco S. Juliani quidam juvenis sepultus cst,
iioniiiic Iratcr Arou.oMi s di: A(,)riLA, sacerdos et praedicator.
Hic Juvcnis in provincia Tusciae fuit reccptus ad ordincm,
scd obedientia cogente ad lianc provinciam rediit. Erat enim
juvenis aetate, sed moribus canus; erat^juc tani dulcis conver-
sationis, (luod omnium secum conversantium animos in sui
aniorcm vcrt(0)at. Et licct ])arvo tcm]iorc otHciuni i^racdicationis

^ Quadragesima « bonedictionis », quae inoipit ab Epijdiania Domini.
■ Ct. P. l'(U)NE i)A Pesco CdSTANZO, Momorip, pg. ll-7t.

AITEXDTX. 110

liabuerit, taiuen pro sui conYcrsatioue sancta et praedicationis
elegantia cuuctis acceptissiuius erat ita, quocl, si diu vixisset,
iiouieu sibi singulare fccisset. Hujus rei testimoniuni terra
Caromanici et Guardia (Jrelis,' iu (piil)us ultra omiies acce-
ptissimus fuit, perhibere possunt.

Placuit tauien divinae pietati, ne malitia mutaret iutel-
lectiim ejus et ne lictio deciperet seusum illius, iu actate
Juveiiili dc liac vita subtrahere ; placita enim erat Deo auiuia
illius. Iii ciijiis inorte hoc miracalum monstravit Altissimus:
iiam bizocliae, quae uunc Juxta hospitah' niajus in Acjuihi
commorantur, sero quOdam circa horam noctis casu inspexcrunt
versus h)cum sancti Juliaiii , <jui de summitatc (lUMniindam
scalariim iiide vidcri potest, et uou siuc ma.uua admiraliouc
<iuandam columiiam himinis supra hK'uui iu-aedictum fiicriiiit
intuitae, <|uid hoc si.i;nifi<arc vellet, uiilhiteiius iutelliiicntes.
I)(^ mauc vcro liora <'<)mpetenti suriicutes ad tVatrcs iu coiivcutu
S. Fraucisci a<l <'iistodiaui <'or]><)ris S. Hcruardiiii dciiciitcs pcr-
icxeruut, <iuidiiam cohimua ilhi himinis siiiiiilicarc vcllct. sub-
tilitcr iu<iuireutcs. Qui rcsponsum dcdcruiit eisd(un, »|ii;ilit(r
<'oiiim()nili crant .'i tVatribus sjiucti .luliaui. (|U(k1 li(.r:i illa
sauctus illc jincnis iniscrjini liauc vitaiii rciiutiiicus niiiir.ixit
ad coeluni. IIoc proindc dixinani sjipientiani lccissc piilaiiius
jul sui noniinis uloiijini ct jiivcnis illius lionorcni, ul. siciit i|>sc
iii vitji luiniiic sjiiictitjitis i'<>spl<>n(liiil . ila in nmrtc liiininc
divino <'oinitiitus ad vilani jctcniain ( (Uisccndcrct . Ita «nini
divina sji])icnliji laccrc consiicvil, iit (jiii iii liac \ila ^iaiii sibi
Imninosjini iK-r boiKUum (>|»criini c\crcit:ili(»n<ni |»;ir:i\ cninl,
l»cr \ ijini luinin<»s:iiii coclos iiiui((li;iiilnr ; :ili:is, siciil iii(|iiit
( Jrcii-orins, (lujilis liinc (|uis(|iic cuicdit iir, l;ilis in jiidici^» ic-
prjicsciil:it iir.*'

' <t'n<iriliii»/rflr.

' Cl. U(;(»NK, Mcmi>rii\ pnj;. 7;'» h7,

120 aim'i:m)ix.

Jii luco S, Andretie prope civitatein Theatiiiam quempiam
l)arti(*iilarem fratrem miraculis ac sanctitate pollentein (iuie.scere
audivi, necclum tamen a^novi.

Hoc unum minime praetereundum putavi, quod a fratribus
uostris et a monialibus S. Marinc dc Ciritclln intra moenia
praedictae civitatis constitutis certa testiticatione sentii. (^uodam
namcjue tempore in praedicto loco pulclira ac devota familia
per provinciale capitulum posita fuit, et praecipue plurimi
juvenes novitii ac professi. Multi cives praedictae civitatis ac
monaci ' praedicti monasterii per xv dies <'ontiiiuos solemnes
processiones cum multis luminariis circumcirca lociim circa
l)rimam noctis lioram uon siiie admiratione clara luce viderunt;
putabant enim, quod fratres pro eorum devotione ac populi
aedificatiime lioc agerent. Fratres vero a civihus interrooati,
({uarc id facerent, ea se ininime fecisse respondebaut, imo rem
tantam eisque ii»;iiotam valde mirati suiit. Demum pestis lociini
obsedit, ac octo ex fratribus illis mortui suiit. Boniis Dominus
lioc siuno osteiidere voluit, quod angeli sancti valde hietantur,
(luando eorum concives vitam hanc miseram relinquuut et ad
eorum coiisortium pergunt in aeternum victuri ; itaque proces-
siones illae angeloriim fuere, non liominum, fi*atrum praedi-'
ctorum ni(U"tein signiticantes. Et vere ita ci-edere atque tenere
debemus, nam quicumque fratres ilhis novisset, sic esse nul-
latenus dubitaret; eraiit enim juvenes boiiae voluntatis, sumniae
lionestatis, miraetjue devotionis; propter (]uad an.iieli tantam
iii eis reliiiionem cernentes ad honoreni Dei devotionem populi
fervorenKiiic remanentiuni fratrum lioc signum ostendere vo-
luerunt.

De praedicta civitate fuit (luidani frater laicus, cui nomen
frater Am>i;kas PiccoMxrs erat. Hunc vinini nunuiuam vidi,

' Ita ed. 1 : videtiir legrendum « monacae ».

A1M'EM)I\. 121

famam tamen ejus claram a fratril)us et saeoularibus audivi.
Erat enim (ut ferunt) corpore parvus, sed animo magnus; erat
porro tanti fervoris, quod, pro I>omini am(n-e niliil (j[uodam-
modo sibi difficile videbatur, propter quod B. Joannes a Capi-
strano, cujus comes diu fuit, suam proinptifudinem atcjue fer-
vorem cernens pro parva culpa magnam ei poenitentiam impoinere
con§ueverat, (juain ille magno cum fcrvore ac devotione. imo et
animi liilaritate solvebat.

Hic deni((uc in civitate Tiburis praedicti patris B. .loaiinis
comes existens, ex hac vita debitum liumanitatis cxsoKens mi-
gravit ad coelos. \ec silentio praeterire debeo, «luod iiiilii IVatres
liujus viri miraculum retuleruht. Saepe nauKjue, ferunt, iii liorto
siipnidicti loci ad Jaborandum existens quandam avicuiam ((juac
viilgo j)eff() rorswo hominatur) Aocare consueverat, ad (juem illa
S(H*ure veniens in suo capitc, humciis et hianibus domcsticc
jionebatur, at(jiie cibum de suis manilms ;il)S(|uc timorc sumcbat:
(jiio siimjito, ut jn'ius, revertebatur ad iicmus. I*orit>. ut iiiilii
videtiir, hic Dei servus ad niai;iiaiii conscientiac serenitatem
fuerat a hirgitat(; diviiia jKTdiicliis. ciiin (|iio aviciila silvcstris
taiita t'amiliaritat(^ at(juc securitatc ludcbat.

Iii loco S. ( Miristoj)liori j^roj^e ('i\ ilalcin Pciiiiac (|iii(lani
cl(Miciis adolcscciitiiliis obiit, (|iii IVatcr .1 .\( < m; i rii s \ocabat ui: '
(jiii licct actatis caiisa ali(|uantiiiiiiii lc\ is cssct, boiiaiii laiiicii
voliiiitat(;in liJibcbat. XCiiicns dcni(|uc ad iiiorlciii dixit tVatribiis.
(jiialitcr tVatcr Tlnnnds a ( '(iroiimnifo in cadciii tcna ( 'aroiiiaiiici
^''(^stitus crat. lii dicbus illis i|iii(laiii (lisci|iuliis S. r>ciiiai(liiii.
IVatcr /VM///rsw/r .S'ry//.v. pracdicalor iili(|iic curcuius. ibidciii |uac-
dicabat |>rac(lict iiiii(|iic IValiciii riioiiiaiii v('sti\ cr.il : iiccdimi
tVatribiis riicral iiiiii t iat uiii, (| iiod (|ui(lciii iiiliriiKi adoic^i cu t iilo

' Cf. d(< hoc loco ip.siUHquc lrntril)U.'< snnctitnto prRocltiri.s 1'. Costantino HA.mc»

CnnKtrd Scnifirn ili 1'rnnr il'(Miimo, 1S.HS>, pjj, sri .><qq.

122 ai'1m:mhx.

iHHi m1» liomine, sed a Deo revelatiiin fiiissc ])utatur. Idciiique
])r;i('(li\it liuardianuin conventus ad sc tunc venire, (piod ctiani
IV.ilrihns erat ii,^noratuin, sibi tanien extitit revelatuni ; deni(|ue
j)«)s1 |)arvi t(Mii])()ris s]iatium. uti ])racdixcrat. uuMrdiauus advenit.

lii i^racdiclo l()co'sepultus est (luidani frater antiquus, oliiii
11 doannisa Oapistrano socius, (jui fratcr Ai:(;ii)H s A<^i iiiAxrs
vocahatur. ])aupertatis (luideni et castitatis siiiirularis aniator:
ct diu iiiit iii ordine. Ad cujus sepulturam (|iiidam Colutius
Malcoui dc Oaui]>lo dcvotus aecessit, ct cuin devotione illi se
rccominisit, ut terribilis ruj^turae,' (juam patiebatur, curationem
aceiperet; cujus devotioneni Deus adspiciens ob merita dicti
patris iiratiain fccit eideni, et pcrfectc curatus est. Quod nii-
raculum ab orc dicti Oolutii intelli,i;erc curavi, et ita fuisse
niilii cum devotione narravit.

In eodem loco S. Oliristopliori ^^iojx' civitatem Pennae
<juidam frater I*i:'ri;rs laicus dc cadcm civitate sepultus est,
(jui bcati IIhhiuk' F/orcH/iiii discipulus fuit atque vitae illius
maximus iinitator,' Hic juveiiis orationeet c(mtempbiti(me at(juc
viiiiliis maxime delectabatur, ita (juod rarissime ultra tres lioras
infra dicm naturalcm dormicbat. Hic lubciitissime in oratione
cousistens bracliia cxtcndebat in crucc dixit^juc milii scmel,
diim viveret, (puxl, (juoties volebat, pcr trcs lioras continuas
iu orationc ])crsisteni5 in cruce positus existeliat. Huuc (|uan-
d()(|iic iu oratione et iu crucc i^osituni vidi facic rubicundum
ct mcutc elevatum, quod an^elus 8era])liiin essc viderctur. Hic
item ct a rralribiis (|uaii(lo(|UC visus est ut su])ia iii crucc ])o-
situs tanta mcntis elevatione suspensus ct facic rutilans, (jiiod
alta vocc ct ])lurics vocatus uiliil ])cuitiis sciiticbat cxtcrius, co

1 EcJ. 1 « ructurae ».

- Ci. Marc. li.., 1. c, p. III, 1. 2, c. wviii, wix. \\\.

ai'1'i:m)I.\. \'1.)

quod iiieiis illiiis ad siiperna elevata, quae interiora et viliora
sunt, minime sentiebat. Hic juvenis aetate, sed prudentia senex
erat ita, quod perfecte mortuus suh o.bedieutia praehitorum de
se nihil habebat omnem sui curam in manil)us praehiti i^enitus
relinquens honestate singuhiris et sanctae paupe^tatis amicus.
In loco Orsoniae 18 annos continuos perseveravit dii^ lal^orans
in factione laterum et te^ularum ac deportatione hipidum ad
h)ci constructionem et in lii»iioruni iiicisione atque ipsorum
laboratione; iiocte vero semper circa horam ejustertiam suriiens
in orath)ne et contem])latione consistebat, sicut cjus maaistcr
B. Tliomas tacere dociiit; et brevitcr IVati-ibus cl saccularibus
saiK^titatis speculum vidcbatiir.

In h)c() sancti Xicolai propc Sulmoucm cor^ms H. l*iiii,ii'ri
A(jL'lLAXt requiescit, <|ui paupertatis maximus /clator fuit,
castitatis et obedientiae maximiis amicus, oratiouc (lc\(»tii>, di-
scretione siuijjularis, humilitatc praccipiius. siinpliciiatc piiriis,
l)i'udcutia cautus, (juasi serpens coiitra dialKdi iii^idias >ciiipcr
intentus, ct (ut brevibus miilta compjcctai-) siimularis iin>tri
R. patris Francisci Hliiis. CUinctis crat spcciiluin saiutitatis :
tamcn totis viribus siiam sauctilatciii abscdiulcrc iiitchatiir. scd
(secundum Dominum. (|ui dixit : Nciiio accciidii liiccriiam ct
poiiit cani sub modio, scd supcr caudclabrum. iit luccai omuibus,
(|iii iii domo siiut ») t|uauto manis uitcbatur abscoudcrc, tanto
maiiis saiiclitas cjus circiiiii(|iia(|iic dilliiNa riiit. I>(iii(|ii( post
iikmMciii iiiiilla miraciila l>(Uiiiuus |)ro|ilcr siia iiicrita o>lciidcrc
\oluit, iil |)atct Siiliiiouac. I >c (|iio \iro jiro iiimk alia iioii dico,
(|iiia \ilaui siiaui lalc dcscrip^i.

I

lii loco S. .\im('li Tacis prop»' Laiiccaiiiiiii iiotabili> palcr

cl saiiclii^ \ir IVatcr II i i;i:( >N \M i s \ S iif( i\( ( t\ k • rc(|uic>cit,

(|iii c pi(>\iiicia saiicli I raucisci ad Imiik pcr (d»cdicutiam

missiis lociiui saiicli .liiliaiii pr(»|»c .\(|iiilaiii cocpit : ciijiis

124 ai'I'i:mhx.

1 '■ ; ;

aliiiuod iion rcpcri iiiiraculum, sed (luiiitaxat, (piod sanctae
vitac vir fuerit.

\n i^racdicto loco re(|niescit (juidaui frater laicns, (|ui frater
An(m:ijs a 'SiDVAiTo vocabatur, vir utique sanotae vitae, ora-
ti(niis ct conteniplationis, sed inter ceteras gratias proplietiae
spiritu a Douiino fuit subliniatus niorteniqiie suani praedixerat,
(|uod verum extitit, uti praedixerat.

Tn loco sanctae ]Mariae de (Iratiis prope Ortonaui sive iu
convcntu sancti Francisci frater Br.ASii s laicus A((uilanus re-
(luiescit, (|ui niirae siniplicitatis extitit. Fuit etiani vir multae
orationis et contemplationis et quasi cum fratribus vel saecu-
laril)us existens semper utilia et ad divinum lionorem aninia-
ruuKiue salutem pertinentia loquebatur, et valde exercitiis dele-
ctabatur, (M-atque -otiosis fratribus valde molestiis. Pomoeria
quam plura iu provincia nostra propriis manibus proprioque
labore plantavit. Hic diu H. .Tvjannis a Capistrano socius extitit,
quem ct beatus ipse ob suam simplicitatem magno comiiecte-
batur amore. Demum in praedicto loco infirmatus pro faciliori
(airatione ad praedictam Ortonae terram delatus est, ubi cuidam
devoto vir^) tertii ordinis se tali die tali(jue liora de Imc vita
ex divina voluntate recessurum praedixit, quod fta ad litteram
extitit adimi)letum.

hi loco sancti I^ernardini de Civitate Sancti Angeli frater
►SKUArniMs a civitate Tlietis sacerdos requiescit, de (juo nii-
raculuiii uou audivi. A^ir liic grammaticam penitus ignorabat ;.
tanicu iii scripturis divinis cx continua practica modicum pe-
ritus ferventissime praedicabat ita, (juod doctissimos viros in ad-
mirationcm stuporemquc vertel)at. T^nde singularissimus artium
ct njcdicinac doctor at^juc sacrae tlieologiae vebementer eruditus
dominus Xico/ous l*nuH Sulmonensis quorumdam persuasione

Ai'i'i:xi)ix. 125

ad ejiis praedicationes accessit, cui priiim vice satis placiiit,
^ecunda magis, tertia uiaxime. Accedeiis demum ad locum, ut
iPratrem Seraphiiium ex devotione viseret, statiin dixitei: «Frater
Serapliine, vere quando ego sum coram te, absque.litteris sum,
et nihil scio. Et ratio* est, (juia (juando sum coram peritis et
magistris tlieologiae, cum primum (ua aperiunt, scio qnid
dicere volnnt, ' (juia qnaestiones tlieologornm, (jnas ego vidi.
proponunt; sed theologia tna scripta non invenitur in chartis. >
•Euit enim vir eh)quentissimus et omnibus populis acceptissinuis
praedicator atque suis praedicationibus plnriini juvenes con-
ve^rsi fratres minores effecti sunt ; (luibus etiam multa l^ona
operatus est in hac provincia, in provincia .lannae, Marcliiac,
'prafecipne Fabriani, ct in Apnliac proviucia.

In h)co S. Leonardi pro^x- Adiiam (>l»iil ct rc(|uics(it

• (inidam iuyenis irater Hoxofkhs a Caromank o, (|ni bonac
i-ndolis iuit ct gratiosus at(juc al) (niiuibus civibus Adriaiii^
carus et in magna devotionc Iial)cbatur. licct jincntutis causa
non inultam cum saecnhiribiis couvcrsationcin cxercercl. IMacuit
tamcn divinae bonitati, ut caduco niorbo sac[)issime gra\arctur.

• Ol) quem taudem niortuns cst ; cl in taiita (h'votione hal)itns
cst, nt j)lurcs gratias sanitatis divina pictas suis dcvotis |>ro
sua devotionc ct inci*itis jnvcnis ini|iart ircl.

Iii loco A nnnncial ionis dc Todio |iro|>c ()rs«»niani IVjiicr
(yHRls'i'(ii'ii( n.Ts .1 civilalc riiNNM'; scpnltus csi. t|iii. m ;iJMni
IValrcs, inagnac rnil <n'alioiiis cl sinini dcNotioiicm sacpc siunis
cxlcrioribiis ostcndcb;il. Narranl ilmi lijilrcs liuiic \ iriiiii i|ii(iid;iiii
ab ()rsonia a iiiai;iia rii|iliir;i. ()ii;iiii |>;i i'|»crciilii>^ |>;il i('b;ilnr.
siia oralioiic (iirassc.

In ccclcsi;! S. .M;iri;ic dc ( ';i|>isl r;ino rc(|uicscit lV;ilrcr .\\
c i;i,i s laiciis, (|iiciii cl;(> ii(>\ i. 1 1 1( scpnltus iuit in dicla ccclcsia.

12(> ai'1'i;m)I\,

eo (juod sancti Francisci lociis receiis captus fuerat. in (juo
fratres adliuc lial)itare uou poteraut. Fmt utique probus vir,
devotus et iu oratioue valde sollicitus atque paupertatis sin-
iiularis auiicus. Cujus corpore in feretro posito ac poj^ulo cir-
cuiustaute (juidaui vir, qui brachiuui ita Vulueratuui et intiruiuui
liabebat, (juod uullo uiedicoruui Juvauiine poterat liberari, de-
votione conmiotus a(; a Spiritu Sancto inspiratus juairua cuiii
devotione accessit ad feretruui, Deuui corde oraus, ut illius
p)'obi Airi uieritis ab omni euui iiitiruiitate curaret; tandeui ex*
diviua lartiitate actuui est, ut statiui a sua passione ac dolore
curaretur, quod factuni nou parvaui universo popub» adiiiira-
tiououi iutiossit.

I.MPRIMATUR :

Fr. Albertus Lepidi O. P. S. P. A. MagisUr.

JosEPH Ceppetelu, AVchicpiscopus Myrensis, Vicesger.

INDEX PERSONARUM ,

de quibus agit B. Bernardinus

I

IHlf/.

122

■2\

Aegidius Aquilanus tV., soeius S. .Jo. Cap

Albertus de Calabria fr., celeber praedicator

Albertus de Sarthiano Ir., celeber praedicator; interest capitulo Patav. Ui;l

Alfonsus Hispanus fr., vic. prov. Terrae*l.aboris

Alfonsus rex Sicihae, montur

Ambrosius Traversari, de stilo Angeli Clareni

o 1 r^ • 1-0

Andreas Piccolinus fr., socius b. Jo. Lap

. . l-'»

Aneelus tr., sanctitate pracclarus

^ .111

Angelus de Bulseno tr

Aneelus de Capranica card., exaniinat vitani S. Hern. Sen. . .

° • ' |.(;

Angelus Clarenus Ir. . i

Angelus de Monte Leone,' « bonus trater (>tMervens » . . • ^'

Angelus a Tuderto tr., sanctitate pfaeclarus. -"

Antonius de Bitonto tr., « pracdicfttor cxirtiins >

1 1
Antonius a Stronconio bcatus

Apollonius de Aquila tr., sanctifate prm«clarus •

Archangelus de Pontremulo tr., soeius vi,-. -rn

Arsenius, amicus Kn-icnii IV

Auffustinus de Monte Varroccio li.. intcrcsl cn^rr. .\.>^.s. fl...

. . i: l.(i 7l-r;i, Si-VS, 110

Baptista de Levanto tr., vicnnn.s ;r»'n(iraii.> \

. ,,. • .. . . '><i

Barba Oallus, Imercticus Ihspanus

Biunabas de Interamnes Ir.. inlrrcst cap. pen. 11. '»2

BnrlholomaeuB de lano Ir., .socin^ S. l'.,un. Sm.. mi.s^ionnriu. in Orion.o

iU

12S iM>i:.\ i'i:i;s()XAiM'.M

r>u>j.

Berardus de Narnia canl., « hingularis doctor in jure canonico » . . . . H2

Bernardinus Senensis sanctus • llti

canoni/.atur 3r)-,-J8

» contradicit electioni tr. Alberti Sartli. in miaistrum genpralem. • 31

» legit casus conscientiae • 2H

» officium liturgicum ipsius approb&tur. ^ ....<.. .^ . . * 84

» praedicat ]s, 19

» vicarius generalis familiae ^ . . . . 24

Bessarion card., protector ordini.s 108

Blasius Aquilanus fr.,..socius S. Jo. Cap. *. 124

Blasius Ghilinus abbas, praeest cougr. Assis. l^iV) . (>2-(i7

Blondus Flavius, secn apostolicus . (il

Borgia Liudovicus, capitaneus ecclesiae lloni 87, 90

Borgia Rodericus, cardinalis 86

Braccio de Montone, celeberrimus miles 27

Calixtus III ai;it pro expeditione cruciata ' 72

causa ipsius cum tamilin (i()-72

» curat eligi min. gen. ir. Jacpbum de Sar;?uela . ." . H(;

» iriferft bellum regi Ferdinando 90

I

» praefei-t Catalauos ' . 87

» moritur .* * 91

Christopliorus fr., vicarius provinciae Dalmatae 98

Christophorus a Monsa (de Varisio) fr., regit prov. 'Austriae .'.... 77

» scribit vitam S. Jo. Cap 20, 82

Christophoi'us Pennensis fr., « magnae orationis » .• . 127)

Cobella, comitissa de Celano, expellitwr a Pio II 9;')

Dominicus de Capranica card., proteetor ordinis . (>8, 70, 72, 8H, 91

Dominicus de Gonissa fr., praedicator insignis . . . > -41

» vicarius Bosnae . . . .• • 108

Eugenius IV, « singularis amicus » familiae 29'-34

Felix, antipapa tempore Eugeni IV '. • S?5>

Ferdinandus, rex Siciliae 90, lil, !»,'»

Franciscus de Pavia fr., sanctitate praeclarus ..•...* '. 17

»> ejus visio :...*. , . . 3.")

Franciscus de Pizulo fr ' 'u

Franciscus de Stroncona fr., referl historiam fraticell. I'erus 9

Franciscus de Thomeis vicarius Aeneae Sylvii \H

Franciscus de Trevio tr., \ icarius prov. S. Francisci • . . IS

Gabriel de Spoleto fr., Cuardianus Perusii 2<i

Gabriel de Verona fr., vic. prov. Austriae 7(i

FXDEX PERSOXARUM

120

PO!J.

3()

17

123

Gabriel de Verona, cardinalis . . . . •

Guerimus, praeceptor fr. Alberti de Sarthiano

Herculanus de Perusio beatus . . . ^ "

Honofrius a Caromanico fr., sanctitate praeclarus

Jacobus de Civitate Ducali fr • .'^S, <i()

• • • ll»*'

82-8r>

\\-2

. (iii-(>;t

........ 10

Jacobus de Coi-neto fr., vic. provinciae Romanae , . .

Jacobus de Mozanica fr., minister generalis . ^

Jacobus Picenus sanctu.s, amatur a Calixto III.

» condit novam tormam vivendi

contra fraticellos : . . . . ^ . . .

» praedicator eximius 21, 35

Jacobus de Primaditiis fr., vie. generalis v}»

Jacobus de Sarzuela fr., minister generalis si>-H'.>

Jacobutius fr 121

Jeronymus de Florentia fr., socius S. Bern. S H.>

Jeronymus de Stroncona fr., fundator conv. S." Juliani prope Aquiiam . . l"i. 123

Joannes Capistranus sanctus, canonista optimus .■j.>. (il

» contra fraticellos Ki

» contra Tureos ..." 78-81

» defcndit tamiliam 2(>, 32, .'>3

» in Austria et Boemia 7.V78

» miracula .• (il, 81

M

•> rnoritur

|)rocurat canoni7.ati?)nem D. P)Orn

» pro unione Clarenoruiii

vicarius gen. familiae

Joannes Carvajal card;, legatus in Ingaria

Joannes Cervantes. card., praoest cap. gen. A^sis. 1430 .

Joannes Climacus saiictus, ejus scripta

Joannes de Palena Cipiscopus, examinat \ itam S. Bern. .S.

Joannes de Prato Ir., laborat pro familia

Joannes de Stronconio fr., « \ir uiirabilis ••

Joannes de Vulterra tr., advers. familiae

» praedicat A(|uila(*

Latinus de Ursirtis, ('ardinalis ...'... ^

LaurentiuB de Apulia tr.. advcrs. tauiiliac

Liberatus dc Aquila t'r

Marcus BarbuB, cnrdiiian.s

27
I

(i(J, 70

17

n

''I
r>7

.'»7
llo

Marcus Bononiensie heatus .
MartinuH V prncurat Ilaliae pucc

n. ts, .'»«>, s?i, .sf». loo. loi

1;](| ' [XDEX PEKSOXAIM.M

Martinus V favpt refoniiationi ordiiiis 27, 28

dat S. Jo. Cap. maudatuin Koinao praedieandi Ttl

Massius Aquilanus Ir., sanctitate praeclarii^», 18, 117

Matthaeus, aniicus Eugenii IV ^l

Matthaeus de Narnia tr., vic. prov. S. Bernardini 48

in congreg. Assis. 1 1.').") (i(> h9

Montorii comes Aquilanus, advers. tamiliae 12

Nicolaus de Fara fr., scribit vitaui S. Jo. Cap 20, 82

Nicolaus V papa, canoni/at S. Bernardinum Sen 3r)-38

» ejus causa cum tamilia 48 .n)

Nicolaus Pauli Sulmonensis, homo eruditus 124

Paulus II, eausa cum fratribus Bosnensibus I()(i-l(i5,t ^

Paulus de Senis fr., diseipulus S. Bernardini Sen 122

Paulutius de Trincis fr., 'J-H, 23

Petrus de Anguillaria fr., vicarius prov. Homanae 49, (i(>

Petrus de Celano comes ' 9i>

Petrus de Noxeto, secret. Nicolai V •'><', r^l

Petrus Pennensis fr., sanctitate praeclarus 122

Philippus de Aquila fr., venerabilis 21, 123

Philippus a Carponeto fr., sanctitate praeclarus llt>

Philippus de Massa tr -^l

Pius II, ejus causa eum familia (!1, 92 94

» expedit. cruciat. proniovet 71, 9(i

» exijellit comitissam ile Celano . . .' 9.)

» favet reo^i Ferdinando 95

» inoritur Anconae .9(i

Renatus i-ex Siciliae 19

Robertus de Leccio fr., praodicator e»;rpgius et adversarius familiae . . i)9-ri(i

Rocyzana haereticus 7(3

Sanctes de Penna Ir.. adv,. fan^iliae •">^", '"^^

Seraphinus de Gaeta tr., praedicator insignis 43, '^2

Seraphinus a Thetis fr., .'^anctitate praeclarus .-..., 124

Sforza 6lanca ducissa 81")

Sforza Franciscus, dux Mediolanensis Ki, •'^2, ■'^r)

Sixtus IV, unit Clarenos ordini minprum, •>

Thomas a Caromanico fr .' 121

Thomas a Florentia fr., venerabilis 122

Vitelleschi Jo., card. . . - ' <>, 7

Nihil obst;it ex parte Orclini.s.

Fr. Da\ iD J-i.emim;. Vic. Gen.lis U. F. M.

BX Bernard.ino dell'4quila

3606 Chronica fratriim mnorun

A2B/^7 observantiae

PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY